"ΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΑ ΖΩΑ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ"

Επιλεγμένα τμήματα του υλικού που δημιουργήθηκε

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Τη φετινή σχολική χρονιά η Β' και η Ε' τάξεις του Δημοτικού Σχολείου Δρεπάνου ανέλαβαν να πραγματοποιήσουν, με τη βοήθεια των δασκάλων τους, Μπαλαμπανίδου Ζαφείρα και Μπουνόβα Ιωάννη αντίστοιχα και το δάσκαλο των Αγγλικών Ποζουκίδη Νικόλαο, το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα με τίτλο "Απειλούμενα ζώα στη Δυτική Μακεδονία" σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Στόχος του προγράμματος ήταν από τη μια μεριά η γνωριμία με την άγρια ζωή του τόπου μας και από την άλλη η ευαισθητοποίηση των παιδιών πάνω σε γενικότερα θέματα που αφορούν στις ανθρωπογενείς δραστηριότητες που επηρεάζουν αρνητικά το φυσικό περιβάλλον - ζούμε άλλωστε σε μια περιβαλλοντικά υποβαθμισμένη περιοχή - και την ανάγκη ο καθένας με τις δυνάμεις του να βοηθήσει στην προστασία του αφού δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι είμαστε μέρος του φυσικού περιβάλλοντος.

Έχοντας αυτά στο νου, προσεγγίζουμε τον όρο "βιοποικιλότητα", που είναι η επιστημονική περιγραφή της παραπάνω διαπίστωσης και αναφέρεται στο σύνολο των βιολογικών ειδών καθώς και των οικοσυστημάτων σε μια περιοχή. Η σημασία της διατήρησης της βιοποικιλότητας δεν είναι βέβαια πάντοτε προφανής ωστόσο θεωρείται δεδομένο ότι τόσο η επιβίωση του ανθρώπου όσο και των υπόλοιπων ειδών επηρεάζεται καθοριστικά από το άμεσο αλλά και το ευρύτερο περιβάλλον της βιόσφαιρας του. Και αφού ο "ρόλος" κάθε είδους καθώς και η σχετική του σπουδαιότητα για τη βιωσιμότητα του οικοσυστήματός του οποίου αποτελεί μέλος δεν έχει ακόμα αποσαφηνιστεί, είναι σκόπιμη η διατήρηση των υψηλότερων δυνατών επιπέδων βιοποικιλότητας.

Το πρόγραμμα επικεντρώθηκε στη γνωριμία με τέσσερα είδη της πανίδας μας, το λύκο, την αρκούδα, το ελάφι και τον αργυροπελεκάνο ως αφορμή αλλά και αιτία να παρουσιαστούν τα προβλήματα της περιοχής μας. Για το λόγο αυτό και θεωρούμε πως ήταν καθοριστικής σημασίας οι εκπαιδευτικές εκδρομές-επισκέψεις που πραγματοποιήσαμε στους τόπους που ζουν ή ζούσαν κάποτε τα ζώα αυτά και να τα δούμε από όσο πιο κοντά γίνεται.

ΕΠΙΛΟΓΗ ΘΕΜΑΤΟΣ

Το θέμα του προγράμματος επιλέχθηκε σαν συνέχεια του προηγούμενου περιβαλλοντικού προγράμματος με το οποίο είχαν ασχοληθεί τα παιδιά και είχε θέμα: "Το περιαστικό δάσος του Δρεπάνου". Έτσι με αφορμή την παγκόσμια ημέρα ζώων τα παιδιά συγκέντρωσαν έντυπο υλικό όπως εφημερίδες, περιοδικά και βιβλία με αναφορές σε ζώα που κινδυνεύουν με εξαφάνιση. Τα παιδιά μελέτησαν τα κείμενα, διατύπωσαν ερωτήσεις σχετικές με τα ζώα που απειλούνται και αποφάσισαν να δώσουν απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά, συγκεντρώνοντας περισσότερες πληροφορίες, γνωρίζοντας καλύτερα τα βιολογικά χαρακτηριστικά των ζώων, τον τρόπο ζωής τους, τους βιοτόπους τους αλλά και τις αιτίες στις οποίες οφείλονται τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Αποφάσισαν να περιορίσουν τις δραστηριότητες τους σε τέσσερα ζώα της Δ. Μακεδονίας: το λύκο, την αρκούδα, τον αργυροπελεκάνο και το ελάφι, που πια έχει εξαφανιστεί από την περιοχή.

ΛΥΚΟΣ

Όνομα: Canis lupus
Οικογένεια: Canidae (κυνίδες)
Ομοταξία: Θηλαστικά
Τάξη: Θηλαστικά

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΕΞΑΠΛΩΣΗ

Ο λύκος είναι ένα από τα πιο παρεξηγημένα άγρια ζώα. Σύμβολο δύναμης, εξυπνάδας αλλά και φόβου, κυνηγήθηκε επίμονα από τον άνθρωπο. Υπήρξε το θηλαστικό με τη μεγαλύτερη γεωγραφική εξάπλωση στον πλανήτη μετά τον άνθρωπο αλλά σήμερα απειλείται με εξαφάνιση. Έχει ήδη εξαφανιστεί από 14 χώρες της δυτικής και κεντρικής Ευρώπης και γενικά από ένα μεγάλο μέρος του βόρειου ημισφαιρίου. Πριν το 1924 εξαπλωνόταν σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα. Τότε επικηρύχθηκε ως επιβλαβής και τα δασαρχεία έδιναν αμοιβές για την εξόντωση του. Μέχρι το 1981 χρησιμοποιούνταν ευρέως τα δηλητηριασμένα δολώματα για τη θανάτωση του. Σήμερα δεν πια στην Πελοπόννησο και την Κρήτη αλλά τον συναντάμε μόνο σε ορεινές και ημιορεινές περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας. Η εξόντωση του απαγορεύτηκε το 1993 όταν έγινε νόμος απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αφορούσε τη διάσωση όλης της άγριας χλωρίδας και πανίδας στην Ευρώπη. Έτσι, συμπεριλήφθηκε στη λίστα των απειλούμενων ειδών που προστατεύονται.

ΦΥΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Ο λύκος έχει μήκος μέχρι και 1.40μ. από τα οποία η ουρά του είναι 30-40 εκ. Το ύψος του μέχρι τους ώμους είναι 70-80 εκ. και το βάρος του είναι γενικά από 25 έως 50 κιλά. Έχει λε-πτό σώμα, κεφάλι και μουσούδα επιμήκη, μάτια με στρογγυλή κόρη ματιού, όρθια αυτιά, δυνατά άκρα. Το τρίχωμα του, παχύ και πυκνό, είναι καφέ-κιτρινωπό ή καφέ-πορτοκαλί. Ζει κυρίως σε δάση αλλά και σε θαμνώδεις περιοχές. Ζει όμως και σε καλλιεργημένες περιοχές κοντά σε αστικά κέντρα ειδικά το χειμώνα. Μπορεί να ζήσει 15 χρόνια.

ΟΙ ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ

Ο λύκος ανήκει στην οικογένεια κυνίδες όπως το τσακάλι (λυκοκύων για τους αρχαίους), ο σκύλος (κύων) και η αλεπού. Άλλοι "γνήσιοι" συγγενείς του που δεν ζουν όμως στην Ευρώπη είναι το κογιότ που ζει στην Αμερική και το ντίνγκο, το μοναδικό άγριο σαρκοφάγο της Αυστραλίας.

Η ΖΩΗ ΣΤΗΝ ΑΓΕΛΗ

Οι λύκοι δεν είναι μοναχικά ζώα αλλά ζουν σε αγέλες που αποτελούνται από 7 έως 10 άτομα. Για να είναι αποτελεσματικότεροι στο κυνήγι, μια που από αυτό εξαρτάται η επιβίωση τους, έχουν αναπτύξει τρόπους καλής συνεργασίας. Η κοινωνική οργάνωση της αγέλης στηρίζεται στην καθορισμένη κοινωνική ιεραρχία. Έτσι κανείς δεν αμφισβητεί τον αρχηγό λύκο παρά μονάχα όταν πάθει κάτι ή γεράσει οπότε και τον διαδέχεται ο δεύτερος στην τάξη.

Απαραίτητη στην αγέλη είναι και η επικοινωνία μεταξύ των λύκων. Οι λύκοι επικοινωνούν μεταξύ τους με πολλούς ήχους. Όταν βρίσκονται σε απόσταση επικοινωνούν με ουρλιαχτά όχι μόνο με λύκους της δικής τους αγέλης αλλά και με τις ξένες αγέλες τις οποίες προειδοποιούν για την παρουσία ρους στην περιοχή. Οι λύκοι ωστόσο φανερώνουν τις διαθέσεις τους και με εκφράσεις του προσώπου καθώς και κινήσεις του σώματός τους, που εκφράζουν θυμό, απειλή υποταγή, κυριαρχία, φόβο, δειλία, διάθεση για παιχνίδι ή για σύγκρουση.

ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ

Στο λύκο, μόνο το αρσενικό και το θηλυκό που κυριαρχεί στην αγέλη αναπαράγονται. Κάθε ζεύγος λύκων μένει μαζί για όλη του τη ζωή. Αρκετά συχνά μετά από άγρια μάχη τη θέση του ηττημένου αρσενικού παίρνει κάποιο άλλο. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται ουσιαστικά η αναπαραγωγή των πιο υγιών και δυνατών ατόμων. Κατά την περίοδο του φλέρτ, το χειμώνα, το αναπαραγωγικό ζευγάρι, μπορεί να εγκαταλείψουν την αγέλη η οποία συνήθως μένει ενωμένη. Μετά την κύηση 60 ημερών γεννιούνται τέσσερα με έξι μικρά. Το αρσενικό μόνο κυνηγάει για την τροφή αλλά και όλη η αγέλη φέρνει φαγητό. Μετά από ένα μήνα τα μικρά αρχίζουν να ακολουθούν την αγέλη στο κυνήγι. Έτσι μαθαίνουν πώς να επιβιώνουν. Μένουν όμως κοντά στη μητέρα τους για έναν χρόνο περίπου.

ΕΥΡΕΣΗ ΤΡΟΦΗΣ

Ο λύκος τρέφεται με ζωντανά ζώα κυρίως με μεγάλα οπλοφόρα όπως ζαρκάδια και ελάφια αλλά και αγριόγιδα, λαγούς, τρωκτικά και αλεπούδες. Επειδή όμως υπάρχει έλλειψη τροφής συχνά ορμάει στα πρόβατα. Οι λύκοι το χειμώνα βγαίνουν για κυνήγι ομαδικά για να επιτεθούν με συντονισμένες ενέργειες στα κοπάδια που είναι βασική τους λεία. Πνίγουν τα ζώα και μάλιστα από ένστικτο επιβίωσης, πνίγουν περισσότερα από όσα χρειάζονται για να χορτάσουν. Τρέφονται όμως και με φυτικές τροφές όπως σύκα, μούρα και σταφύλια. Τις άλλες περιόδους κυνηγάει μόνος του ή σε ζεύγη.

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΑΠΕΙΛΟΥΝ ΤΟΝ ΛΥΚΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Βασικός παράγοντας που επηρεάζει αρνητικά την παρουσία του λύκου στην Ελλάδα αποτελεί η καταστροφή του βιοτόπου του από ανθρώπινες δραστηριότητες όπως καταστροφή των δασών από φωτιά, κοπή δένδρων, επέκταση βοσκοτόπων, δημιουργία πόλεων, μεγάλων δρόμων, τεχνητών λιμνών, τουριστικών θέρετρων κ.τ.λ. τα οποία έχουν σαν αποτέλεσμα την ελάττωση της φυσικής τροφής τους αλλά και την παρεμπόδιση των μετακινήσεων και της επικοινωνίας των πληθυσμών.

Η μείωση της φυσικής τροφής των λύκων έχει σαν αποτέλεσμα να στρέφεται στα κοπάδια των κτηνοτρόφων με αποτέλεσμα συχνά οι κτηνοτρόφοι να τους σκοτώνουν παράνομα ή να χρησιμοποιούν δηλητηριασμένα δολώματα και παγάνες για τη θανάτωση τους.
Επίσης το ανεξέλεγκτο κυνήγι εξαφάνισε ή μείωσε σημαντικά τον πληθυσμό των λύκων από ορισμένες περιοχές.

Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΛΥΚΟΥ

Οι άνθρωποι έχουν σήμερα καταλάβει την ανάγκη προστασίας του λύκου και έτσι καταβάλουν προσπάθειες για τη διάσωσή του. Για το λόγο αυτό δημιουργήθηκαν σύλλογοι που αγωνίζονται για την προστασία του με σημαντικότερο τον "Αρκτούρο", ο οποίος δραστηριοποιείται για τη διατήρηση των πληθυσμών του λύκου στην Ελλάδα και τη βελτίωση της σχέσης λύκου-ανθρώπου. Έτσι συγκεντρώνει στοιχεία για την κατανομή και τον πληθυσμό των λύκων καθώς και για τη συμπεριφορά τους τόσο στο φυσικό τους περιβάλλον όσο και κοντά σε ανθρώπινους οικισμούς. Μελετά ακόμη την υποβάθμιση των βιοτόπων τους και τις επιπτώσεις των μεγάλων τεχνικών έργων στους. Επίσης ενημερώνει και ευαισθητοποιεί τους κατοίκους των ορεινών περιοχών για την ανάγκη προστασίας του λύκου και παίρνει προληπτικά μέτρα για την προστασία των κοπαδιών, εκτρέφοντας και χαρίζοντας στους κτηνοτρόφους τον ελληνικό ποιμενικό, τσοπανόσκυλο που είναι ικανά να διώχνει τους λύκους όταν πλησιάζουν στα κοπάδια και φροντίζει για την αποζημίωση των κτηνοτρόφων σε περίπτωση που έχουν δεχτεί τα κοπάδια τους επιθέσεις από λύκους. Επίσης διοργανώνει ενημερωτικές δραστηριότητες για την ευαισθητοποίηση του κοινού και έχει δημιουργήσει στον Αετό και στην Αγραπιδιά Φλώρινας εγκαταστάσεις για την περίθαλψη και τη φιλοξενία λύκων που προέρχονται από κατασχέσεις.

Ο ΛΥΚΟΣ ΣΤΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Ο λύκος από την αρχαιότητα κατέχει σημαντική θέση στον κόσμο των μύθων και των παραμυθιών. Στην ελληνική μυθολογία συναντάμε τον λύκο, μαζί με άλλα ζώα, στη συνοδεία της θεάς Άρτεμης. Ο θεός Απόλλων προσφωνείται συχνά και λύκειος, ένας χαρακτηρισμός που έχει σχέση με την ιδιότητα του ως θεού του φωτός. Με αυτό συνδέονται και οι λέξεις λυκόφως και λυκαυγές που σημαίνουν σούρουπο και χαραυγή αντίστοιχα. Στο νότιο άκρο της Ακρόπολης εξάλλου υπάρχουν τα ερείπια του Λυκείου, ενός κτιρίου που χρησιμοποιούνταν ως χώρος λατρείας του θεού Απόλλωνα. Στο ίδιο χώρο δίδαξε και ο Αριστοτέλης. Το κεφάλαιο που αφιερώνει στους λύκους, στο περίφημο έργο του "Περί Ζώων Ιστορίαι" περιλαμβάνει και το μύθο της γέννησης του Απόλλωνα στη Δήλο. Σύμφωνα με αυτόν η Λυτώ, η μητέρα του, ταξιδεύει από τη γη των υπερβορείων ως τη Δήλο συνοδευόμενο από λύκο. Σε άλλο μύθο συναντάμε τον Λυκάονα, βασιλιά της Αρκαδίας, και τους γιους του που έκαναν το τραπέζι στο Δία με ανθρώπινο κρέας. Ο Δίας τους μεταμόρφωσε σε λύκους για να τους τιμωρήσει.

Πολύ γνωστός επίσης είναι και ο μύθος της Ίδρυσης της Ρώμης. Αν δεν υπήρχε η μυθική λύκαινα Λούπα που θήλασε τα δύο εγκαταλελειμμένα στις όχθες του Τίβερη βρέφη, το Ρώμο και το Ρωμύλο, ποιος ξέρει αν θα έμενε στην ιστορία η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία; Παρόμοια είναι και η ιστορία του Μόγλη του παιδιού της ζούγκλας που όταν χάθηκαν οι γονείς του τον υιοθέτησαν και τον μεγάλωσαν οι λύκοι προστατεύοντας τον από τα άλλα άγρια θηρία.

Ο λύκος πρωταγωνιστεί και σε πολλούς μύθους του Αισώπου καθώς και σε παραδόσεις, παροιμίες, παραδοσιακά παιχνίδια και τα λαϊκά παραμύθια. Τις περισσότερες φορές τον βρίσκουμε πρωταγωνιστή στο ρόλο του κακού να προκαλεί το φόβο χωρίς να του δίνεται κανένα ελαφρυντικό ακόμα και όταν η επιθετική συμπεριφορά του έχει σαν αιτία την αναζήτηση τροφής γι' αυτόν ή τα παιδιά του. Σε παραμύθια όπως η Κοκκινοσκουφίτσα, τα τρία γουρουνάκια, ο λύκος και τα εφτά κατσικάκια, ο Πέτρος και ο λύκος αλλά και τόσα άλλα παραμύθια όπου το καλό πάντα νικά, ο λύκος είναι πάντα ο χαμένος αφού αντιπροσωπεύει το κακό.

Ωστόσο στη σύγχρονη λογοτεχνία παρατηρείται μια προσπάθεια ανατροπής των στερεοτύπων που συνοδεύουν τον λύκο μέσα από την ανατροπή των παλιών παραμυθιών. Έτσι συναντάμε λύκους που υποφέρουν από το "ρούνι, ρούνι, το κακό γουρούνι", λύκους που η ζωή τους γίνεται δύσκολη από τα αρνάκια, χορτοφάγους αλλά και καλλιεργημένους λύκους, λύκους που εγκαταλείπουν τον παραδοσιακό τους ρόλο, το ρόλο του κακού, για να υποδυθούν έναν νέο ρόλο, το ρόλο του καλού και θετικού ήρωα. Παρακάτω αναφέρονται μερικοί τίτλοι ελληνικών και ξένων βιβλίων με την παραπάνω προσέγγιση:

• "Ένας γλυκός λύκος", Λήδα Βαρβαρούση, Εκδόσεις Παπαδόπουλος
• "Η κοκκινοσκουφίτσα και ο τελευταίος λύκος", Νανά Δαγιόγλου Μαρμαρά, Εκδόσεις Κέδρος
• "Ο λύκος ξαναγύρισε", Γκ. Ντε Πεννάρτ, Εκδόσεις Παπαδόπουλος
• "Ο χορτοφάγος λύκος", Γκ. Ντε Πεννάρτ, Εκδόσεις Παπαδόπουλος
• "Ο Προκόπης και ο λύκος", Γκ. Ντε Πεννάρτ, Εκδόσεις Παπαδόπουλος
• "Το μικρό λυκάκι και το βιβλίο με τις αταξίες", Ιαν Γουάινμπροου, Εκδόσεις Μίνωας
• "Ο τράγος με τα εφτά λυκάκια", Ρένα Ρώσση Ζαΐρη, Εκδόσεις Μίνωας
• "Τα τρία λυκάκια", Ευγένιος Τριβιζάς, Εκδόσεις Μίνωας
• "Το λυκάκι έχει γενέθλια", Μάτερ Φιλίπ, Εκδόσεις Γιαννίκος Καλδής
• "Ο μικρός Λυκούργος Γουνίδης", Μ. Ο. Ζύντ, Εκδόσεις Ποταμός
• "Ένας καλλιεργημένος λύκος", Π. Μπιέ, Εκδόσεις Ζεβροδειλός
• "Αγγελύκος", Εκδόσεις Μίνωας
• "Λύκε, λύκε... σ' αγαπώ", Εκδόσεις Μίνωας
• " Έχω ράμματα για τη γούνα σου", Μαΐρα Παπαθανασοπούλου, Εκδόσεις Πατάκη

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Στα πλαίσια του περιβαλλοντικού προγράμματος τα παιδιά ασχολήθηκαν, ανάλογα βέβαια με την τάξη, με την εύρεση πληροφοριών που αφορούσαν στο βιότοπο, στα φυσικά χαρακτηριστικά, στον τρόπο ζωής, στους κινδύνους που απειλούν το λύκο και στους τρόπους προστασίας του, αλλά και στην ιστορία, στα παραμύθια και στους μύθους, στη λογοτεχνία, στις παροιμίες που είχαν πρωταγωνιστή το λύκο ακόμα και πραγματικές ιστορίες ανθρώπων που ήρθαν σε επαφή με το λύκο σε παλιότερες εποχές ,ιστορίες των παππούδων και των γιαγιάδων τους, οι οποίες μαρτυρούν τόσο την παρουσία του λύκου στην περιοχή μας κατά το παρελθόν όσο και την αιώνια σύγκρουση ανθρώπου και λύκου.

• ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ
• TA ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΖΟΥΝ ΤΟ ΜΟΜΠΙΛΕ ΤΟΥ ΛΥΚΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ
• ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΟ ΑΚΑΣΗ ΝΙΚΟΛΑΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΥΝΗΓΟ ΙΑΣΟΝΙΔΗ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟ
• ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ
• ΜΥΘΟΙ ΤΟΥ ΑΙΣΩΠΟΥ
• ΠΑΡΑΜΥΘΙ: Ο ΛΥΚΟΣ ΚΑΙ ΕΜΕΙΣ
• ΤΡΑΓΟΥΔΙ: ΚΑΛΗΜΕΡΑ ΛΥΚΑΚΙ
• ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΡΟΛΩΝ: ΜΠΑΙΝΟΝΤΑΣ ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΛΥΚΟΥ
• ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ
• ΑΚΡΟΣΤΙΧΙΔΕΣ ΚΑΙ ΚΟΥΪΖ
• ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΛΥΚΟΥ

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ

Στα κείμενα που ακολουθούν οι μαθήτριες της Ε' τάξης, Ηλικίδου Μαριάννα και Ποζουκίδου Βαρβάρα κατέγραψαν τις πραγματικές ιστορίες που τους διηγήθηκαν ο παππούς και η γιαγιά τους αντίστοιχα.

Α΄ ΙΣΤΟΡΙΑ

(διηγείται ο παππούς της μαθήτριας Ηλικίδου Μαριάννας)

Μια μέρα, όταν πήγα με τα πρόβατα πάνω στο βουνό και καθόμουν με τα τσοπανόσκυλα ξαφνικά είδα ένα θάμνο να κουνιέται ενώ δε φυσούσε. Μετά πρόσεξα μια γκρίζα σκιά, ήταν ένας λύκος. Ήταν αδύνατος, γέρος, γκρίζος και τρομαγμένος. Κι εγώ ήμουν τρομαγμένος γιατί ήμουν μικρός Άρχισα να τρέχω και είδα και κάποιους άλλους βοσκούς. Εκείνοι όταν με άκουσαν, αντί να φύγουν, πήγαν, τον έπιασαν, τον έδεσαν και τον έκαναν βόλτες στο χωριό για να τον θαυμάζουν. Μετά τον έδεσαν σε έναν τοίχο χωρίς νερό και φαγητό. Μετά από λίγες μέρες πέθανε.

Β΄ ΙΣΤΟΡΙΑ

(διηγείται η γιαγιά της μαθήτριας Ποζουκίδου Βαρβάρας)

Γεννήθηκε στο Άνω Δρέπανο που ήταν χτισμένο στους πρόποδες ενός χαμηλού βουνού. Συχνά κατέβαιναν λύκοι και έκαναν ζημιές στα κοπάδια.
Το 1936 έκανε πολύ βαρύ χειμώνα και όλοι οι κτηνοτρόφοι είχαν μαζεμένα τα ζώα τους στους στάβλους. Οι λύκοι, πεινασμένοι, κατέβαιναν στο χωριό για τροφή. Δεν τους έβλεπα αλλά άκουγα τα σκυλιά που γάβγιζαν. Μια φορά ο πατέρας μου άκουσε το σκύλο μας και βγήκε έξω τρομαγμένος. Ο σκύλος γάβγιζε προς το βουνό. Τότε διέκρινε τους λύκους μέσα στα χιόνια και τους φώναξε όλους να βγουν να τους δουν. Είχαν σχηματίσει μια αγέλη και περπατούσαν αργά και στρωτά σαν να έκαναν γυμναστική.
Ένα άλλο βράδυ ο πατέρας μου άκουσε πάλι το σκύλο. Ήταν πάνω στα κεραμίδια. Άναψε ένα δαδί και βγήκε. Ο λύκος στεκόταν στην πόρτα της αυλής. Ο πατέρας μου μπήκε να φέρει το δίκαννο. Όταν γύρισε, ο λύκος είχε φύγει. Έβαλε όμως το σκύλο μέσα στο σπίτι για να μην τον φάει ο λύκος.

Κάποιο Μάιο ένας λύκος ζύγωσε κοντά στο γάιδαρο που είχε ο γείτονας μας. Τον είχε δεμένο με ένα χοντρό σκοινί σε ένα πάσαλο για βοσκήσει. Τα σκυλιά της γειτόνισσας έλειπαν στα πρόβατα και έτσι ο λύκος βρήκε ευκαιρία. Η μητέρα μου είδε τη σκηνή και φώναξε τη γειτόνισσα, την κυρα Αναστασία κι αυτή πρόλαβε και ειδοποίησε τον άντρα της που με το δίκαννο έδιωξε το λύκο.

Μετακομίσαμε στο Κάτω Δρέπανο όταν ήμουν 10 χρονών. Ήταν πάλι χειμώνας. Μια νύχτα ακούσαμε πάλι το σκύλο να γαβγίζει και να κλαψουρίζει. Βγήκαμε έξω και είδαμε το σκυλί να παλεύει με έναν λύκο. Τότε ο πατέρας μου πήρε μια πέτρα και έδιωξε το λύκο. Αργότερα μάθαμε ότι ο λύκος ήταν λυσσασμένος και δάγκωσε και άλλα σκυλιά του χωριού. Αλλά και ένας άνθρωπος δαγκώθηκε στην προσπάθεια του να σώσει το σκυλί του. Ο άνθρωπος αυτός πήγε στο λυσσιατρείο και έγινε καλά.

ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΜΟΜΠΙΛΕ ΜΕ ΤΟ ΛΥΚΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΤΡΟΦΗ ΤΟΥ

Τα παιδιά κατασκευάζουν το μόμπιλε του λύκου και της τροφής του.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΟ ΑΚΑΣΗ ΝΙΚΟΛΑΟ

- Κύριε Ακάση σας καλέσαμε σήμερα στο σχολείο μας για να μας μιλήσετε για τη δουλειά σας, αλλά κυρίως για το αν υπάρχουν λύκοι στην περιοχή μας και πως τους αντιμετωπίζεται.
- Θα σας μιλήσω πρώτα για την κτηνοτροφία. Ξέρετε τι είναι κτηνοτρόφος; Είναι αυτός που ασχολείται με τα ζώα. Εδώ στο χωριό μας όταν ήμουνα μικρός όλοι είχαν ζώα.
- Τι ζώα έχετε και πόσα;
- Έχω 200 ζώα. Τα 150 είναι πρόβατα και τα 50 γίδια.
- Είναι δύσκολη η δουλειά του κτηνοτρόφου;
- Παιδιά μου, είναι η πιο δύσκολη δουλειά. Γι' αυτό ήταν και η πρώτη δουλειά των ανθρώπων. Όλοι οι άνθρωποι ξεκινούσαν με την κτηνοτροφία κι αργότερα με τη γεωργία. Αυτή η δουλειά παράγει πάρα πολλά πράγματα. Παίρνουμε το μαλλί, το δέρμα και το κρέας.
- Πόσα κιλά γάλα μας δίνει ένα πρόβατο;
- Μπορεί να μας δώσει και ένα και ενάμισι, και δύο κιλά γάλα.
- Πόσα μικρά γεννάει ένα πρόβατο και πόσες φορές;
- Μπορεί να γεννήσει και δύο φορές το χρόνο, δύο, τρία ή και τέσσερα αρνιά.
- Ζουν στα μέρη που έχετε το κοπάδι σας λύκοι;
- Ναι, ζουν.
- Τι μέτρα παίρνετε αφού ο λύκος τρώει τα πρόβατα;
- Ξέρουμε ότι ο λύκος τρώει τα πρόβατα και παίρνουμε τα μέτρα μας. Γι' αυτό έχουμε τα σκυλιά.
- Τι σκυλιά χρησιμοποιείτε;
- Εδώ στην Ελλάδα έχουμε τον ελληνικό ποιμενικό.
- Παίρνετε μαζί σας όπλο;
- Όχι, γιατί δεν επιτρέπεται.
- Έχετε χρησιμοποιήσει δολώματα για τους λύκους;
- Όχι, παιδιά, εγώ προσωπικά δεν έχω χρησιμοποιήσει. Αν κάποιος χρησιμοποιήσει, πρέπει οπωσδήποτε να τον καταγγείλετε.
- Έχει επιτεθεί ποτέ λύκος στο μαντρί σας;
- Στο μαντρί μου όχι. Αλλά έχει επιτεθεί το βράδυ γιατί τα ζώα τις καλοκαιρινές μέρες είναι έξω. Κι οπωσδήποτε έχει έρθει λύκος αλλά τα σκυλιά που έχω τον διώξανε από το κοπάδι.
- Πού βόσκετε τα πρόβατά σας;
- Επειδή εδώ σε μας παιδιά το καλοκαίρι κάνει πάρα πολλή ζέστη και τα ζώα δε βοσκάνε, και ειδικά τα πρόβατα, τα βοσκάμε το βράδυ, μέχρι τις πρωινές ώρες και μετά τα βάζουμε μέσα στο μαντρί και στις 8 το απόγευμα τα ξαναβγάζουμε μέχρι τις 3 τα ξημερώματα.
- Πως μπορείτε τη νύχτα και βόσκετε τα πρόβατα;
- Είναι η εμπειρία και η συνήθεια. Επειδή είναι δύσκολο, ο λύκος πάντα κάνει τη δουλειά του μετά τις 12 και τις μέρες που δεν έχει φεγγάρι. Ο βοσκός δε μπορεί να ελέγξει τα πρόβατα και ο λύκος το βράδυ βλέπει καλύτερα, βρίσκει ευκαιρία να χτυπήσει γιατί είναι νυχτόβιο ζώο. Και είναι πολύ πονηρό, και πολλές φορές ξεγελάει τα πρόβατα. Ο λύκος το φως το φοβάται και φεύγει.
- Έχει φάει ο λύκος κάποιο ζώο σας;
- Εγώ παιδιά ευτυχώς είχα μια απώλεια.
- Που ζει ο λύκος εδώ στην περιοχή μας;
- Ο λύκος ζει στον κάμπο κάτω.
- Γνωρίζετε ότι ο λύκος είναι προστατευόμενο είδος;
- Το γνωρίζω γι' αυτό δε χρησιμοποιώ δολώματα, κι έχω μόνο τα σκυλιά που τον διώχνουν.
- Τι γνώμη έχετε για τους οικολόγους;
- Ε! Έχω καλή γνώμη. Θεωρώ ότι είναι σωστό αυτό που κάνουνε και συμφωνώ να υπάρχουν λύκοι.
- Σε τι δεν συμφωνείτε;
- Δε συμφωνώ στο ότι μια χρονιά αφήσανε πολλούς λύκους και σε μήνες που δεν υπήρχαν τα κοπάδια τους. Οι λύκοι αυτοί αν δεν ξέρουν χάνονται, μπορεί και ένα κουταβάκι να τους κάνει ζημιά. Πρέπει να μείνει έξι μήνες και παραπάνω για να συνηθίσει.
- Πιστεύετε ότι είναι καλό να συνεργαστείτε με τους οικολόγους;
- Ανάλογα με τους κτηνοτρόφους. Εγώ που είμαι σε αυτό το επάγγελμα θέλω να προστατέψω και τα άλλα.
- Τι πρέπει να κάνει το κράτος για να σας προστατέψει από τις ζημιές;
- Το κράτος προσπαθεί κάτι να κάνει, π.χ. αν ένας λύκος χτυπήσει παραπάνω από 7 πρόβατα, μας αποζημιώνει.
- Συναντήσατε λύκο, πώς ήταν;
- Ο λύκος είναι σαν ένα μεγάλο σκυλί. Είναι γύρω στο 1,5 μέτρο ύψος. Το καλοκαίρι έχει ανοιχτό χρώμα και το χειμώνα σκούρο.
- Τι σας έκανε εντύπωση σ' αυτό το ζώο;
- Το ότι όταν βλέπει τους ανθρώπους φοβάται.
- Πόσες φορές είδατε λύκο;
- Πάρα πολλές.
- Ο λύκος προφέρει τίποτα;
- Όχι, δεν προσφέρει πολλά. Αν δεν υπήρχε ο λύκος θα υπήρχαν πάρα πολλά άγρια ζώα όπως ο λαγός. Γιατί έτσι σχηματίζεται μια τροφική αλυσίδα.
- Οι λύκοι είναι λαίμαργοι;
- Ναι παιδιά, είναι πολύ λαίμαργοι, είναι από τη φύση τους έτσι.
- Ο λύκος φοβάται τους ανθρώπους;
- Πάρα πολύ, γι' αυτό και αποφεύγει να καταβαίνει στα χωριά όταν βρίσκει τροφή στο δάσος. Λοιπόν παιδιά θα σας πω μια δική μου ιστορία. Πριν χρόνια δεν είχα βοσκό κα ι ήμουν μόνος στο κοπάδι, στα πρόβατα. Ο καιρός ήταν πολύ καλός, πρέπει να ήταν Σεπτέμβριος. Ήμουν εδώ κοντά στο χωριό. Σαν να κατάλαβα κάποια στιγμή ότι λύκος πλησίασε στα πρόβατα γιατί τα σκυλιά άρχισαν κάτι να κυνηγάνε. Πρέπει να ήταν δύο λύκοι γιατί τα πρόβατα φοβήθηκαν και μαζεύτηκαν κουβάρι. Και εκεί πέρα, έβλεπα δεν έβλεπα καλά είδα μια σκιά γύρα στα 10-15 μέτρα δίπλα από το κοπάδι. Λέω τι να είναι, δέντρο είναι; Ξέρετε πως είναι στα χωράφια τέτοιες μέρες. Ησυχία. Κοιτάω προς τα εκεί δεν βλέπω τίποτα. Κοιτάω προς τα πρόβατα. Εγώ με μαύρα πρόβατα δεν είχα, ζήτημα αν είχα ένα δύο. Είχα βέβαια και λίγα ασπρόμαυρα. Αυτό που έβλεπα μέσα στα χωράφια ήταν άσπρο από επάνω και μαύρο από κάτω. Ήταν πράγματι πρόβατο και ο λύκος ήταν από κάτω του και το κρατούσε. Και το πρόβατο τσιμουδιά. Ο λύκος περίμενε να φύγει το κοπάδι με τα σκυλιά και εαυτός να κάνει τη δουλειά του. Όταν το κατάλαβα, να σας πω την αλήθεια κοκάλωσα από το φόβο μου. Με το που τράβηξα όμως το πρόβατο από το λύκο αυτός το άφησε. Ξέρετε τι κάνει ο λύκος; Αρπάζει το πρόβατο από το κοπάδι και επειδή δεν μπορεί να το κουβαλήσει το αγκαλιάζει, το τρομάζει και το απομακρύνει 10-20 μέτρα από το κοπάδι. Μετά το αφήνει και το πρόβατο μόνο του τον ακολουθεί. Γι' αυτό λέμε την έκφραση "πρόβατα".
- Κύριε Ακάση θα θέλαμε να σας ευχαριστήσουμε για τις πληροφορίες που μας δώσατε και σας προσφέρουμε μια κάρτα που ετοιμάσαμε για να θυμάστε την συνέντευξη που μας δώσατε.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΚΥΝΗΓΟ ΙΑΣΩΝΙΔΗ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟ

- Κύριε Ιασωνίδη ασχολούμαστε φέτος στα πλαίσια της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης με τον λύκο, και τους κινδύνους που τον απειλούν. Θα θέλαμε να μας απαντήσετε σε κάποιες ερωτήσεις που αφορούν στην επαφή και στη σχέση σας με το ζώο. Ζουν στα μέρη μας λύκοι;
- Βεβαίως στα ελληνικά δάση ζουν λύκοι και στην δικοί μας περιοχή ζουν ομαδικά στα γύρω ψηλά βουνά.
- Τι σας κάνει εντύπωση σε αυτό το ζώο;
- Το ότι είναι πολύ δυναμικό και η ομαδικότητά του.
- Πώς είναι τα χαρακτηριστικά του;
- Είναι γκρίζος, με παχύ τρίχωμα, μεγάλα μάτια και στρογγυλά αυτιά.
- Έχετε σκοτώσει ποτέ λύκο;
- Εγώ όχι αλλά η παρέα που πηγαίνω για κυνήγι έχει σκοτώσει.
- Για ποιο λόγο τον σκότωσαν;
- Ο λύκος εκείνη τη στιγμή βρισκόταν πίσω από ένα κοπάδι και ετοιμαζόταν να επιτεθεί. Όπως είναι γνωστό δεν επιτίθεται μόνο όταν πεινάει και ψάχνει για τροφή αλλά και επειδή είναι λαίμαργος. Μπορεί να σκοτώσει δέκα πρόβατα για να φάει μόνο μισό, γι' αυτό και λέγεται αιμοβόρο ζώο.
- Πώς καταλαβαίνεται αν υπάρχει λύκος εκεί που κυνηγάτε;
- Μπορούμε να το καταλάβουμε από τα ίχνη του όταν η περιοχή είναι λασπωμένη ή χιονισμένη.
- Γνωρίζετε ότι είναι προστατευόμενο είδος γιατί απειλείται με εξαφάνιση;
- Βεβαίως.
- Τι γνώμη έχετε για τις περιβαλλοντικές οργανώσεις;
- Έχω καλή γνώμη.
- Πιστεύετε ότι πρέπει να επιτρέπεται το κυνήγι του λύκου και αν ναι σε ποιες περιπτώσεις;
- Σε περιπτώσεις όπως όταν υπάρχουν σε αφθονία σε μια περιοχή και κάνουν πολλές ζημιές στους κτηνοτρόφους που αυτή είναι η κύρια δουλειά τους και από αυτήν ζουν.
- Τι σας προσφέρει το κυνήγι;
- Το κυνήγι αυτή τη στιγμή είναι χόμπι. Παλαιότερα γινόταν για τη διατροφή των ανθρώπων, ζούσαν από το κυνήγι. Τώρα είναι μια παράδοση.
- Γιατί πιστεύετε ότι πολλοί άνθρωποι δε συμφωνούν με αυτό το χόμπι;
- Δεν ξέρω, ο καθένας έχει τη δική του γνώμη.
- Το ότι γνωρίζετε πως ο λύκος είναι προστατευόμενο ζώο άλλαξε τη συμπεριφορά σας απέναντι του;
- Εγώ προσωπικά κι αν ακόμα συναντήσω λύκο αν δεν με ενοχλήσει δεν θα τον πειράξω.
- Ελπίζουμε με τον ίδιο τρόπο να σκέφτονται και άλλοι κυνηγοί. Για να θυμάστε αυτή τη συνέντευξη σας ετοιμάσαμε μια κάρτα με το λύκο.

ΜΠΑΙΝΟΝΤΑΣ ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΕΝΟΣ ΛΥΚΟΥ

Γεια σας. Είμαι ο λύκος και τα τελευταία χρόνια είμαι ένα είδος προς εξαφάνιση επειδή οι άνθρωποι με σκοτώνουν γιατί με φοβούνται μήπως τους επιτεθώ ή μήπως φάω τα κοπάδια τους. Ακόμα από τα παλιά χρόνια ήμουνα πάντα ο κακός στις ιστορίες για αυτό τα παιδιά δεν με συμπαθούνε.

Η ζωή μου είναι ανήσυχη γιατί πρέπει να αμύνομαι, να κυνηγάω και να επιτίθεμαι για να βρίσκω την τροφή μου. Ζω συνήθως σε σπηλιές, σε καταφύγια στα ψηλά βουνά και καμιά φορά όταν πεινάω καταβαίνω και πιο χαμηλά. Τρέφομαι με σάρκες ζώων. Κυνηγάω την τροφή μου συνήθως μαζί με την αγέλη που ανήκω και φορές με παίρνει ώρες για να την βρω.

Γεια σας. Είμαι ένας λύκος, ένας γνωστός και συνηθισμένος λύκος. Για την ακρίβεια είμαι λύκαινα. Γεννάω 5-6 μικρά το χρόνο. Τρώω διάφορα πράγματα αλλά το αγαπημένο μου είναι τα κοπάδια προβάτων.

Να σας πω πως είμαι; Το τρίχωμα μου είναι πυκνό. Έχω στρογγυλά αυτιά και μάτια χωμένα στις κόγχες τους. Τα πέλματα μου είναι σχεδόν σαν του σκύλου. Είμαι ένα τετράποδο απειλούμενο ζώο. Γι' αυτό θα είστε πολύ τυχεροί αν με δείτε στις ορεινές περιοχές.

(από τους μαθητές της Ε' τάξης)

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ

Λύκε, λύκε είσαι εδώ;

Τα παιδιά είναι πιασμένα σε κύκλο. Προχωρούν και τραγουδούν. Το παιδί που είναι λύκος στέκεται μέσα ή έξω από τον κύκλο. Τα παιδιά που σχηματίζουν τον κύκλο ρωτούν ρυθμικά και το παιδί λύκος δίνει διάφορες απαντήσεις.
- Περπατώ, περπατώ εις το δάσος όταν ο λύκος δεν είναι εδώ.
Λύκε, λύκε είσαι εδώ;
- Ναι, βάζω το παντελόνι μου.
-Περπατώ, περπατώ εις το δάσος, όταν λύκος δεν είναι εδώ.
Λύκε, λύκε είσαι εδώ;
- Ναι, βάζω την μπλούζα μου.
- Περπατώ, περπατώ εις το δάσος, όταν λύκος δεν είναι εδώ.
Λύκε, λύκε είσαι εδώ;
- Ναι, βάζω τα παπούτσια μου.
- Περπατώ, περπατώ εις το δάσος, όταν λύκος δεν είναι εδώ.
Λύκε ,λύκε είσαι εδώ;
- Ναι βάζω το καπέλο μου.
-Περπατώ, περπατώ εις το δάσος, όταν λύκος δεν είναι εδώ.
Λύκε ,λύκε είσαι εδώ;
-Ναι παίρνω το μπαστούνι μου και σας κυνηγώ.
-Λύκε, λύκε φτάσε με και σαν μπορείς και πιάσε με!
Ο λύκος τρέχει πίσω από τα παιδιά και τα κυνηγάει. Όποιο παιδί πιάσει γίνεται λύκος.

Ο λύκος και το αρνί

Τα παιδιά σχηματίζουν κύκλο πιασμένα από τα χέρια. Ένα παιδί κάνει το λύκο και στέκεται έξω από τον κύκλο και άλλο το αρνί και στέκεται μέσα στον κύκλο. Ο λύκος κοιτάζει το αρνί αγριωπά και λέει: "αν μπω μέσα;" και το αρνί απαντάει: "αν βγω έξω;". μπαίνει λοιπόν ο λύκος μέσα στον κύκλο και το αρνί βγαίνει και ο λύκος το κυνηγάει. Ο λύκος επιτρέπεται να πιάσει το αρνί μόνο όταν το αρνί είναι έξω από τον κύκλο. Μέσα στον κύκλο δεν επιτρέπεται να το πιάσει.

Σε παραλλαγή του ίδιου του παιχνιδιού ο λύκος και το αρνί βρίσκονται μέσα στον κύκλο, αλλά του λύκου του δένουν τα μάτια και κυνηγάει το αρνί στα τυφλά. Πότε πότε ένα παιδί του κύκλου τραβάει το αυτί του αρνιού και τότε εκείνο κάνει: "Μπε!" και ο λύκος κατατοπίζεται που βρίσκεται και προσπαθεί να το πιάσει.

ΑΚΡΟΣΤΙΧΙΔΕΣ, ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΣΕΙΣ ΚΑΙ ΚΟΥΪΖ

Η ΑΚΡΟΣΤΙΧΙΔΑ ΤΗΣ ΛΥΚΑΙΝΑΣ

Λ - - - - το αρσενικό της λύκαινας
Υ- - - - - δείχνουν στον αρχηγό, οι λύκοι της αγέλης
Κ- - - - - - - τα μικρά του σκύλου, αλλά και του λύκου
Α-- -- - ισχυροί αίσθηση του λύκου
Ι - - - Δεν είναι όλοι ........ μέσα στην αγέλη.
Ν- γράμμα της λύκαινας
Α - - γι' αυτήν την αίσθηση χρησιμεύουν τα μουστάκια

(από τη δασκάλα Γκούτζιου Βασιλική)

αντιστοιχίζω
Αρχηγός		φυλάει το κοπάδι
		έχει τον αρχηγό της
Λύκαινα		για 8 εβδομάδες θηλάζουν
		κυνηγά το λύκο
Ελληνικός ποιμενικός		γεννιούνται 3-7 κατά μέσο όρο
		Αποτελείται από 6-7 λύκους
Αγέλη		περπατά με την ουρά υψωμένη
		είναι ο πιο δυνατός και ο πιο έξυπνος

(από τη δασκάλα Γκούτζιου Βασιλική)

ΚΟΥΪΖ

Βάλε σε κύκλο το σωστό:

1. Οι λύκοι είναι θηλαστικά που ζουν:
α) στο βόρειο ημισφαίριο
β) σε ολόκληρο τον πλανήτη
γ) στο νότιο ημισφαίριο

2. Εκτιμάται ότι σήμερα ζουν στην Ελλάδα:
α) 50 λύκοι
β) 500 λύκοι
γ) 1.500 λύκοι

3. Μια αγέλη λύκων αποτελείται:
α) 2 λύκους
β) 7-10 λύκους
γ) 15-20 λύκους

4. Ο λύκος βαδίζει πάνω στα δάχτυλα του. Λέμε ότι είναι:
α) αιθεροβάμων
β) δακτυλοσκόπος
γ) δακτυλοβάμων

5. Σε μια μέρα ο λύκος μπορεί να διατρέξει:
α) 25 χλμ
β) 75 χλμ
γ) 100 χλμ

6. Ένας λύκος ακούει το ουρλιαχτό ενός άλλου λύκου στα:
α) 3 χλμ
β) 10 χλμ
γ) 15 χλμ

(απαντήσεις: 1α, 2β , 3γ, 4γ, 5γ, 6β)

(από τη δασκάλα Γκούτζιου Βασιλική)

(από τη δασκάλα Γκούτζιου Βασιλική)

ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ

• Ποιο είναι το αγαπημένο φρούτο του λύκου; • Σε πόση απόσταση εντοπίζει ο λύκος την τροφή του; • Τι κάνουν τα μάτια του λύκου το βράδυ; Το σταφύλι, 3 χμ., φωσφορίζουν	• Τι ζώο είναι ο λύκος, φυτοφάγο, σαρκοφάγο ή παμφάγο; • Πού φτιάχνει ο λύκος τη φωλιά του; • Ποια είναι η ισχυρότερη αίσθηση του λύκου; Σαρκοφάγο, σε απόμακρα σημεία του δάσους, η όσφρηση
• Τι κάνει ο λύκος το βράδυ; • Σε πόση απόσταση ακούει ένας λύκος το ουρλιαχτό ενός άλλου λύκου; • Ποιος λύκος μπαίνει αρχηγός στην αγέλη; Αναζητά τροφή, 10 χμ., ο δυνατότερος ή ο εξυπνότερος	• Πώς ο λύκος οριοθετεί την περιοχή του; • Με ποιο ουρλιαχτό καλεί ο αρχηγός τα μέλη της αγέλης; • Μια αγέλη λύκων αποτελείται από πόσους λύκους περίπου; Αφήνει σημάδια ή κατουράει, ου!ου!, 5-8 λύκους
• Ο λύκος βαδίζει πάνω στα δάχτυλα λέμε ότι είναι... • Πόσα χιλιόμετρα τρέχει την ώρα ο λύκος; • Πόσα λυκάκια γεννάει η λύκαινα; Αιθεροβάμων, 60χμ., περίπου 5	• Πόσοι λύκοι ζουν στην Ελλάδα; • Πόσα χρόνια μπορεί να ζήσει ένας ελεύθερος λύκος; • Τι δείχνει η στάση του λύκου όταν: 1. βάζει την ουρά του ανάμεσα στα πόδια. 2. σηκώνει ψηλά την ουρά του. Περίπου 700-900, 7-12 χρόνια, φόβο, κυριαρχία

(από τα παιδιά της Β΄τάξης)

ΤΙ ΤΡΩΕΙ Ο ΛΥΚΟΣ;

Θα το βρεις οριζόντια και κάθετα.

Μ	Ε	Λ	Α	Φ	Ι	Μ	Α	Δ	Ω
Ο	Λ	Α	Ρ	Κ	Ο	Υ	Δ	Α	Π
Υ	Α	Γ	Ρ	Ι	Ο	Γ	Ι	Δ	Ο
Λ	Ψ	Ο	Φ	Ι	Μ	Ι	Α	Ι	Υ
Α	Ο	Σ	Υ	Κ	Α	Δ	Ι	Α	Λ
Ρ	Υ	Ζ	Ι	Β	Ο	Α	Σ	Κ	Ι
Ι	Ζ	Α	Ρ	Κ	Α	Δ	Ι	Χ	Α

(από το βιβλίο: "ΕΓΩ Ο ΛΥΚΟΣ", Αντιγόνη Καραγκούνη, Εκδόσεις Ακρίτας)

ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟΝ ΑΡΚΤΟΥΡΟ


Η ΚΑΦΕ ΑΡΚΟΥΔΑ

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΕΞΑΠΛΩΣΗ

Η καφέ αρκούδα ζούσε κάποτε σε μια συνεχόμενη ζώνη που κάλυπτε όλη την Ευρώπη και τη δυτική Ασία. Σήμερα όμως έχει περιοριστεί σε αποκομμένες και διάσπαρτες μεταξύ τους πληθυσμιακές νησίδες, οι οποίες ολοένα συρρικνώνονται. Αιτία της σημαντικής μείωσης του πληθυσμού της καφέ αρκούδας αποτελεί κυρίως η σταθερή καταστροφή των βιοτόπων της, δηλαδή των δασών (μικτά ή και αμιγή δάση φυλλοβόλων και κωνοφόρων) όπου μπορεί να ζει χωρίς να ενοχλείται από την παρουσία του ανθρώπου. Έτσι μια σειρά από ανθρώπινες δραστηριότητες όπως κοπή δασών με σκοπό τη χρησιμοποίηση των περιοχών για χωράφια ή την κατασκευή οικισμών αλλά και μεγάλα τεχνικά έργα όπως φράγματα, μεγάλα και πυκνά οδικά δίκτυα αλλά και χιονοδρομικά κέντρα, καθώς επίσης και οι συχνές πυρκαγιές έχουν σαν αποτέλεσμα τον περιορισμών των βιοτόπων της καφέ αρκούδας και κατά συνέπεια τη σταδιακή μείωση των πληθυσμών της. Έτσι τα ιστορικά στοιχεία δείχνουν πως η καφέ αρκούδα εξαφανίστηκε από τη Δανία 5.000 χρόνια πριν, από την Αγγλία τον 10ο αιώνα, από τη Γερμανία και την Ελβετία τον 18ο και τον 19ο αιώνα αντίστοιχα. Επίσης τα τελευταία χρόνια οι πληθυσμοί έχουν μειωθεί δραστικά στην Ισπανία, τη Γαλλία και την Ιταλία. Σήμερα το μεγαλύτερο μέρος των ευρωασιατικών αρκούδων περίπου 35.000 με 40.000 ζώα ζουν στην Σκανδιναβία, τη Ρωσία και την πρώην Γιουγκοσλαβία.

Στην Ελλάδα οι ιστορικές πηγές μαρτυρούν την ύπαρξη της καφέ αρκούδας στη νότια Ελλάδα και την Πελοπόννησο μέχρι το 17ο αιώνα, ενώ δραματική ήταν η μείωσητου πληθυσμού της τον 18ο και 19ο αιώνα. Σήμερα ο ελληνικός πληθυσμός δεν ξεπερνά τα 110-150 ζώα και αποτελείται από δύο αποκομμένους μεταξύ τους πληθυσμούς όπου ο ένας βρίσκεται στα δυτικά, στην οροσειρά της Πίνδου και ο άλλος ανατολικά, στο ορεινό σύμπλεγμα της Ροδόπης. Και οι δύο πληθυσμοί συνδέονται με τους πληθυσμούς των γειτονικών βαλκανικών χωρών της Αλβανίας, της Βουλγαρίας και της Πρώην Γιουγκοσλαβίας. Ωστόσο σήμερα η προστασία της καφέ αρκούδας, όπως μαρτυρεί ο παραπάνω χάρτης του Αρκτούρου, έχει θετικά αποτελέσματα αφού σποραδικά άρχισε να εμφανίζεται και σε νοτιότερες περιοχές.

ΦΥΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Η καφέ αρκούδα είναι το μεγαλύτερο και πιο εντυπωσιακό θηλαστικό ζώο της ξηράς που ζει στην Ελλάδα. Είναι ένα ζώο πανέξυπνο, με τεράστια μυϊκή δύναμη ιδιαίτερα στο λαιμό, τον τράχηλο και τα άκρα. Βασικό χαρακτηριστικό της αποτελεί το φαρδύ και τριγωνικό της κεφάλι καθώς και η πολύ μικρή της ουρά. Τα αυτιά και τα μάτια της είναι κυκλικά και μικρά. Τα πόδια της είναι κοντά και δυνατά και βαδίζει σε ολόκληρο το πέλμα των ποδιών της γι' αυτό και ονομάζεται πελματοβάμων. Επίσης είναι ζώο πλαγιοβαδιστικό δηλαδή μετακινεί και τα δύο πόδια της ίδιας πλευράς σε κάθε βήμα. Τρέχει γρήγορα και μπορεί να φτάσει και τα 60 χλμ. την ώρα, ακόμα και σε έδαφος ανώμαλο και με εμπόδια. Μπορεί επίσης να σταθεί και σε όρθια στάση για καλύτερη ανίχνευση του γύρω χώρου.

Το χρώμα της γούνας της καθορίζεται από το περιβάλλον στο οποίο ζει, αλλά και από την ηλικία της καθώς και το φύλλο του ζώου. Έτσι παρουσιάζει όλες τις αποχρώσεις του καφέ από το πολύ σκούρο ως το ανοιχτό μελί.

Το ύψος του ζώου μπορεί να φτάσει το 1,10 μέτρα και το μήκος κυμαίνεται από 1,70 ως 2,20 μέτρα, ενώ το βάρος για το ενήλικο αρσενικό κυμαίνεται από 110 έως 250 κιλά και για το θηλυκό από 70 έως 120. Το βάρος της καφέ αρκούδας δεν είναι ποτέ σταθερό αλλά καθορίζεται από την εποχή. Έτσι το φθινόπωρο που προετοιμάζεται για το χειμέριο λήθαργο έχει το μεγαλύτερο βάρος, ενώ την άνοιξη έχει το ελάχιστο αφού το λίπος που είχε αποθηκεύσει, το έχει καταναλώσει κατά την περίοδο του χειμέριου λήθαργου.

Οι πιο αναπτυγμένες της αισθήσεις είναι ή όσφρηση και η ακοή που της χρησιμεύουν να βρίσκει τροφή και να προστατεύεται από τους εχθρούς της ενώ η όραση της είναι μέτρια.

Η καφέ αρκούδα ζει περίπου 20 με 25 χρόνια.

ΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ

Η αρκούδα είναι ζώο παμφάγο ωστόσο αποτελεί ελάχιστα απειλή για τα ζώα του δάσους, γιατί προτιμά τις τροφές φυτικής προέλευσης και σπάνια τρώει κρέας. Οι αναλύσεις των περιττωμάτων της δείχνουν πως το 85% της τροφής είναι φρούτα, καρποί , βολβοί και ρίζες και μόνο το 15% της τροφής αποτελείται από μικρά ζώα όπως μυρμήγκια και αβγά μυρμηγκιών, σφήκες μέλισσες και χελώνες. Το μέλι αποτελεί την πιο αγαπημένη τροφή της αρκούδας και καταφέρνει να το εντοπίσει χάρη στο βόμβο των μελισσών και την πολύ ευχάριστη μυρωδιά του μελιού και του κεριού. Οι τροφές και οι ποσότητες που τρώει καθορίζονται από την εποχή και τις ανάγκες της.

Νωρίς την άνοιξη μόλις ξυπνήσει από το χειμέριο λήθαργο οι τροφές στο δάσος είναι ακόμα λιγοστές αφού οι θάμνοι και τα δέντρα δεν έχουν ακόμα καρπίσει. Έτσι περιορίζει την τροφή της σε περσινούς καρπούς αγριοντριανταφυλλιάς και μηλιάς, σε μυρμήγκια, χόρτα και βολβούς, οι οποίοι είναι πολύ θρεπτικοί αφού περιέχουν όλες εκείνες τις θρεπτικές ουσίες που θα βοηθήσουν το φυτό να βλαστήσει. Είναι επίσης η εποχή που παρατηρούνται, δικαιολογημένα, επιθέσεις σε κοπάδια και μελίσσια.

Το καλοκαίρι αποτελεί την πρώτη περίοδο αφθονίας αφού καρποί όπως τα αγριοκέρασα, οι αγριοφράουλες, τα σμέουρα, τα βατόμουρα και τα κορόμηλα ωριμάζουν σταδιακά στο δάσος και εξασφαλίζουν τροφή για την αρκούδα. Το διαιτολόγια της συμπληρώνουν τα μυρμήγκια και οι χελώνες. Και αυτή την εποχή είναι συχνές οι επιθέσεις σε κοπάδια και μελίσσια αφού έχουμε μετακίνηση κοπαδιών και μελισσών σε ορεινές περιοχές.

Το φθινόπωρο η αρκούδα καταναλώνει τη μεγαλύτερη ποσότητα τροφής και αυτό οφείλεται από τη μια στην αφθονία των καρπών που παρατηρείται αυτή την εποχή στο δάσος - όπως μήλα, κράνα, καστανά, γκόρτσα, βαλανίδια, βατόμουρα, καρποί οξιάς, σορβιάς και αγριοτριανταφυλλιάς - και από την άλλη στην ανάγκη της να δημιουργήσει αποθέματα λίπους για την περίοδο του χειμέριου λήθαργου που θα ακολουθήσει.

Ο χειμώνας είναι η εποχή της δίαιτας για την καφέ αρκούδα αφού πέφτει σε χειμέριο λήθαργο.

ΧΕΙΜΕΡΙΟΣ ΛΗΘΑΡΓΟΣ

Η καφέ αρκούδα τους καλοκαιρινούς και φθινοπωρινούς μήνες τρώει όσο μπορεί και έτσι μέχρι το χειμώνα μαζεύει ένα παχύ στρώμα λίπους κάτω από το δέρμα της. Το λίπος αυτό το καταναλώνει το χειμώνα που πέφτει σε χειμέριο λήθαργο. Ο χειμέριος λήθαργος αποτελεί ένα μηχανισμό επιβίωσης της αρκούδας για να μπορέσει να αντιμετωπίσει τις δύσκολες συνθήκες του περιβάλλοντος όπου ζει και κυρίως την έλλειψη τροφής. Τότε το πεπτικό της σύστημα πέφτει σε αδράνεια, επιβραδύνεται ο μεταβολισμός της και καταναλώνει το λίπος που έχει αποκτήσει την εποχή τη αφθονίας. Χαρακτηριστικό της αρκούδας είναι πως κατά το χειμέριο λήθαργο, που διαφέρει από τη γνωστή χειμέρια νάρκη, η αρκούδα δεν αποβάλει ούτε τα ούρα ούτε τα κόπρανα της αλλά κατορθώνει μα φυσικούς τρόπους να ανακυκλώνει τα τοξικά απόβλητα του οργανισμού μετατρέποντας τα και πάλι σε θρεπτικές ουσίες.

Όμως αν την ενοχλήσουν κατά τη διάρκεια του χειμέριου λήθαργου δραστηριοποιείται αμέσως και δεν μπορεί να "ξανακοιμηθεί" εύκολα. Αυτό αποτελεί απειλή για τη ζωή της αφού καταναλώνει γρήγορα το λίπος που έχει αποθηκεύσει ενώ δεν μπορεί να βρει τροφή αυτή την εποχή.

Η καφέ αρκούδα για φωλιά συνήθως χρησιμοποιεί μια φυσική κοιλότητα που τη στρώνει με βρύα, κλαδιά και φύλλα για περισσότερη άνεση αλλά και ζέστη. Οι φωλιές των καφέ αρκούδων βρίσκονται σε μεγάλο υψόμετρο σε δασώδεις ή βραχώδεις περιοχές.

ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ

Η περίοδος Ιουνίου-Ιουλίου είναι η περίοδος αναπαραγωγής. Το αρσενικό συναντά το θηλυκό μόνο την περίοδο αυτή. Η εγκυμοσύνη διαρκεί 6-7 μήνες αλλά η ανάπτυξη του εμβρύου δεν αρχίζει αμέσως μετά το ζευγάρωμα. Έτσι γεννάει μέσα στο καταχείμωνο (Ιανουάριος-Φεβρουάριος) ένα ή δύο μικρά, σπανιότερα τρία, κάθε 2-3 χρόνια. Τα νεογέννητα, εξαιρετικά μικρά για τόσο μεγάλο ζώο, έχουν 20 εκατοστά μήκος και ζυγίζουν μόλις μισό κιλό. Θηλάζουν 2 μήνες περίπου κι έχουν ανάγκη από τη στοργική φροντίδα της μητέρας τους για να μεγαλώσουν. Στο τέλος του καλοκαιριού αρχίζουν να βγαίνουν από τη φωλιά αλλά περνούν και τον επόμενο χειμώνα με τη μητέρα τους. Είναι ικανά για αναπαραγωγή σε 2-4 χρόνια.

ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΑΡΚΟΥΔΑ

Ο άνθρωπος είναι πολλές φορές εγωιστής και δεν νοιάζεται για την αρκούδα. Πολλές φορές οι κυνηγοί τη σκοτώνουν μόνο και μόνο για διασκέδαση. Τις σκοτώνουν οι παραγωγοί - γεωργοί, κτηνοτρόφοι, μελισσοκόμοι - για να προστατεύσουν την περιουσία τους. Παλιότερα, κάποιοι σκότωναν τις θηλυκές για να πάρουν τα μικρά και να τα πουλήσουν σε αρκουδιάρηδες (αρκούδα χορεύτρια), ζωολογικούς κήπους ή τσίρκα.

Έχουν καθοριστεί αυστηρές ποινές, καθώς είναι απειλούμενο είδος, που προστατεύουν την αρκούδα Ο "Αρκτούρος" είναι μια μη κερδοσκοπική εταιρεία που ιδρύθηκε το 1992 και προσπαθεί μέσα από το Κέντρο προστασίας Αρκούδας που ίδρυσε να σώσει τις λίγες αρκούδες που έχουν απομείνει αναζητώντας λύσεις που να επιτρέπουν τη συνύπαρξη ανθρώπου και αρκούδας στις περιοχές όπου εξακολουθεί να ζει. Ωστόσο η σχέση ανθρώπου-αρκούδας εξακολουθεί να είναι ακόμα ανταγωνιστική.

Η ΑΡΚΟΥΔΑ ΣΤΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ

Η Καλλιστώ ήταν μια νύμφη που ανήκε στην ακολουθία της θεάς Άρτεμης και είχε ορκιστεί να παραμείνει για πάντα αγνή. Όμως ο Δίας την ερωτεύτηκε και απέκτησε μαζί της ένα γιο, τον Αρκάδα. Οργισμένη η Ήρα μόλις το έμαθε, ζήτησε από την Άρτεμη να μεταμορφώσει την Καλλιστώ σε αρκούδα. Η Καλλιστώ περιπλανήθηκε για χρόνια ψάχνοντας για το γιο της και όταν τον βρήκε, άντρα πια, αυτός δεν την αναγνώρισε αλλά φοβισμένος πήγε να τη σκοτώσει. Ο Δίας τους λυπήθηκε και πήρε στον ουρανό την Καλλιστώ, που έγινε η Μεγάλη Άρκτος, αλλά έκανε και το γιο της αστέρι με το όνομα Μικρή Άρκτος. Έβαλε δε στον ουρανό και τον Αρκτούρο για να τους προστατεύει.

ΤΑ ΠΑΙΔΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ

"Υπάρχουν μερικοί φίλοι που δεν μας εγκαταλείπουν ποτέ. Μας συντροφεύουν σ' όλη τη διάρκεια της ζωής μας και μας συμπαραστέκονται σε κάθε δυσκολία χωρίς να δυσανασχετούν στιγμή. Ακούνε τα παράπονά μας, διώχνουν τους φόβους και τις λύπες μας, μας νανουρίζουν τα βράδια μοιράζοντας τους εφιάλτες μας αλλά και τα πιο γλυκά μας όνειρα. Ποιοι είναι άραγε αυτοί οι τόσο πιστοί φίλοι; Μα τα αρκουδάκια μας φυσικά! Αυτά τα άσπρα ή καφετιά ή χρωματιστά γούνινα κουκλάκια που τόσο αγαπάμε [...]. Τα αρκουδάκια είναι ένα πολύ ωραίο και αγαπητό παιχνίδι για τα παιδιά. Στο δωμάτιο καθενός από μας υπάρχουν πολλά. Την πραγματική, ζωντανή αρκούδα δεν μπορούμε βέβαια να την αγαπήσουμε με τον ίδιο τρόπο, μπορούμε όμως, όπως προσέχουμε τα αρκουδάκια μας, να προσέχουμε να σεβόμαστε και να αγαπάμε και τις πραγματικές αρκούδες που από εμάς τους ανθρώπους κινδυνεύουν."
(ερευνητές, τεύχος 147)

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Βασικό άξονα στην οργάνωση των δραστηριοτήτων μας σχετικά με την καφέ αρκούδα αποτέλεσε "το βαλιτσάκι της καφέ αρκούδας", το οποίο αποτελεί μια εκπαιδευτική μουσιοσκευή, που εκπονήθηκε από την εκπαιδευτική ομάδα του Αρκτούρου.

Τα παιδιά επίσης συγκέντρωσαν παροιμίες, μύθους και ιστορίες που αφορούσαν στην καφέ αρκούδα, παρακολούθησαν εισήγηση του κ. Λάζαρου Τσικριτζή, προέδρου της Οικολογικής Κίνησης Κοζάνης, που αφορούσε στις βασικές ανθρωπογενείς δραστηριότητες που οδηγούν στην καταστροφή των δασών και γενικότερα των βιοτόπων στην περιοχή της Δ. Μακεδονίας, πραγματοποίησαν δεντροφύτευση στην οποία συμμετείχαν όλοι οι μαθητές του σχολείου και τέλος επισκέφτηκαν το Περιβαλλοντικό Κέντρο Αρκτούρος.

ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΚΑΦΕ ΑΡΚΟΥΔΑΣ

1. Βρες οριζόντια και κάθετα της λέξεις που έχουν σχέση με την καφέ αρκούδα:

Χ	Ε	Μ	Ε	Ρ	Ι	Ο	Σ	Η	Β	Τ
Ε	Κ	Α	Ρ	Κ	Τ	Ο	Υ	Ρ	Ο	Σ
Λ	Β	Χ	Ι	Α	Μ	Ξ	Λ	Μ	Λ	Μ
Ω	Υ	Λ	Ζ	Φ	Ι	Υ	Μ	Η	Β	Ε
Ν	Κ	Α	Α	Ε	Δ	Α	Ν	Λ	Ο	Λ
Ε	Η	Δ	Α	Σ	Η	Μ	Η	Α	Ι	Ι
Σ	Κ	Ι	Σ	Μ	Ε	Ο	Υ	Ρ	Α	Υ

(από τους μαθητές της Β' τάξης)

2. Που νομίζεις ότι προτιμούν να ζουν οι καφέ αρκούδες; Να χρωματίσεις τη σωστή εικόνα.


(από το βιβλίο της Αντιγόνης Καραγκούνη, "Εγώ η καφέ αρκούδα", Εκδόσεις Νέοι Ορίζοντες)

3. Η ακροστιχίδα της αρκούδας:

Α- - - Το πρώτο γράμμα στο όνομά της.
Ρ- - - - - Τα στρώνει στη φωλιά της.
Κ- - - - - - Τρώει και αυτά.
Ο- - - - - - Ισχυρή αίσθηση της.
Υ- - - - - - - Ζει σε ψηλό ........
Δ- - - - Ο βιότοπός της.
Α- - - - - Φρούτο που τρώει.

(από τους μαθητές της Β΄τάξης)

ΚΟΥΪΖ

1. Στην Ελλάδα οι αρκούδες ζουν:
α) στην Πίνδο και στην Ροδόπη
β) στην Πελοπόννησο
γ) στην Κρήτη και τα νησιά

2. Τι ποσοστό της τροφής καλύπτουν τα φυτά και οι καρποί;
α) το 7%
β) το 13%
γ) το 85%

3. Η θηλυκή αρκούδα γεννάει τα μικρά της:
α) την άνοιξη κάτω από τους θάμνους
β) το χειμώνα μέσα στο χιόνι
γ) το χειμώνα μέσα στη φωλιά της

4. Η ενήλικη αρσενική αρκούδα ζυγίζει:
α) 50-80
β) 110-250
γ) 70-200

5. Στηρίζεται σε όλο το πέλμα του πίσω ποδιού όταν βαδίζει. Είναι:
α) πελματοβάμων
β) οπισθοβάμων
γ) δακτυλοβάμων

(απαντήσεις: 1α, 2γ, 3γ, 4β, 5α)

(από τους Ερευνητές, "Ανακαλύπτω τον Κόσμο", τεύχος 7, Εκδόσεις BAYARD)

ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΕΣ

Πηγή: Ζώα που κινδυνεύουν: Καφέ Αρκούδα, εκδόσεις Ερευνητές	Ζωή για την αρκούδα σημαίνει ζωή για τα δάση και τον άνθρωπο (ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ).

ΕΛΑΦΙ

ΤΟ ΕΛΑΦΙ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΤΟΥ

Το ελάφι είναι το μεγαλύτερο φυτοφάγο ζώο της χώρας μας. Το τρίχωμα του είναι κοκκινωπό ή καστανό. Τα μεγάλα ελάφια έχουν μεγάλα κέρατα ενώ τα θηλυκά δεν έχουν.

Στην ίδια οικογένεια με το ελάφι ανήκουν:

Α) Το πλατόνι, ένα μικρό είδος ελαφιού που ονομάζεται έτσι εξαιτίας των χαρακτηριστικών κεράτων του που είναι πλατιά. Επίσης έχει μια μακριά άσπρη ουρά που έχει κατά μήκος της μια μαύρη γραμμή.
Β) Το ζαρκάδι που είναι πιο μικρό από τα προηγούμενα δύο και έχει μικρά κέρατα. Η ουρά του είναι πολύ μικρή, τόσο που μόλις διακρίνεται.

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΕΞΑΠΛΩΣΗ

Το ελάφι, όπως και τα άλλα δύο είδη, κινδυνεύει με εξαφάνιση. Το ελληνικό ελάφι έχει ουσιαστικά εξαφανιστεί αφού έχουν απομείνει ελάχιστα στη Ροδόπη, και πραγματικά μετρημένα στα δάχτυλα του ενός χεριού, στη Σιθωνία της Χαλκιδικής. Εκείνα που ζουν στην Πάρνηθα και στην περιοχή του Κόζιακα είναι εισαγόμενα και ανήκουν σε άλλο υποείδος. Η αιτία αυτής της κατάστασης είναι το κυνήγι και οι καταστροφή των δασών. Μέχρι τη δεκαετία του 1950 ζούσε σε πολλές περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας. Τα ελάφια προστατεύονται από το νόμο, ωστόσο είναι πάντα εκτεθειμένα στους λαθροθήρες

ΤΡΟΦΗ

Το ελάφι τρέφεται με φύλλα, μανιτάρια, βελανίδια, τρυφερούς βλαστούς φυτών, φλοιούς δέντρων κ.ά. Όλη μέρα ξεκουράζεται καλά προφυλαγμένο στην πυκνή βλάστηση και ακολουθεί συγκεκριμένα μονοπάτια για να βοσκήσει.

ΤΑ ΚΕΡΑΤΑ ΤΟΥ ΕΛΑΦΙΟΥ

Τα κέρατα του αρσενικού, όταν είναι μικρό, είναι μαλακά και καλυμμένα με δέρμα ενώ σκληραίνουν αργότερα. Φτάνουν στο μέγιστο της ανάπτυξης τους τον 7ο ή 8ο χρόνο. Το Μάρτιο πέφτουν, αφήνοντας δύο "καρούμπαλα" στο μέτωπο. Σύντομα όμως ξαναφυτρώνουν άλλα. Τα κέρατα χρησιμοποιούνται κυρίως για να μάχονται με τους αντιπάλους τους κατά την περίοδο του ζευγαρώματος για την αρχηγία στο κοπάδι παρά για να αμύνονται απέναντι στους εχθρούς τους.

ΤΑ ΜΙΚΡΑ ΕΛΑΦΑΚΙΑ

Τα μικρά γεννιούνται αργά την άνοιξη. Λίγο πριν τη γέννα, οι μητέρες απομακρύνονται από το κοπάδι και πηγαίνουν κάπου απόμερα από όλους σε προστατευμένο μέρος. Κατά τις πρώτες μέρες το δέρμα τους έχει πιτσιλωτό τρίχωμα για να διακρίνονται πολύ δύσκολα στο περιβάλλον. Οι πρώτες μέρες που δεν μπορούν να ακολουθήσουν τις μητέρες τους είναι πολύ επικίνδυνες. Περίπου το 50% από τα νεογέννητα πέφτουν θύματα στους λύγκες, τους αετούς, τις αγριόγατες και κυρίως τις αλεπούδες. Όσα επιζούν μεγαλώνουν γρήγορα.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Οι δραστηριότητες που πραγματοποιήθηκαν, περιορίστηκαν κυρίως στη μελέτη του βιβλίου "Εγώ το ελάφι" της Αντιγόνης Καραγκούνη και στη συγκέντρωση και εικονογράφηση των μύθων του Αισώπου, μια που δεν ήταν από τη μια εφικτή η επίσκεψη σε τόπους όπου το ελάφι εξακολουθεί να επιβιώνει αλλά και οι κυριότερες από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες που οδήγησαν στην εξαφάνιση του μελετήθηκαν ήδη στα προηγούμενα ζώα.

ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ

ΚΟΛΛΑΖ

Είμαι το ελάφι. Κινδυνεύω! Κάνε και συ κάτι για να σωθώ.

ΑΡΓΥΡΟΠΕΛΕΚΑΝΟΣ

Τάξη: Πελεκανόμορφα
Οικογένεια: Πελεκανίδαι

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΕΞΑΠΛΩΣΗ

Οι αργυροπελεκάνοι ζουν και φωλιάζουν σήμερα σε λιγοστούς πια υδροβιότοπους της Ρωσίας, της Τουρκίας, της Κίνας και της Μογγολίας. Στην Ευρώπη υπάρχουν αργυροπελεκάνοι στη Ν. Γιουγκοσλαβία, στη Βουλγαρία, στο δέλτα του Δούναβη, στην Αλβανία και στην Ελλάδα. Έτσι η Ελλάδα φιλοξενεί ένα από τα σπανιότερα πουλιά στον κόσμο. Στη Μικρή Πρέσπα βρίσκεται μία από τις μεγαλύτερες αναπαραγωγικές αποικίες αργυροπελεκάνων. Ωστόσο το χειμώνα την εγκαταλείπουν και ξεχειμωνιάζουν σε πιο ζεστά μέρη. Γι' αυτό τους συναντάμε στο Πόρτο Λάγος, στη λίμνη Κερκίνη και σε υδροβιότοπους της Δ. Ελλάδας μέχρι το Μεσολόγγι. Στον Αμβρακικό κόλπο ζουν όλο το χρόνο.

Στην πατρίδα μας ο αργυροπελεκάνος έχει ανακηρυχθεί προστατευόμενο είδος από το 1977.

ΦΥΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Το σπάνιο αυτό πουλί πήρε το όνομα του από το άσπρο-αργυρό χρώμα του, δηλαδή το ασημί. Ακόμη στο πίσω μέρος του κεφαλιού του έχει μια τούφα από πούπουλα που στρίβουν προς τα πίσω και είναι κατσαρά γι' αυτό το λένε και σγουρομάλλη. Τα μάτια του είναι κίτρινα, μικρά και πολύ κοντά στη βάση του ράμφους του ράμφους του. Ο σάκος που έχει κάτω από το ράμφος του είναι πορτοκαλόχρωμος ενώ παίρνει σκουρότερο χρώμα στην περίοδο του ζευγαρώματος. Το κεφάλι του είναι μικρό και ο λαιμός του μακρύς και λεπτός. Την άνοιξη τα πούπουλα που έχει στη βάση του λαιμού του παίρνουν κίτρινο χρώμα. Το ράμφος του είναι γαμψό σαν αγκίστρι και δεν του ξεφεύγει ψάρι μια που βλέπει πολύ καλά. Τα πόδια του, κοντά και χοντρά, έχουν σκούρο γκρι χρώμα. Οι φτερούγες όταν είναι ανοιχτές έχουν μήκος περίπου 3 μέτρα.

Κολυμπά και πετά με μεγάλη άνεση, ευκινησία και χάρη. Αγαπημένη του τροφή αποτελούν τα φρέσκα ψάρια. Τρώει περίπου ένα κιλό ψάρια την ημέρα. Δεν καταπίνει αμέσως την τροφή του αλλά την αποθηκεύει στο σάκο που έχει κάτω από το ράμφος του. Όταν βγάζει το κεφάλι του από το νερό, πιέζει το σάκο να φύγει το παγιδευμένο νερό και καταπίνει τα ψάρια ολόκληρα.

Οι αργυροπελεκάνοι ζουν πάνω από 60 χρόνια, αν βέβαια δεν τους συμβεί κάποιο ατύχημα.

ΑΠΟΙΚΙΕΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

Οι αργυροπελεκάνοι είναι κοινωνικά πουλιά, πετούν, κουρνιάζουν, τρέφονται και φωλιάζουν σε ομάδες που ονομάζονται αποικίες. Χτίζουν τις φωλιές τους τη μια πάνω στην άλλη, πάνω σε νησάκια που σχηματίζονται από τις ρίζες των καλαμιών. Χρειάζονται περίπου 10 μέρες για να φτιάξουν τη φωλιά τους, να ζευγαρώσουν και να γεννήσουν τα πρώτα αυγά. Γενούν 2 ή 3 αυγά, τα οποία είναι μικρά σε σχέση με το μέγεθος του αργυροπελεκάνου. Κλωσούν τα αυγά τους με τα πέλματα των ποδιών και οι δύο γονείς σε εναλλασσόμενες βάρδιες για 32 μέρες περίπου. Ωστόσο περισσότερο χρόνο κλωσάει το θηλυκό. Τα αργυροπελεκανάκια μόλις βγουν από τα αυγά είναι μαύρα γυμνά και με κλειστά μάτια. Το σώμα τους είναι μικρό και το ράμφος τους μεγάλο. Για δύο μήνες δεν μπορούν να πετάξουν. Τα φροντίζουν και τα ταΐζουν οι γονείς τους. Τα μικρά τρέφονται μέσα από το ράμφος όπου οι γονείς αφήνουν να γλιστρήσει χωνεμένη τροφή.

ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΠΟΥ ΤΟΥΣ ΑΠΕΙΛΟΥΝ

Οι ενήλικες αργυροπελεκάνοι δεν έχουν φυσικούς εχθρούς. Τα μικρά όμως και τα αυγά κινδυνεύουν από τα αρπακτικά πουλιά, τα οποία επιτίθενται στις φωλίες τους. Τη μεγαλύτερη απειλή για τους αργυροπελεκάνους ωστόσο αποτελεί ο άνθρωπος. Παρ΄όλο που το κρέας τους δεν τρώγεται οι κυνηγοί τους σκοτώνουν ακόμα και σήμερα. Μέχρι το 1966, οι αργυροπελεκάνοι ήταν επικηρυγμένοι από την πολιτεία, σαν είδος βλαβερό, και οι κυνηγοί τους σκότωναν για την αμοιβή. Σήμερα, οι ασυνείδητοι κυνηγοί μαθαίνουν σκοποβολή επάνω τους.

Εκτός από την άμεση θανάτωση από τους ανθρώπους, σοβαρή αιτία θανάτου για τους αργυροπελεκάνους, αποτελεί και η πρόσκρουση τους σε ηλεκτροφόρα καλώδια. Όταν είναι σούρουπο ή αυγή, το λιγοστό φως κάνει τα καλώδια σχεδόν αόρατα με αποτέλεσμα να προσκρούουν με δύναμη επάνω τους και οι περισσότεροι αργυροπελεκάνοι να σκοτώνονται από ηλεκτροπληξία.

Όμως, η ζωή των αργυροπελεκάνων δυσκολεύεται και από τις επισκέψεις τουριστών και φωτογράφων στις αποικίες τους, οι οποίοι χωρίς να το θέλουν προξενούν μεγάλη ενόχληση, αναστάτωση και κάποιες φορές καταστροφή στις αποικίες και αυτό γιατί οι αργυροπελεκάνοι τρομάζουν φεύγουν από την αποικία ή ρίχνουν τα αυγά τους στονερό ή χάνουν τα μικρά τους τα οποία σκορπούν και δεν μπορούν να τα βρουν οι γονείς τους να τα ταΐσουν.

Ύπουλο εχθρό για τους αργυροπελεκάνους, επίσης, αποτελούν και τα χημικά δηλητήρια που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι και τα οποία συγκεντρώνονται, μέσω της τροφικής αλυσίδας, στους ιστούς των αργυροπελεκάνων, με τελικό αποτέλεσμα γενετικές ανωμαλίες.

Ακόμη ο άνθρωπος με μια σειρά δραστηριοτήτων και τεχνικών έργων, όπως κατασκευή μεγάλων οικισμών, εργοστασίων, δρόμων, μεγάλων φραγμάτων, αντλήσεις νερού, εντατικές ιχθυοκαλλιέργειες, αμμοληψία, χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμά-κων κ.ά, αλλοιώνει το φυσικό περιβάλλον, υποβαθμίζει τους υγροτόπους και απειλή τη ζωή των αργυροπελεκάνων, οι οποίοι αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των υγροτόπων.

Επομένως για να εξασφαλίσει ο άνθρωπος τη διατήρηση των σπάνιων και όμορφων αυτών πουλιών πρέπει να φροντίσει για την τη σωστή διαχείριση όλων εκείνων των υγροτόπων όπου ζουν, τρέφονται ξεκουράζονται, αναπαράγονται και πεθαίνουν οι αργυροπελεκάνοι.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Οι δραστηριότητες που πραγματοποιήθηκαν στην τάξη βασίστηκαν στο εκπαιδευτικό πακέτο της Εταιρίας Προστασίας Πρεσπών, που αφορούσε στον υδροβιότοπο των Πρεσπών, καθώς και στο βιβλίο της Αντιγόνης Καραγκούνη "Εγώ ο αργυροπελεκάνος" από τις εκδόσεις Νέοι Ορίζοντες. Επίσης πραγματοποιήθηκε μία επίσκεψη στο ΚΠΕ Καστοριάς όπου οι μαθητές παρακολούθησαν το εκπαιδευτικό πρόγραμμα "Οι δρόμοι του νερού - Η λίμνη της Καστοριάς" καθώς και στον υδροβιότοπο των Πρεσπών όπου ξεναγήθηκαν από τον υπεύθυνο της Εταιρείας Προστασίας Πρεσπών. Ακόμη τα παιδιά ενημερώθηκαν για τα πουλιά που ζουν στους υδριοβοιότοπους και τους κινδύνους που τα απειλούν από τον κ. Κουκουμπέση Αθανάσιο, μέλος της Ορνιθολογικής Εταιρείας και της Οικολογικής Κίνησης Κοζάνης. Στη συνέχεια μια που ο αργυροπελεκάνος αποτέλεσε το τελευταίο ζώα με το οποίο ασχοληθήκαμε ακολούθησε ενημέρωση της τοπικής κοινωνίας με αφίσες και έντυπα που ετοίμασαν τα ίδια τα παιδιά.

ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΚΠΕ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΣΤΟ ΔΑΣΟΣ

Τα παιδιά παίζουν στο δάσος το παιχνίδι "μάντεψε ποιο ζώο είναι". Κρεμάμε στην πλάτη ενός παιδιού μια καρτέλα με τη φωτογραφία ενός ζώου. Τα υπόλοιπα παιδιά περιγράφουν το ζώο ή δίνουν πληροφορίες που αφορούν το βιότοπό του ή τροφικές και άλλες συνήθειες του ζώου. Το παιδί με την κρεμασμένη καρτέλα πρέπει να βρει το ζώο. Είναι ένα παιχνίδι που το μάθαμε στο ΚΠΕ Καστοριάς.

ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΙΣ ΠΡΕΣΠΕΣ

Στον ιερό ναό του Αγ. Γερμανού

Στο κέντρο Εταιρίας Προστασίας Πρεσπών

Παρακολουθώντας τους Αργυροπελεκάνους

Στους Ψαράδες

ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Τα παιδιά επισκέφτηκαν τις υπηρεσίες, τα καταστήματα και τα καφενεία του χωριού και μοίρασαν ενημερωτικά φυλλάδια που αφορούσαν στα απειλούμενα ζώα με τα οποία ασχολήθηκαν. Επίσης κόλλησαν αφίσες που αφορούσαν στα ζώα καθώς και στην τελική εκδήλωση παρουσίασης του περιβαλλοντικού προγράμματος.

ΔΕΙΓΜΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ

ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Ξεκινήσαμε τις δραστηριότητες μας από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κοζάνης για να γνωρίσουμε συνολικά την πανίδα της περιοχής μας ώστε να κάνουμε καταγραφή των ειδών που υπάρχουν σ' αυτό και στη συνέχεια να εντοπίσουμε τα ζώα που απειλούνται με εξαφάνιση.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Η παρουσίαση του προγράμματος πραγματοποιήθηκε στο χώρο του σχολείου στις 9 Ιουνίου 2004 παρουσία του υπεύθυνου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, του συμβούλου, αντιπροσώπου της Οικολογικής Κίνησης Κοζάνης, της τοπικής κοινότητας, των γονέων και των μαθητών του σχολείου. Τα παιδιά της Ε΄τάξης παρουσίασαν τις δραστηριότητες του Προγράμματος και διάβασαν κείμενα με πληροφορίες που αφορούσαν στα απειλούμενα ζώα με τα οποία ασχοληθήκαμε (λύκος, καφέ αρκούδα, ελάφι, αργυροπελεκάνος). Στη συνέχεια παρουσιάστηκε από τα παιδιά της Α' και Β΄τάξης το θεατρικό με τίτλο: "Λύκε, λύκε είσαι εδώ;" το οποίο αποτελούσε διασκευή του βιβλίου "Έχω ράμματα για τη γούνα σου" της Μάιρα Παπαθανασοπούλου, εκδόσεις Πατάκη και του παραμυθιού της Δέσποινας Στίκα με τίτλο "ΚΟΚΚΙΝΟσκουφίτσα και ΚΟΚΚΙΝΟλυκίτσα" από το περιοδικό Συνεργασία τεύχος 46ο. Στην παρουσίαση του προγράμματος φιλοξενήθηκε επίσης και έκθεση της οικολογικής κίνησης με τίτλο: "Ο αγώνας για το Περιβάλλον μας ενώνει".

Η ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ

ΤΟ ΘΕΑΤΡΙΚΟ: "ΛΥΚΕ, ΛΥΚΕ ΕΙΣΑΙ ΕΔΩ;"

Αφήγηση: Μια φορά κι έναν καιρό μέσα στο καταπράσινο δάσος ζούσαν οι λύκοι. Σε μια άκρη του δάσους αυτού η κοινότητα των λύκων είχε φτιάξει ξύλινα σπιτάκια για να μένουν οι λυκοπαππούδες και οι λυκογιαγιάδες. Όταν οι λυκομαμάδες έφτιαχναν κάποια εξαιρετική λιχουδιά, όπως να πούμε αρνάκι με πατάτες στο φούρνο, κατσικάκι λαδορίγανη ή λαγό στιφάδο και άλλες τέτοιες παντανοστιμιές έδιναν στις λυκοπούλες από ένα καλαθάκι γεμάτο με νοστιμιές και τις έστελναν να το πάνε στη γωνιά του δάσους με τα σπίτια των ηλικιωμένων.

Μαμά λύκαινα: Πρόσεχε λυκοσκουφίτσα μου. Όχι, λουλούδια και βατόμουρα. Μην ξεχαστείς και χάσεις το δρόμο σου. Να θυμάσαι ότι ένας λύκος και ένας κυνηγός δεν μπορούν ποτέ να είναι φίλοι. Το νου σου λοιπόν στον κακό κυνηγό.

Λυκοσκουφίτσα: Θα προσέχω μαμά. Μην ανησυχείς.

Αφήγηση: Για να δούμε τι συμβαίνει στην άλλη μεριά του δάσους.

Μαμά: Πρόσεχε κοκκινοσκουφίτσα μου. Όχι λουλούδια και βατόμουρα. Μην ξεχαστείς και χάσεις το δρόμο σου. Να θυμάσαι ότι ένας λύκος και ένας άνθρωπος δεν μπορούν ποτέ να είναι φίλοι.

Κοκκινοσκουφίτσα: Θα προσέχω μαμά. Μην ανησυχείς.

(Ακούγεται μουσική. Η κοκκινοσκουφίτσα και η λυκοσκουφίτσα περπατούν στο δάσος και μαζεύουν λουλούδια. Έτσι συναντούνται.)

Λυκοσκουφίτσα: Καλέ ζαλίστηκα τόσο πολύ και βλέπω μπροστά μου κάτι που είναι ίδια με εμένα, αλλά πιο άσπρο στο πρόσωπο;

Κοκκινοσκουφίτσα: Καλέ το ίδιο θα έλεγα και εγώ. Ότι ζαλίστηκα τόσο ώστε βλέπω απέναντι μου το εαυτό μου γκρίζο και μακρομύτη.

Λυκοσκουφίτσα: Δεν ξέρω τι λες πάντως εγώ είμαι η λυκοσκουφίτσα η Θέκλα και πάω φαγητό στη γιαγιά μου. Και προσέχω μάλιστα να μην συναντήσω τον κακό κυ-νηγό.

Κοκκινοσκουφίτσα: Κι εγώ είμαι η κοκκινοσκουφίτσα και πάω φαγητό στη γιαγιά μου και προσέχω να μην συναντήσω τον κακό λύκο.

Λυκοσκουφίτσα: Τον κακό λύκο; Μα δεν υπάρχει κακός λύκος. Αυτά μας τα φόρτωσαν οι παραμυθάδες για να διασκεδάζουν τα παιδιά. Δε λέω βέβαια φαινόμαστε κακοί γιατί πρέπει να φάμε για να ζήσουμε όμως έχουμε και αρχές. Ποτέ δεν θα τρώγαμε μια κοκκινοσκουφίτσα. Έχουμε φτιάξει και σύλλογο στο λυκοχώρι, που λέγεται "Σύλλογος Αγανακτισμένων λύκων". Σκοπός μας είναι να μας αφήσετε ήσυχους εσείς οι άνθρωποι και να μη μας βάζετε στα παραμύθια σας.

Κοκιινοσκουφίτσα: Αντε καλέ! Μην μου πεις πως είσαι μια αληθινή λυκοπούλα και έχεις μπαμπά τον κακό το λύκο!

Λυκοσκουφίτσα: Ναι είμαι. Όμως ο μπαμπάς μου δεν είναι κακός λύκος, είναι ένας τέλειος μπαμπάς.

Κοκκινοσκουφίτσα: Κι εμένα ο πατέρας μου είναι ο κυνηγός και είναι ο καλύτερος μπαμπάς του κόσμου!

Λυκοσκουφίτσα: Καλέ τι είναι αυτό εδώ;

Κοκκινοσκουφίτσα: Πάμε να δούμε.

(Βλέπουν μια πινακίδα και τη διαβάζουν δυνατά)

ΣΩΤΗΡΗΣ ΑΠΑΛΟΧΕΡΗΣ
ΛΥΚΟΛΟΓΟΣ

Γιατρός: Καλώς τες. Περάστε.

Λυκοσκ. και κοκινοσκ. (μαζί): Είστε λυκολόγος; Υπάρχει τέτοιος γιατρός;

Γιατρός: Είμαι ο Σωτήρης Απαλοχέρης. Είμαι γιατρός και μάλιστα ο καλύτερος λυκολόγος του κόσμου. Έχω το ιατρείο μου στο δάσος για να φροντίζω τους λύκους των παραμυθιών. Κάθε φορά που οι άνθρωποι λένε ένα παραμύθι για τον κακό λύκο τότε αυτός παθαίνει τα περισσότερα ατυχήματα. Έρχεται λοιπόν σε μένα να τον φροντίσω. Να, δείτε τι συμβαίνει στο παραμύθι σου Κοκκινοσκουφίτσα.

Κοκκινοσκουφίτσα: Πόπο, άργησα! Φεύγω γρήγορα.

(Σκηνή από το παραμύθι της Κοκκινοσκουφίτσας)

Κοκκινοσκουφίτσα: Γιαγιά είμαι η κοκκινοσκουφίτσα

Λύκος: Πέρασε κοριτσάκι μου.

Κοκκινοσκουφίτσα: Γιαγιά σου έφερα λίγο φαγητό και μερικά λουλούδια. Πώς είσαι σήμερα; Αχ, γιαγιά παράξενη μου φαίνεσαι. Έχεις μεγάλη μύτη, μεγάλα αυτιά και μεγάλο στόμα.

Λύκος: Έχω μεγάλα αυτιά για να ακούω καλά, μεγάλη μύτη για να μυρίζω καλύτερα και μεγάλο στόμα για να μπορώ να σε φάω.

(μπαίνει ο κυνηγός)

Κυνηγός: Ροχαλητό ακούω. Αποκλείεται να ροχαλίζει η γιαγιά έτσι δυνατά. Για να πάω να δω τι συμβαίνει. Μα δεν είναι η γιαγιά αυτή. Είναι ο κακός λύκος και έχει μεγάλη κοιλιά και σίγουρα θα έχει φάει τη γιαγιά. Πρέπει να βιαστώ να τη βγάλω, μήπως και την προλάβω ζωντανή. (Βγάζει τη γιαγιά και την κοκκινοσκουφίτσα.) Φύγετε, φύγετε γρήγορα κι εγώ θα κανονίσω το λύκο. (Μπαίνει δυνατή μουσική. Ο κυνηγός κυνηγά το λύκο.)

Αφήγηση: Αχ, αυτοί οι έρημοι οι λύκοι! Του κλώτσου και του μπάτσου τους έχουν στα παραμύθια. Ο λύκος της κοκκινοσκουφίτσας μαύρος από το ξύλο με ένα καρούμπαλο στο κεφάλι και παΐδια σπασμένα φτάνει στο ιατρείο.

Λύκος: Αυτοί έζησαν καλά και εμείς καλύτερα! Πλάκα μας κάνουν; Το θεό τους δεν έχουν αυτοί οι άνθρωποι!

Γιατρός: Πάλι κυνηγούσες τη γιαγιά; Δε σου έχω πει μακριά από κρέατα που έχουν σιτέψει; Ούτε το κοκκινιστό σου κάνει καλό. Μην σε ξαναδώ να τρέχεις πίσω από την κοκκινοσκουφίτσα λοιπόν. Φάε, επιτέλους καμιά σουπίτσα.

Αφήγηση: Στην άλλη μεριά του δάσους τα παραμύθια συνεχίζονται.

(Σκηνή από το παραμύθι τα τρία γουρουνάκια)

Γουρουνάκια 1ο και 2ο: Αδερφούλη άνοιξε. Άνοιξε γρήγορα.
Βοήθεια!!!

Γουρουνάκι 3ο: Τι συμβαίνει, τι πάθατε; Γιατί τρέχετε;

Γουρουνάκια 1ο και 2ο: Μας κυνηγάει ο κακός ο λύκος. Γκρέμισε τα σπιτάκια μας και ήρθαμε εδώ να κρυφτούμε.

Γουρουνάκι 3ο: Ε, βέβαια. Πώς να μην τα γκρεμίσει αφού τα φτιάξατε ο ένας με άχυρα και ο άλλος με ξύλα; Εδώ όμως δεν κινδυνεύουμε γιατί το σπίτι το έφτιαξα με τούβλα και πέτρες και είναι γερό.

(Ακούγονται χτυπήματα στην πόρτα. Τακ- τακ.)

Λύκος: Γουρουνάκια, ανοίξτε να σας φάω. Είμαι ο κακός ο λύκος και αν δεν μου ανοίξετε θα γκρεμίσω κι αυτό το σπιτάκι. (Απευθύνεται στο κοινό.) Τι βλακείες με βάζουν και λέω οι άνθρωποι;

Γουρουνάκια: Δεν σου ανοίγουμε και κάνε ότι θέλεις.

Λύκος: Ανοίξτε μου είπα να σας φάω. Γιατί θα φυσήξω δυνατά και θα γκρεμίσω το σπιτάκι σας. (Φυσάει πολλές φορές.) Αχ, δεν μπορώ να το γκρεμίσω! Είναι πολύ γερό αυτό το σπίτι. Θα σκάσω αν δεν μπορέσω να τους πιάσω. Από πού να πάω; Α! θα μπω από την καμινάδα!

Γουρουνάκι 1ο: Χα, χα! Ευτυχώς που στο τζάκι έχουμε το καζάνι με το νερό που βράζει.

Γουρουνάκι 2ο: Θα τον τρομάξουμε και όπως θα κατεβαίνει θα πέσει μέσα στο καζάνι και θα ζεματιστεί.

Γουρουνάκι 3ο: Πολύ ωραία ιδέα! Έτοιμοι λοιπόν; (Φωνάζουν δυνατά.)

(Ο λύκος πέφτει μέσα στο καζάνι καίγεται και τρέχει στο γιατρό.)

Λύκος: Α, αχ, θα ζητήσω επίδομα ανθυγιεινής εργασίας. Ποπό πως τσούζω!

Γιατρός: Δεν προλαβαίνω να γιατρέψω τον έναν λύκο έρχεται ο άλλος.

Λύκος: Κάνε κάτι γιατρέ γιατί η γούνα μου έγινα σαν κουρελού!

Γιατρός: Πότε θα καταλάβεις ότι το χοιρινό είναι μόνο λίπος και σου κάνει κακό; Άσε ήσυχα λοιπόν τα γουρουνάκια!

Αφήγηση: Για να δούμε τι συμβαίνει στο παραμύθι με τα κατσικάκια.

(Σκηνή από το παραμύθι ο λύκος και τα 7 κατσικάκια)

(Τα κατσικάκια παίζουν το παιχνίδι "λύκε, λύκε είσαι εδώ;".)

Λύκος: Ανοίξτε μου παιδάκια μου. Είμαι η μανούλα σας.

Κατσικάκι 1ο: Για να δούμε τα πόδια σου. Είναι άσπρα; Η φωνή είναι πράγματι της μανούλας μας.

Κατσικάκι 2ο: Και τα πόδια είναι άσπρα. Τι ωραία που γύρισε η καλή μας η μανούλα. Είχα φοβηθεί πολύ προηγουμένως που ήρθε ο κακός ο λύκος!

Κατσικάκι 3ο: Ας ανοίξουμε γρήγορα και ας της πούμε ότι είχε έρθει ο κακός ο λύκος.

Κατσικάκι 4ο: Και αν είναι πάλι ο κακός λύκος και θέλει να μας ξεγελάσει; Εγώ λέω να μην ανοίξουμε.

Λύκος: Άντε παιδάκια μου ανοίξτε. Περιμένω πολλή ώρα. Σας έφερα φαγητό και λίγο δροσερό νεράκι.

Κατσικάκι 5ο: Άντε ας ανοίξουμε. Η μαμά περιμένει κι έχω μια πείνα! Θα μας έφερε σίγουρα και βατόμουρα!

Κατσικάκι 6ο: Εγώ είμαι πολύ διψασμένο. Είπε ότι έφερα και δροσερό νεράκι. Τρέχω να ανοίξω.

(Μπαίνει ο λύκος και τρώει τα κατσικάκια. Ένα από αυτά κρύβεται.)

Λύκος: Αχ! Βαρυστομάχιασα! Ας πάω κάτω από το δέντρο της αυλής να κοιμηθώ και να χωνέψω.

Μαμά κατσίκα: Αχ! Τι συμβαίνει; Πού είναι τα παιδιά μου; Τι έγινε εδώ; Κατσικάκια μου που είστε; (Ψάχνει...) Θα ήρθε ο λύκος και θα τα έφαγε όλα! Αχ! Θεέ μου τι θα κάνω τώρα;

Κατσικάκι 7ο: Αχ! Μανούλα μου γύρισες είμαι τόσο φοβισμένο! Ήρθε ο κακός ο λύκος και έφαγε όλα τα αδέρφια μου. Έμενα ευτυχώς δεν με βρήκε.

Μαμά κατσίκα: Αχ! Τι κακό έπαθα! Τι θα κάνω τώρα; Μείναμε οι δύο μας παιδί μου!

Κατσικάκι 7ο: Μην κλαις μανούλα. Ξέρω που έχει πάει ο λύκος. Τον άκουσα που το είπε. Πάμε γρήγορα να τον βρούμε και να βγάλουμε τα αδερφάκια μου από την κοιλιά του.

(Πηγαίνουν στον λύκο που κοιμάται, βγάζουν τα κατσικάκια και σιγά-σιγά φεύγουν.)

Λύκος: Χάθηκε ο κόσμος να με αφήσουν μια φορά να φάω τα κατσικάκια; Τι ταλαιπωρία θεέ μου!

Γιατρός: Πάλι εσύ;

Λύκος: Αχ, γιατρούλη μου, σώσε με. Το στομάχι μου είναι βαρύ σαν πέτρα.

Γιατρός: Πάλι έπεσες στο ποτάμι με βαρύ στομάχι; Αφού ξέρεις το μπάνιο είναι επικίνδυνο μετά το φαγητό. Για να δω την κοιλιά σου. Ποπό! Μεγάλη ψαλιδιά σου έκανε η παλιοκατσίκα. Να ξέρεις, την επόμενη φορά θα σου βάλω φερμουάρ να τελειώνουμε.

Αφήγηση: Η κοκκινοσκουφίτσα και η λυκοσκουφίτσα παρακολουθώντας όλα τα παραπάνω κατάλαβαν ότι μπορούν να γίνουν φίλες και ότι δεν έχουν τίποτε να φοβούνται.

Κοκκινοσκουφίτσα: Είχες δίκιο τελικά. Και εσείς οι λύκοι υποφέρετε αρκετά μέσα στα παραμύθια μας.

Κοκκινολυκίτσα: Μετά από όλα αυτά σου φαίνεται πως μπορούμε να είμαστε ακόμα εχθροί;

Κοκκινοσκουφίτσα: Ας γίνουμε φίλες και ας καθίσουμε να φάμε μαζί. Έχουμε αρκετή τροφή στα καλαθάκια μας.

Κοκκινολυκίτσα: Έχεις δίκιο.

Κοκκινοσκουφίτσα: Αν θέλουμε εμείς οι άνθρωποι μπορούμε να σας βοηθήσουμε να επιβιώσετε, χωρίς να μας ενοχλείτε. Αυτός ο πλανήτης που ζούμε υπάρχει για όλα τα πλάσματα και είναι τόσο μεγάλος που μπορεί να μας χωρέσει όλους. Ας ζήσουμε όλοι αρμονικά.

ΤΕΛΟΣ

Η γιορτή τελείωσε με το παρακάτω τραγούδι σε μουσική Μακαρένα και στίχους της Αντιγόνης Καραγκούνη, το οποίο τραγούδησαν και χόρεψαν τα κορίτσια της Α΄και Β΄τάξης.

Μην τα σκοτώνετε
δεν θα 'χουμε κανένα
τα ζωάκια
τα ζωάκια τα καημένα.

Μην τα σκοτώνετε
σας βλέπουν
λυπημένα
αχ, τα καημένα.

Λύκος, λαγός,
Αρκούδα, πελεκάνος,
Φώκια, χελώνα,
Γύπες, κορμοράνος.

Μη μας σκοτώνετε
βοήθεια φωνάζουν
και το ουρλιάζουν.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Όπως γίνεται εύκολα κατανοητό, στην εποχή μας η βιοποικιλότητα απειλείται όλο και πιο έντονα και ως ένας από τους κυριότερους παράγοντες είναι η αλλοίωση ή ακόμα και καταστροφή των οικοσυστημάτων παγκοσμίως. Κάθε χρόνο σημαντικές δασικές ή καλλιεργήσιμες εκτάσεις χάνονται λόγω υπερεκμετάλλευσης των αγαθών που προσφέρουν και της επέκτασης των αστικών κέντρων, αλλά και λόγω της διάνοιξης δρόμων, της δημιουργίας χιονοδρομικών κέντρων κ.ά. Η δημιουργία αστικού περιβάλλοντος στις ακτές, η αποξήρανση των υγροτόπων, η υπεραλιεία, η άντληση πετρελαίου, κ.ά. καταστρέφουν τα υδάτινα οικοσυστήματα. Η ατμοσφαιρική ρύπανση, η χημική ρύπανση (όξινη βροχή), η ρύπανση των εδαφών αλλά και των νερών θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή των ειδών. Υπάρχουν βέβαια και οι πιο άμεσοι κίνδυνοι που προέρχονται από την αμφιλεγόμενη σχέση του ανθρώπου με την άγρια πανίδα. Αναφερόμαστε στους κυνηγούς αλλά και τους κτηνοτρόφους τους γεωργούς, τους μελισσοκόμους κ.λπ.

Επιτακτική κρίνεται η ανάγκη προστασίας της βιοποικιλότητας και διατήρησης των οικοσυστημάτων. Σε πολλά κράτη έχει νομικά κατοχυρωθεί η προστασία συγκεκριμένων περιοχών με στόχο τη διατήρηση των οικοσυστημάτων που αυτές περιέχουν. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τη νομοθεσία που ισχύει, προστατευόμενες φυσικές περιοχές είναι οι Εθνικοί Δρυμοί, τα Αισθητικά Δάση, τα Διατηρητέα Μνημεία της Φύσης και ο Υγρότοποι. Δέκα είναι οι Εθνικοί Δρυμοί της χώρας και έντεκα οι Υγρότοποί της.

Έχουν θεσπιστεί βέβαια και άλλα νομοθετικά κείμενα με σκοπό τη διατήρηση της βιοποικιλότητας όπως ο έλεγχος της εμπορικής εκμετάλλευσης της απειλούμενης χλωρίδας και πανίδας.
Είναι σημαντικό να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα ρύπανσης της ατμόσφαιρας και των υδάτων όπως και να βρεθούν τρόπο να αντιμετωπιστούν οι κλιματικές αλλαγές που προβλέπεται πως θα γίνουν στη γη.

Και βέβαια είναι σημαντική η καθιέρωση περιβαλλοντικής συνείδησης μέσα από την ενημέρωση και την εκπαίδευση, των κοινωνιών και των ατόμων. Άλλωστε, η γιορτή για το περιβάλλον που παρακολουθήσατε εδώ σήμερα είχε ως απώτερο σκοπό να δώσει το μήνυμα ότι ο άνθρωπος έχει ηθική υποχρέωση όχι μόνο στο περιβάλλον αλλά και στον ίδιο του τον εαυτό και στις επερχόμενες γενιές να διαφυλάξει όλες τις μορφές ζωής στη γη, κατανοώντας ότι αυτές βρίσκονται σε αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση και όχι σε σύγκρουση με τον άνθρωπο και τις δραστηριότητες του.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Αίσωπος Μύθοι: Εξάντας (1993)
Άτση, Κ. (επιμ.). (1996) Θηλαστικά και Ερπετά της Ελλάδας, Αθήνα: Ίδρυμα Τύπου Α.Ε.
Αρκτούρος (2000). Ζώα που κινδυνεύουν: Καφέ Αρκούδα, Αθήνα: ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ
Αρκτούρος (2000). Ζώα που κινδυνεύουν: Λύκος, Αθήνα: ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ
Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρία. (επιμ.). (1996). Όλα τα πουλιά της Ελλάδας, Αθήνα: Ίδρυμα Τύπου Α.Ε.
Καραγκούνη, Α. (1996). Εγώ ο Αργυροπελεκάνος, Ν. Σμύρνη: ΑΚΡΙΤΑΣ
Καραγκούνη, Α. (1996). Εγώ η καφέ Αρκούδα, Ν. Σμύρνη: ΑΚΡΙΤΑΣ
Καραγκούνη, Α. (2000). Εγώ το Ελάφι, Ν. Σμύρνη: ΑΚΡΙΤΑΣ
Καραγκούνη, Α. (1998) Εγώ ο Λύκος, Ν. Σμύρνη: ΑΚΡΙΤΑΣ
Κατσαδωράκης, Γ. (2002). Το βιβλίο των πελεκάνων, ΕΤΑΙΡΙΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΡΕΣΠΩΝ
Σουζούκι, Ν. και Χέννερ, Μ. (1996). Μια Ματιά στο Περιβάλλον, Γλυφάδα: ΑΔΩΝΙΣ
Σφήκας, Γ. (2002). Τα Εθνικά Πάρκα της Ελλάδας, Αθήνα: Explorer
Ταρσούλη, Γ. (1979).
Τα παιχνίδια μας, ΟΕΔΒ
Tordjman, N. και Παυλίδης, Χ. (2000). Η Αρκούδα της Πίνδου και της Ροδόπης, Ερευνητές τ. 7.
Στα ίχνη των λύκων, Ερευνητές τ. 4
Ηλιόπουλος, Β. (2003). Λύκε, λύκε είσαι εδώ;, Παράθυρο στην εκπαίδευση τ.21

Εκπαιδευτικά πακέτα που χρησιμοποιήθηκαν:

• "Το βαλιτσάκι της καφέ αρκούδας" του Αρκτούρου
• Το εκπαιδευτικό πακέτο της Εταιρίας Προστασίας Πρεσπών
• Υλικό από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα "Το εργαστήρι της ζωής -Βιοποικιλότητα" του ΚΠΕ Καστοριάς

* Μεγάλο μέρος των πληροφοριών συγκέντρωσαν τα παιδιά της Ε΄τάξης από διάφορες εγκυκλοπαίδειες.

Προέλευση εικόνων:

Οι εικόνες που χρησιμοποιήθηκαν προέρχονται κυρίως από τα παρακάτω βιβλία και περιοδικά:
Αρκτούρος (2000). Ζώα που κινδυνεύουν: Καφέ Αρκούδα, Αθήνα: ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ
Αρκτούρος (2000). Ζώα που κινδυνεύουν: Λύκος, Αθήνα: ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ
Καραγκούνη, Α. (1996). Εγώ ο Αργυροπελεκάνος, Ν. Σμύρνη: ΑΚΡΙΤΑΣ
Κατσαδωράκης, Γ. (2002). Το βιβλίο των πελεκάνων, ΕΤΑΙΡΙΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΡΕΣΠΩΝ
Tordjman, N. και Παυλίδης, Χ. (2000). Η Αρκούδα της Πίνδου και της Ροδόπης, Ερευνητές τ. 7.
Στα ίχνη των λύκων, Ερευνητές τ. 4