ΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ

Η δημιουργία εκπαιδευτικού υλικού για τη βιοποικιλότητα από τους εκπαιδευτικούς του ΚΠΕ Καστοριάς ξεκίνησε το 1999 και ολοκληρώθηκε το 2004. Το υλικό αυτό απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς και μαθητές της Α/θμιας και Β/θμιας Εκπαίδευσης και συνδέεται με το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών. Εκδόθηκε από το ΚΠΕ Καστοριάς σε ηλεκτρονική μορφή (CD-ROM) και διατίθεται δωρεάν στα σχολεία. Τμήμα του υλικού (τεύχος με θεωρητική προσέγγιση του θέματος, διαφάνειες για την παρουσίασή του, σχετικά φύλλα εργασίας και μια αφίσα) έχουν εκδοθεί επίσης και σε έντυπη μορφή.

Το συγκεκριμένο εκπαιδευτικό υλικό (CD-ROM) στοχεύει παράλληλα στην υποστήριξη των εκπαιδευτικών και των μαθητών που συμμετέχουν στο Εθνικό Θεματικό Δίκτυο Π.Ε.: "Βιοποικιλότητα - Το Εργαστήρι της Ζωής" και περιλαμβάνει:

Κείμενα για τα κριτήρια επιλογής του θέματος και τους πιθανούς στόχους ενός προγράμματος για τη βιοποικιλότητα

Θεωρητική προσέγγιση του θέματος, προϊόν έρευνας στη σχετική βιβλιογραφία, που απευθύνεται κυρίως στους εκπαιδευτικούς που υλοποιούν προγράμματα Π.Ε. για τη βιοποικιλότητα και σε μαθητές λυκείου. Αναφέρονται οι τίτλοι των θεματικών ενοτήτων:
• Εισαγωγή:
- Η Μεγάλη Έκρηξη (Big Bang)
- Πως σχηματίστηκε η Γη
- Η εμφάνιση της ζωής στη Γη
• Βιοποικιλότητα: Τι είναι και γιατί μας ενδιαφέρει
- Γενετική ποικιλότητα είδους
- Ποικιλότητα ειδών
- Ποικιλότητα οικοσυστημάτων
Χερσαία οικοσυστήματα
Υδατικά οικοσυστήματα
Μεσογειακά οικοσυστήματα
- Πολιτισμική ποικιλότητα
- Η οικολογική σημασία της βιοποικιλότητας
Σταθερότητα οικοσυστημάτων και οικολογικές διεργασίες
Βιολογική ανακύκλωση των θρεπτικών στοιχείων
Γενετική ποικιλότητα είδους και ποικιλότητα ειδών
Διαμόρφωση κλίματος
- Η άμεση σημασία της βιοποικιλότητας για τον άνθρωπο
Παραγωγή φαρμάκων
Παραγωγή τροφίμων
Παραγωγή ενέργειας
Παραγωγή οικοδομικών υλικών
Ανάπτυξη βιοτεχνολογίας
Βιοποικιλότητα οικοσυστημάτων - Πηγή τουριστικού ενδιαφέροντος
• Παράγοντες που απειλούν τη βιοποικιλότητα
- Καταστροφή και διακοπή της συνέχειας των οικοσυστημάτων
- Κλιματικές αλλαγές και το φαινόμενο της ανύψωσης της θερμοκρασίας του πλανήτη (global warming)
- Χημική ρύπανση
- Άλλες ανθρωπογενείς επεμβάσεις που απειλούν τη διαχρονική διατήρηση της βιοποικιλότητας
• Διαχείριση της βιοποικιλότητας στην κατεύθυνση της
βιώσιμης ανάπτυξης
- Τράπεζες γενετικού υλικού
- Προστατευόμενες περιοχές
- Έλεγχος της εμπορικής εκμετάλλευσης των προϊόντων άγριας ζωής
- Αντιμετώπιση των προβλημάτων ρύπανσης της ατμόσφαιρας, του εδάφους και του νερού
- Ανάπτυξη ειδών σε συνθήκες αιχμαλωσίας και τεχνητή εισαγωγή ειδών σε φυσικά οικοσυστήματα
- Ανάπτυξη της επιστημονικής έρευνας και της τεχνολογίας
- Τρόποι αντιμετώπισης των προβλεπόμενων κλιματικών αλλαγών
- Διατήρηση των παραδοσιακών πρακτικών διαχείρισης των οικοσυστημάτων και βιώσιμη ανάπτυξη
- Ο ρόλος της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στη διατήρηση της βιοποικιλότητας
• Βιοποικιλότητα και Προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης

200 περίπου επιλεγμένα σχετικά δημοσιεύματα που ενισχύουν τη θεωρητική υποστήριξη του θέματος και μπορούν να αξιοποιηθούν σε παιδαγωγικές δραστηριότητες

Προτεινόμενα θέματα για συζήτηση, 16 ερωτήσεις που μπορούν να λειτουργήσουν ως αφορμή για προβληματισμό και ανάπτυξη σχετικών συζητήσεων σε θέματα που αφορούν στη βιοποικιλότητα

Λεξικό όρων για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου

Βιβλιογραφία

Εποπτικό υλικό - Παρουσιάσεις Microsoft PowerPoint:
• 40 διαφάνειες για την παρουσίαση του θέματος, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τον εκπαιδευτικό αυτούσιες ή τροποποιημένες

• "Η Εξέλιξη της Ζωής στη Γη" - 26 διαφάνειες για την εξέλιξη της ζωής στη Γη από την εμφάνισή της ως σήμερα

23 προτεινόμενες δραστηριότητες - παιχνίδια
Οι δραστηριότητες έχουν σχεδιαστεί για μαθητές δημοτικού, γυμνασίου ή λυκείου και υλοποιούνται μέσω ποικιλίας διδακτικών προσεγγίσεων και τεχνικών (σχέδιο προγράμματος - project, μελέτη περίπτωσης, επίλυση προβλήματος, καταιγισμός ιδεών, χαρτογράφηση εννοιών, μελέτη στο πεδίο, παιχνίδια ρόλων κ.ά.).
Κάθε ενότητα περιλαμβάνει ένα σύντομο εισαγωγικό τμήμα για τη θεωρητική προσέγγιση του θέματος της, τους στόχους της δραστηριότητας, τα μέσα και υλικά που πιθανόν απαιτούνται για την υλοποίησή της, την περιγραφή της δραστηριότητας και προτεινόμενα θέματα συζήτησης.
Ενδεικτικά αναφέρονται μερικά από τα θέματα των δραστηριοτήτων.
- Η αξία της βιοποικιλότητας
- Είναι όλοι οι οργανισμοί απαραίτητοι;
- Ταξινόμηση οργανισμών
- Η έννοια της βιοκοινότητας
- Σχέσεις αλληλεξάρτησης ανάμεσα στους βιοτικούς παράγοντες ενός οικοσυστήματος
- Τροφικές αλυσίδες - Τροφικά πλέγματα - Τροφικές πυραμίδες
- Βιοκοινότητες και περιβάλλον
- Βιολογικές προσαρμογές
- Βιολογική εξέλιξη
- Παράγοντες που περιορίζουν το μέγεθος ενός φυσικού πληθυσμού
- Διακοπή της συνέχειας των οικοσυστημάτων - Διάδρομοι ζωής
- Κινδυνεύοντα, εύτρωτα και σπάνια είδη
- Τεχνητή εισαγωγή ειδών σε οικοσυστήματα
- Ευτροφισμός
- Γεωλογικός χρόνος
- Βιοτεχνολογία και φύση
- Διαχειριστικά διλήμματα
- Πρακτικές καλλιέργειας
- Όξινη βροχή και φυτά

14 προτεινόμενα φύλλα εργασίας που απευθύνονται σε μαθητές δημοτικού, γυμνασίου ή λυκείου
Τα φύλλα εργασίας αφορούν στις παρακάτω θεματικές ενότητες:
- Οικολογικοί όροι
- Γενετική ποικιλότητα πληθυσμού
- Βιολογικές προσαρμογές
- Φυσική Επιλογή
- Εξέλιξη φυσικών πληθυσμών - Αναδραστικοί παράγοντες
- Τροφικές αλυσίδες - Τροφικά πλέγματα
- Περιβαλλοντικά προβλήματα
- Υποβάθμιση της ποιότητας του εδάφους - Διάβρωση
- Βιοτεχνολογία

Ειδικό κεφάλαιο - έκδοση με τίτλο: "ΛΙΜΝΗ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ: ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ - ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ", 40σέλιδη έκδοση με προτεινόμενες δραστηριότητες (εργασία πεδίου) στον υγρότοπο της λίμνης της Καστοριάς

Σε προγράμματα Π.Ε. που αφορούν στη βιοποικιλότητα οικοσυστημάτων των γλυκών νερών ως υποστηρικτικό υλικό μπορεί να χρησιμοποιηθεί επίσης η έντυπη έκδοση του ΚΠΕ Καστοριάς "ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΕ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΟ" και το σχετικό CD-ROM. Στις παραπάνω εκδόσεις περιγράφονται χαρακτηριστικοί οργανισμοί των γλυκών νερών (θεωρητικά στοιχεία, σχετικά βίντεο) και δίνονται οδηγίες για τη χρήση του οπτικού μικροσκοπίου και την προετοιμασία παρασκευασμάτων.

Λόγω της ευρύτητας του θέματος υποστηρικτικό ρόλο στην υλοποίηση προγραμμάτων Π.Ε. που αφορούν στη βιοποικιλότητα μπορούν να έχουν και οι υπόλοιπες εκδόσεις (έντυπες και ηλεκτρονικές) του ΚΠΕ Καστοριάς και συγκεκριμένα τα παρακάτω εκπαιδευτικά πακέτα:
α) "Οι Δρόμοι του Νερού - Η Λίμνη της Καστοριάς"
β) "Το Δάσος"
γ) "Ενέργεια και Περιβάλλον"
δ) "Μια Σταγονοπαρέα στη Λίμνη μας"

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΥΛΙΚΟΥ

Θεωρώντας την εμπλοκή των χρηστών στο σχεδιασμό εκπαιδευτικού υλικού σημαντική προϋπόθεση για τη λειτουργικότητά του, το ΚΠΕ Καστοριάς διοργάνωσε επιμορφωτικό σεμινάριο - εργαστήριο για εκπαιδευτικούς Α/θμιας και Β/θμιας Εκπαίδευσης με θέμα τη βιοποικιλότητα (21-23 Νοεμβρίου 2003). Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στο συγκεκριμένο θέμα και η πιλοτική αξιοποίηση τμημάτων του εκπαιδευτικού υλικού προσέφεραν δυνατότητες για την αξιολόγησή του και καθοδήγησαν τις αναπροσαρμογές που ακολούθησαν.

Όσον αφορά την καταλληλότητα του εκπαιδευτικού υλικού, ενθαρρυντικά είναι και τα μηνύματα που δέχεται το ΚΠΕ Καστοριάς από τις περιβαλλοντικές ομάδες που συμμετείχαν στο δίκτυο "Βιοποικιλότητα - Το Εργαστήρι της Ζωής" κατά το πρώτο έτος της λειτουργίας του (σχολική χρονιά 2003-04) και αξιοποίησαν το υποστηρικτικό του υλικό.

Θα μας ενδιέφερε ιδιαίτερα και η δική σας αξιολόγηση του εκπαιδευτικού υλικού που μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα του ΚΠΕ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ (URL: http://kpe-kastor.kas.sch.gr).