Σχέση - Σύνδεση με το υπόλοιπο περιβάλλον.
Το πάρκο μας είναι ίδιο ή διαφορετικό από το γύρω περιβάλλον;
Ανάλυση
1) Γιατί θα πρέπει να νοιάζομαι γι' αυτό;
2) Γιατί θα πρέπει να το διατηρήσω και να το προστατεύσω ή να το βελτιώσω;
3) Με ποιους θα πρέπει να συνεργαστούμε ώστε να βελτιώσουμε το πάρκο;

Περπάτησε μέσα στο πάρκο και εξέτασε προσεκτικά τα στοιχεία που σε ενδιαφέρουν. Διάλεξε ένα από αυτά τα στοιχεία. Κάνε το σκίτσο του, γράψε ένα μικρό σχόλιο και σημείωσε ότι γνωρίζεις γι αυτό.

1) Τι σε οδήγησε να επιλέξεις αυτό το στοιχείο;
2) Γιατί νομίζεις ότι υπάρχει αυτό το στοιχείο στο πάρκο;
3) Βοηθάει στην καλή εικόνα του πάρκου μας;
4) Τι ερωτήσεις/απορίες έχεις σχετικά με το πάρκο;
5) Πού θα πρέπει να απευθυνθείς για να βρεις απαντήσεις;
6) Ήταν το πάρκο μας όπως την περιμένατε;
7) Ποια είναι τα κυριότερα συμπεράσματα από την επίσκεψή σας στο πάρκο;

"Είναι το πάρκο μας ένα οικοσύστημα;"

Στόχοι:

- Να μάθουν τα παιδιά τι σημαίνει οικοσύστημα.
- Να μάθουν τα κυριότερα στοιχεία του οικοσυστήματος.
- Να καταλάβουν την σημασία της προστασίας των ειδών.
- Να αντιληφθούν τους κινδύνους από την εξαφάνιση ενός είδους από τον πλανήτη.

Υλικά:

Εικόνες από διάφορα οικοσυστήματα, εικόνες από ζώα και φυτά που κινδυνεύουν να εξαφανιστούν, ένα κουβάρι σπάγκο, χαρτί Α4, μαρκαδόροι, κλαδάκια, πετονιά, χαρτόνι

Δραστηριότητες:

- Εξηγούμε στα παιδιά τις έννοιες οικοσύστημα, βιοποικιλότητα. Στη συνέχεια αρχίζουμε μια συζήτηση θέτοντας διάφορα σχετικά ερωτήματα.
- Τροφικές αλυσίδες - Κατασκευή μόμπιλ.
- Συζήτηση για τη χρησιμότητα των φυτών στην παραγωγή οξυγόνου.
- Συζήτηση για το αν υπάρχουν χρήσιμοι και άχρηστοι οργανισμοί.
- Συζητούμε για την αξία της βιοποικιλότητας και κάνουμε σχετική δραστηριότητα.
- Κατόπι μπορούμε να οργανώσουμε κάποιο σχετικό παιχνίδι.
- Μόλις τελειώσει το παιχνίδι ακολουθεί συζήτηση με θέμα: Η διατάραξη των οικοσυστημάτων.
- Τα παιδιά ζωγραφίζουν και γράφουν ιστορίες σχετικά με το πού θα θέλανε να πάνε μια τριήμερη εκδρομή στη φύση.

"Ανακαλύπτω τα φυτά που υπάρχουν και μαθαίνω για αυτά"

Στόχοι:

- Να γνωρίσουν τα παιδιά τη χλωρίδα της περιοχής.
- Να ανακαλύψουν την βιοποικιλότητα τoυ πάρκου.
- Να διαπιστώσουν ότι η φύση είναι μια όαση ηρεμίας, γαλήνης, ησυχίας και αναψυχής.
- Να δουν και να συγκρίνουν τα διάφορα είδη μεταξύ τους.
- Να μάθουν για τα οφέλη που προκύπτουν από την ύπαρξη των φυτών.

Υλικά:

Σημειωματάρια, μολύβια, φωτογραφική μηχανή

Δραστηριότητες:

- Οι μαθητές χωρισμένοι σε ομάδες πηγαίνουν στο πάρκο που επιλέξαμε. Αφού χωρίσουν το χώρο σε τομείς, κάθε ομάδα αρχίζει να καταγράφει στον τομέα της τα είδη των φυτών που βρίσκει και ταυτόχρονα τα φωτογραφίζει.
- Σχηματίζουν μετά έναν κατάλογο ονοματίζοντάς τα. Χωρίζουν τα φυτά σε φυλλοβόλα και αειθαλή. Ψάχνουν να βρουν τυχόν μυθολογικά στοιχεία, δημοτικά τραγούδια.
- Ακολουθεί συζήτηση για την αναγέννησή τους, τον πολλαπλασιασμό τους.
- Επίσκεψη στην ανθοέκθεση του Δήμου Έδεσσας και συμμετοχή στις εκεί δραστηριότητες.

"Φτιάχνοντας το ιχνοαπολίθωμα ενός φύλλου"

Στόχοι:

- Τα παιδιά να παρατηρήσουν και να προσδιορίσουν το σχήμα των φύλλων καθώς και το είδος της νεύρωσης.
- Να αντιληφθούν πως δημιουργούνται στη φύση τα ιχνοαπολιθώματα.
- Να εκφράσουν την καλλιτεχνική τους φύση.

Υλικά:

Ξερά φύλλα από διαφορετικά είδη φυτών, γύψος, πινέλα, τέμπερες, πλαστικά πιατάκια

Δραστηριότητες:

- Βάζουμε το γύψο στα πιατάκια και ρίχνουμε νερό. Τοποθετούμε πάνω του ένα ξερό φύλλο. Μόλις αρχίζει να στεγνώνει ο γύψος αφαιρούμε προσεκτικά το φύλλο και έτσι παίρνουμε το ιχνοαπολίθωμά του.
- Μετά μπορούμε να το χρωματίσουμε με ότι χρώμα θέλουμε.

"Φτιάχνοντας το αποτύπωμα ενός φύλλου"

Στόχοι:

- Τα παιδιά να παρατηρήσουν και να προσδιορίσουν το σχήμα των φύλλων.
- Να παρατηρήσουν και να προσδιορίσουν το σχήμα της νεύρωσης.
- Να εκφράσουν τα παιδιά τις καλλιτεχνικές τους δεξιότητες.

Υλικά:

Φύλλα χαρτί, φύλλα από διαφορετικά είδη φύλλων, κερομπογιές, χρωματιστά μολύβια

Δραστηριότητες:

- Επιλέγουν από ένα φύλλο το κάθε παιδί.
- Βάζουν το φύλλο πάνω στο θρανίο και το καλύπτουν με ένα χαρτί.
- Με κερομπογιά ή με χρωματιστό μολύβι χρωματίζουν την επιφάνεια του χαρτιού και παίρνουν το αποτύπωμα του φύλλου.
- Παρατηρούν και σημειώνουν το σχήμα του φύλλου και το είδος της νεύρωσης.
- Βλέπουμε στο μικροσκόπιο διάφορα φύλλα.

"Βιβλίο με τα φυτά του πάρκου"

Στόχοι:

- Να καταγράψουν τα παιδιά τη χλωρίδα της περιοχής.
- Να ανακαλύψουν την βιοποικιλότητα.
- Να καλλιεργήσουν τις καλλιτεχνικές τους δεξιότητες.
- Να παρουσιάσουν τα αποτελέσματα της ερευνάς τους με ελκυστικό και όμορφο τρόπο.
- Να ευαισθητοποιήσουν τους συμπολίτες τους.

Υλικά:

Σημειωματάρια, μολύβια, φωτογραφική μηχανή

Δραστηριότητες:

- Κάθε μαθητής φτιάχνει μια σελίδα του οδηγού. Η σελίδα αυτή θα περιλαμβάνει μια εικόνα και μερικές πληροφορίες από το φυτό που υπάρχει στην σελίδα.
- Δένουμε μαζί όλες τις σελίδες και φτιάχνουμε ένα βιβλίο με τίτλο:"Bιβλίο- Φυτά".
- Για εξώφυλλο χρησιμοποιούν ζωγραφιές των μαθητών.

"Ανακαλύπτω τα ζώα που υπάρχουν στο πάρκο μας"

Στόχοι:

- Να καταλάβουν τα παιδιά ότι κάθε γωνιά πρασίνου είναι ένα οικοσύστημα.
- Να ξεχωρίζουν τις κατηγορίες των ζώων.
- Να μάθουν να προστατεύουν κάθε μορφή ζωής.
- Να οξύνουν την παρατηρητικότητα και την ακοή τους.

Υλικά:

Σημειωματάριο, μολύβια, μεγεθυντικός φακός

Δραστηριότητες:

- Οι μαθητές χωρίστηκαν σε ομάδες και ερεύνησαν το πάρκο για να διαπιστώσουν την ύπαρξη ζωής.
- Καταγράφουν ότι βρίσκουν.
- Τα χωρίζουν σε κατηγορίες.
- Ανακαλύπτουν που υπάρχει ζωή, στο έδαφος, φλοιό, φυλλωσιές λουλούδια.

"Βιβλίο με τα ζώα του πάρκου"

Στόχοι:

- Να γνωρίσουν τα παιδιά την πανίδα της περιοχής τους.
- Να ανακαλύψουν την βιοποικιλότητα.
- Να καλλιεργήσουν τις καλλιτεχνικές τους δεξιότητες.
- Να παρουσιάσουν τα αποτελέσματα της ερευνάς τους με ελκυστικό και όμορφο τρόπο.

Υλικά:

Σημειωματάρια, μολύβια, φωτογραφική μηχανή, χαρτί κάνσον, τέμπερες, ΙΝΤΕRΝΕΤ.

Δραστηριότητες:

- Κάθε μαθητής ανέλαβε να φτιάξει τουλάχιστον μια σελίδα από το βιβλίο.
- Η κάθε σελίδα θα περιλαμβάνει μια εικόνα η ένα σκίτσο και μερικές πληροφορίες από ζώο που είναι στη σελίδα αυτή.
- Δένουμε μαζί όλες αυτές τις σελίδες και φτιάχνουμε ένα βιβλίο με τίτλο: "Βιβλίο-Ζώα ".
- Για εξώφυλλο χρησιμοποιούμε φωτογραφίες των μαθητών.

"Σαλιγκάρι ο φίλος της βροχής"

Στόχοι:

- Οι μαθητές να γνωρίσουν τα σαλιγκάρια.
- Να γνωρίσουν πως η φύση προστατεύει τα παιδιά της.
- Να πληροφορηθούν για την οικολογική ισορροπία.

Υλικά:

Φακός μεγεθυντικός, χαρτί, ένα κομμάτι τζάμι, μικροσκόπιο, ηλεκτρονικός υπολογιστής, βιβλία.

Δραστηριότητες:

Μια βροχερή μέρα του Μάρτη ένας μαθητής ήρθε στην τάξη κατενθουσιασμένος και άρχισε να λέει στους συμμαθητές του για τα σαλιγκάρια που βγήκαν εκείνη τη μέρα στο πάρκο. Δε χάσαμε λοιπόν καιρό κι αφού φόρεσαν τα παιδιά τα μπουφάν τους , πήραν και τις ομπρέλες του, πήγαμε κι εμείς στο πάρκο μας για να δούμε τα σαλιγκάρια. Στην επιστροφή πήραμε μαζί μας δύο για περισσότερη μελέτη.

Στην τάξη μέσα απελευθερώσαμε τα σαλιγκάρια πάνω στην έδρα και παρατηρήσαμε το σώμα τους και το πώς κινούνταν. Με την βοήθεια του μικροσκοπίου και του Η/Υ είδαμε και περισσότερες λεπτομέρειες από το σώμα του βγάλαμε και φωτογραφίες.

Αφού τελειώσαμε πήραμε τα σαλιγκάρια και τα επιστρέψαμε στο μέρος από όπου τα πήραμε.

Όταν επιστρέψαμε ψάξαμε και βρήκαμε πληροφορίες για τα σαλιγκάρια καθώς και συνταγές μαγειρικής μιας και τα σαλιγκάρια αποτελούν ξεχωριστό μεζέ στον τόπο μας.

"Ζουν... ζουν... ζουν... μέλισσες πετούν"

Στόχοι:

- Να αντιληφθούν οι μαθητές μας ότι κάθε γωνιά πρασίνου είναι καταφύγιο ζωής.
- Να μάθουν πως πρέπει να προστατεύουν όλα τα είδη ζωής.
- Να μάθουν για τις μέλισσες και για το θαυμαστό κόσμο τους.

Υλικά:

Μεγεθυντικός φακός, σημειωματάριο, μολύβια, χαρτί, κυψέλη, κηρήθρα, μέλι, μέλισσες, βιντεοκασέτα, CD-ROM σχετικό, προηγούμενη σχετική εργασία των μαθητών του σχολείου μας, φύλλο εργασίας.

Δραστηριότητες:

Ο παππούς κάποιου παιδιού είναι μελισσοκόμος. Έτσι λοιπόν τον καλέσαμε να έρθει στην τάξη μας και να μας μιλήσει για τις μέλισσες και το μέλι. Αυτός δέχτηκε με μεγάλη χαρά και έτσι άρχισε η γνωριμία μας με τη μέλισσα και το μέλι. Στο τέλος δοκιμάσαμε και μέλι καθώς και τα άλλα προϊόντα που βγαίνουν από τις μέλισσα, είδαμε το σπίτι τους, μάθαμε για την οργάνωση της ζωής τους.

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

1) Παρατηρείστε το σώμα της μέλισσας. Σε πόσα μέρη χωρίζεται;
2) Βρείτε ποια όργανα υπάρχουν στο κεφάλι και ποια στο θώρακα και στην κοιλιά.
3) Βρείτε πληροφορίες για την κοινωνία των μελισσών.
4) Πώς ονομάζεται η φωλιά - το σπιτάκι τους;
5) Ποιος τις φροντίζει; Γιατί ;
6) Πού ζουν τα αγριομελίσσια; Τι τρώνε;
7) Είναι χρήσιμα έντομα; Ας μην ξεχνάμε ότι ακόμη και το δηλητήριο χρησιμοποιείται ιατρικά. Αναφέρετε όλα τα χρήσιμα προϊόντα που παράγει η μέλισσα.
8) Ποιο νομίζεις είναι το σπουδαιότερο έργο της μέλισσας;
9) Δοκιμάστε μέλι και συζητήστε για τη διατροφική και οικονομική του αξία .
10)Ζωγραφίστε μέλισσες. Βρείτε τραγούδια με μέλισσες.

"Ποιοι απειλούν το πάρκο μας"

Στόχοι:

- Να ασκηθούν στο να παρατηρούν, να συγκρίνουν και να αποφασίζουν στηριζόμενοι στα γεγονότα.
- Να αναπτύξουν την ικανότητα να παίρνουν αποφάσεις και να τις υλοποιούν.
- Να προσφέρουν εθελοντικά.
- Να δρουν, να αξιοποιούν τον ελεύθερο χρόνο τους.

Δραστηριότητες:

- Τα παιδιά χωρισμένα σε ομάδες καταγράφουν τις απειλές του πάρκου μας.
- Συζητούν και ψάχνουν να βρουν τρόπους αντιμετώπισης αυτών των απειλών.
- Συζητούν για την φωτιά και την πυρόσβεση για την ανομβρία και το πότισμα, για το κόψιμο των κλαδιών και των λουλουδιών, για το σφίξιμο των κορμών ή των κλαδιών με σχοινιά, για το χάραγμα αρχικών ονομάτων, για την καθαριότητα του πάρκου μας.
- Συζητούμε για τον όρο ερημοποίηση, βλέπουμε σχετικές φωτογραφίες και το συγκρίνουμε με την πράσινη γωνιά μας.
- Ενημερώνονται για τις Υπηρεσίες στις οποίες μπορούν να απευθυνθούν για πληροφορίες και βοήθεια.

"Παρεμβάσεις στo πάρκο μας:

Στόχοι:

- Να βελτιωθεί το πάρκο μας.
- Να γίνουν ευαισθητοποιημένοι πολίτες και γνώστες των οικοσυστημάτων.
- Να αναλάβουν τα παιδιά την προστασία του πάρκου.

Υλικά:

Σημειωματάρια, μολύβια, φωτογραφική μηχανή

Δραστηριότητες:

- Σε μια επίσκεψη με τα παιδιά καταγράψαμε τα προβλήματα που έχει το πάρκο, τα φωτογραφίσαμε, τα συζητήσαμε μεταξύ μας, βρήκαμε τρόπο για να αντιμετωπίσουμε μερικά από αυτά όπως και κάναμε.
- Τα υπόλοιπα αφού τα γράψαμε τα κάναμε γνωστά στην δημοτική αρχή, επίσης κάναμε και προτάσεις για την επίλυσή τους.
- Ακόμη αποφασίσαμε να περιφρουρήσουμε εμείς οι ίδιοι τουλάχιστον την καθαριότητα του πάρκου μας.

"Ζωγραφίζω"

Στόχοι:

- Να εκφραστούν τα παιδιά ελευθέρα.
- Να συνεργαστούν και να αλληλοβοηθηθούν.

Υλικά:

Χαρτί Α4, μαρκαδόροι, ξυλομπογιές, κερομπογιές

Δραστηριότητες:

- Τα παιδιά αφού χωριστούν σε ομάδες ή και καθένας μόνος του σκέπτονται και αποφασίζουν για το θέμα που θα ζωγραφίσουν.
- Εκθέτουν τις ζωγραφιές τους την ημέρα παρουσίασης της εργασίας.

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ - ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

1) Έχετε πάρει μέρος άλλη φορά μέρος σε περιβαλλοντικό πρόγραμμα;
2) Τι εντυπώσεις σου άφησε αυτό το πρόγραμμα; Σου άρεσε ή όχι και γιατί;
3) Νομίζεις ότι ωφελήθηκες, έμαθες κάτι από αυτό το πρόγραμμα ή όχι;
4) Συνάντησες δυσκολίες κατά την πορεία του προγράμματος; Αν ναι ποιες ήταν αυτές;
5) Συνεργάστηκες με τους συμμαθητές σου;
6) Διασκέδασες κατά την διάρκεια του προγράμματος;
7 ) Με τι θέματα θα ήθελες να ασχοληθείς την επόμενη χρονιά, αν θα ήθελες και γιατί;

Είναι έντομο με μικρό κεφάλι, αλλά ιδιαίτερα αναπτυγμένο κατά την έννοια του πλάτους. Τα πλευρικά μάτια είναι σύνθετα, μεγάλα και αποτελούνται από πολυάριθμα ομματίδια ή απλά μάτια (μέχρι 27.000). Στο δεύτερο τμήμα του κεφαλιού υπάρχουν δυο κεραίες σε διάφορο σχήμα και μήκος. Σε όλες τις ημερόβιες πεταλούδες οι κεραίες είναι ροπαλοειδίς ενώ αντίθετα στις νυκτόβιες είναι κτενοειδείς ή νηματοειδείς ή πτερωτές κ.λπ. και συχνά διαφέρουν ανάλογα με το φύλο.

Οι σαύρες είναι ερπετά που ανήκουν στην τάξη των φολιδωτών. Υπάρχουν περίπου 3000 είδη. Ζουν σε όλα τα μέρη της γης. Κατά τους χειμερινούς μήνες πέφτουν σε χειμερία νάρκη. Οι περισσότερες έχουν 4 πόδια που καταλήγουν σε 5 δάχτυλα με νύχια. Το δέρμα τους είναι ξηρό και καλύπτεται από λέπια. Χαρακτηριστικό τους είναι ότι αν κοπεί η μακριά και λεπτή ουρά τους, αναγεννάται και σχηματίζει ως και τρεις αιχμές. Στην Ελλάδα το κοινότερο είδος είναι η πράσινη σαύρα ή γουστέρα. Αυτή έχει μήκος ως 30 εκατοστά, μακρουλή γλώσσα, κινητά βλέφαρα και μακριά ουρά. Τρέφεται με έντομα σκουλήκια και μαλάκια.

ΑΡΑΧΝΗ

Τάξη των χηληκεραιωτών αρθρόποδων, που ανήκει στην κλάση Αραχνίδια ή Αραχνοειδή.

Τα μέλη της παρ' όλο που μοιάζουν με έντομα, είναι εντελώς διαφορετικά, γιατί οι αράχνες έχουν 4 ζεύγη ποδιών και το σώμα τους διαιρείται σε δύο μέρη, τον κεφαλοθώρακα και την κοιλιά. Άλλη διαφορά είναι τα μάτια, που στις αράχνες είναι 8 και απλά, δηλαδή χωρίς έδρες.

Η τάξη των αραχνών περιλαμβάνει πολλές χιλιάδες είδη και το περιβάλλον που ζουν μπορεί να ποικίλει. Από τις ακτές των θαλασσών μέχρι τις κορυφές των βουνών. Εξάλλου ο αριθμός των ειδών τους που δεν έχουν ακόμα εξακριβωθεί είναι πολύ μεγάλος. Όλες οι αράχνες υφαίνουν ιστό. Για το σκοπό αυτό έχουν στην άκρη της κοιλιάς τους 6 συνήθως εξαρτήματα που ονομάζονται αραχναίες θηλές και συγκοινωνούν με τους αραχναίους αδένες, από τους οποίους βγαίνει το έκκριμα που χρησιμοποιείται για την κατασκευή των βομβυκίων,των κουκουλιών, με τα οποία η αράχνη τυλίγει τα αυγά της ή για την κατασκευή του ιστού, που είναι μια πραγματική παγίδα, για να συλλαμβάνει τη λεία της. Οι μικρές αράχνες πολλών ειδών μετακινούνται την Άνοιξη "πετώντας" με τη βοήθεια του ιστού της. Για να πραγματοποιηθεί αυτό ανεβαίνουν πάνω σε υψηλά σημεία, υφαίνουν ένα ή δύο νήματα από τον ιστό και αφήνονται να παρασυρθούν από τον άνεμο, πολλές φορές μάλιστα σε αποστάσεις πολλών εκατοντάδων χιλιομέτρων και σε ύψος 1 ή 2 χιλιομέτρων. Οι περισσότερες αράχνες αποθέτουν τα αυγά τους μέσα σε κουκούλι.

Σε μερικά είδη το κουκούλι αποτελείται από λίγα μόνο νήματα, ενώ σε άλλα είναι τόσο πολύ επεξεργασμένο, ώστε μοιάζει με χαρτί. Τα κουκούλια αυτά τοποθετούνται κάτω από σανίδες ή πέτρες ή μέσα σε σχισμές του φλοιού των δέντρων ή και μεταφέρονται πάνω στο σώμα των θηλυκών αραχνών. Μερικές γεννούν λίγα μόνο αυγά, ενώ άλλες γεννούν πολλές εκατοντάδες.

ΣΑΛΙΓΚΑΡΙ

Τα σαλιγκάρια είναι μαλάκια με ελικοειδή όστρακο στη ράχη τους. Υπάρχουν περισσότερα από 80.000 είδη, που συναντώνται σε όλα τα μέρη του κόσμου. Ορισμένα ζουν στη στεριά ενώ άλλα στα γλυκά νερά και στις θάλασσες. Τρέφονται κυρίως με φυτά. Τα πιο πολλά είδη σαλιγκαριών είναι ερμαφρόδιτα, δηλαδή στο ίδιο ζώο υπάρχουν τα γνωρίσματα και των δύο φύλλων. Πολλαπλασιάζονται με αυγά. Τα σαλιγκάρια κινούνται αργά αφήνοντας στο έδαφος ίχνος από μια κολλώδη ουσία που εκκρίνουν. Τα περισσότερα έχουν μήκος λιγότερο από 3 εκατοστά. Υπάρχουν όμως και μεγαλύτερα, όπως το γιγάντιο σαλιγκάρι της στεριάς που φτάνει τα 20 εκατοστά.

ΤΖΙΤΖΙΚΙ

Tο γνωστό έντομο με το διαπεραστικό και εκνευριστικό πολλές φορές για την μονοτονία του τετέρισμα που ταράζει την ησυχία του μεσημεριάτικου ύπνου μας.

Στη χώρα μας παρουσιάζεται το καλοκαίρι και είναι προάγγελος μεγάλης ζέστης.΄Έχει σώμα μακρύ 3-5 πόντους, πλατύ και κοντό κεφάλι με 2 μεγαλύτερα και 3 μικρότερα μάτια, μεμβρανώδη φτερά και λεπτά πόδια κατάλληλα για άλματα. Στην κοιλιακή του ζώνη έχει μια ειδική ηχητική συσκευή αποτελούμενη από δύο κοιλότητες που πάνω τους είναι τεντωμένες λεπτές μεμβράνες σαν λεπτό δέρμα. Οι δονήσεις του παράγουν το μονότονο τετέρισμα - τραγούδι τους. Όμως την ηχητική αυτή συσκευή την έχουν μόνο τα αρσενικά έντομα. Τα θηλυκά έχουν στην άκρη της κοιλιάς τους ένα πριονωτό όργανο, το "τέρετρο", που με αυτό τρυπούν τα κλαδιά των δέντρων και βάζουν εκεί τα αυγά τους. Από αυτά βγαίνουν οι προνύμφες και κατεβαίνουν στο έδαφος όπου μεταμορφώνονται. Η μεταμόρφωσή τους ολοκληρώνεται σε 4 χρόνια.

Ο τζίτζικας τρέφεται από τους χυμούς των δέντρων που απομυζά με την ειδική προβοσκίδα του.

ΜΥΡΜΗΓΚΙ

Έντομο με αναπτυγμένα ψυχικά ένστικτα που ζει σε οργανωμένες κοινωνίες. Επικρατεί τέτοια τάξη και αλληλοβοήθεια στο κράτος των μυρμηγκιών που προκαλούν το θαυμασμό.

Ανήκει στην τάξη Υμενόπτερα (συγγενεύει δηλαδή με την μέλισσα και τη σφήκα) και στην οικογένεια μυρμηγκίδες.

Το σώμα του μυρμηγκιού είναι μικρό, μόλις φτάνει σε μήκος λίγα χιλιοστόμετρα. Χωρίζεται με εντομές σε 3 ευδιάκριτα μέρη: την κεφαλή, το θώρακα και την κοιλιά. Στο κεφάλι του έχει τα εξής όργανα:
Α) στα πλάγια 2 σύνθετα μεγάλα μάτια που στα αρσενικά μυρμήγκια είναι μεγαλύτερα
Β) μπροστά στο μέτωπο υπάρχουν 3 απλά μάτια σα στίγματα
Γ) δύο κεραίες που αποτελούνται από μικρούς κόμπους και είναι τα όργανα της αφής και της όσφρησης

Τα όργανα του στόματος είναι πολύ απλά. Τα μπροστινά σαγόνια είναι ισχυρές λαβίδες που μπορούν να δαγκώνουν δυνατά. Στην άκρη της κοιλιάς έχει κεντρί με δηλητήριο. Αυτό περιέχει μέσα μυρμηκικό οξύ που δεν ενοχλεί όμως τον άνθρωπο.

Το δασόβιο ερυθρό μυρμήγκι κατασκευάζει τη φωλιά του στη γη κάτω από τα πεύκα. Εξωτερικά η φωλιά είναι ένας κωνικός λοφίσκος από τριμμένο χώμα. Η φωλιά προχωρεί σε βάθος 1 μέτρου και είναι σωστός λαβύρινθος. Είναι χωρισμένη σε πατώματα, δωμάτια, διαμερίσματα, αποθήκες, διαδρόμους .

Μέσα στη φωλιά ζουν περίπου 100.000 έντομα και διακρίνονται στις εξής κατηγορίες:
Α) Οι εργάτες, τα θηλυκά μυρμήγκια που δεν γεννούν. Αυτά αποτελούν την πλειοψηφία της κοινωνίας.
Β) Οι βασίλισσες, φτερωτές, που γεννούν αυγά. Είναι μεγαλύτερες από τους εργάτες στο μέγεθος του σώματος.
Γ) Τα αρσενικά μυρμήγκια , οι κηφήνες , που είναι κι αυτοί φτερωτοί.

Τα μυρμήγκια τρώνε κατά προτίμηση χυμούς από φυτά και καρπούς. Ιδιαίτερα ευχαριστιούνται να τρώνε γλυκές ζαχαρούχες ουσίες, κάμπιες, σκουλήκια και πτώματα ζώων.

Τα μυρμήγκια της πατρίδας μας δεν κάνουν αποθήκευση τροφών για το χειμώνα γιατί δεν το έχουν ανάγκη. Αποσύρονται σε βαθύτερα στρώματα της φωλιάς τους και ναρκώνονται. Αποθήκευση τροφών κάνουν τα μυρμήγκια στις θερμές χώρες , γιατί εκεί δεν ναρκώνονται.

Τα μυρμήγκια έχουν ένστικτα πιο ανεπτυγμένα από τις μέλισσες. Γι' αυτό η κοινωνία τους είναι καλύτερα οργανωμένη, με καταμερισμό εργασίας και παραδειγματική αλληλεγγύη.

Το μυρμήγκι έχει πολλούς εχθρούς ανάμεσα κυρίως στα πουλιά. Χάρη όμως στη πολυτοκία του εξασφαλίζει την διαιώνιση του είδους.

ΤΡΥΓΟΝΙ

Καλοκαιρινός επισκέπτης που φεύγει για να ξεχειμωνιάσει στην τροπική Αφρική, αυτό το μικρόσωμο και λεπτοκαμωμένο είδος περιστεριού αποτελεί για το λαό μας σύμβολο της συζυγικής πίστης. Το τρυγόνι συναντάται ολοένα και σπανιότερα στη χώρα μας καθώς είναι αγαπημένο θήραμα των κυνηγών, ιδιαίτερα όταν περνά σε κοπάδια το φθινόπωρο και την άνοιξη. Το ανοιξιάτικο κυνήγι πρόσφατα απαγορεύτηκε.

Έχει μήκος ως 28 εκατοστά και ξεχωρίζει για την καστανή του ράχη με τις μαύρες κηλίδες. Στα πλάγια του λαιμού έχει μια κηλίδα με ασπρόμαυρες ραβδώσεις, ενώ κοκκινωπός είναι ο λαιμός και το στήθος. Τα νεαρά δεν έχουν τη ροδόχρωμη απόχρωση στο στήθος ούτε τις γραμμές του λαιμού.
Πετάει γρήγορα και ίσια, πολύ προσεκτικά και συνήθως σε ζευγάρια ή μικρά κοπάδια. Η φωνή του, πιο μονότονη και διακριτική από των άλλων περιστεριών, είναι ένα "τουρρ-τουρρ-τουρρ" που επαναλαμβάνεται συχνά. Τρώει έντομα, σπόρους, σαλιγκάρια. Φωλιάζει στα ξερά κλαδιά των δέντρων και σε θάμνους, μέσα σε μικρά δάση, συστάδες δέντρων και θαμνώδεις περιοχές. Γεννάει δυο λευκά αυγά, 2-3 φορές το χρόνο, από το Μάιο έως τον Ιούνιο που κλώσουν και οι δυο γονείς περίπου δυο εβδομάδες.

ΔΕΚΟΧΤΟΥΡΑ

Λέγεται και δεκοχτούρα επειδή στο κάλεσμά της μοιάζει να φωνάζει "δεκαοχτώ". Επιδημητικό είδος αυτό το περιστέρι απαντάται σε πόλεις και χωριά, ενώ στήνει την φωλιά του σε κτίσματα, κήπους και πάρκα. Η δεκοχτούρα εξαπλώθηκε μόλις τις τελευταίες δεκαετίες στην Ευρώπη, προερχόμενη από τη Μικρά Ασία ενώ ακόμη και στην Ελλάδα εξακολουθεί να αποικίζει νέες περιοχές.

Έχει μήκος ως 28 εκατοστά, με ομοιόμορφη ανοιχτή τεφροκάστανη ράχη και ουρά. Από κάτω η ουρά είναι μαύρη με λευκή ράβδωση στην άκρη. Η δεκοχτούρα έχει επίσης μια χαρακτηριστική, στενή μαύρη λωρίδα, σαν κολάρο, στον αυχένα και μάτια κόκκινα. Το κεφάλι, το στήθος και η κοιλιά της είναι ανοιχτόγκριζη με ρόδινη απόχρωση, πιο έντονη στο στήθος. Στις ανήλικες μόλις που διακρίνεται το "περιλαίμιο".

Σήμα κατατεθέν της είναι η φωνή της, ένα ηχηρό και βαθύ "κου-κου-κου", τονισμένο συνήθως στη δεύτερη συλλαβή. Όταν πετάει βγάζει ένα έρρινο "σβι". Τρώει σπόρους έντομα, σαλιγκάρια. Φτιάχνει την πρόχειρη φωλιά της συνήθως σε κλαδιά δέντρων και σπανιότερα σε κτίσματα, κολόνες, ακόμα και σε κεραίες τηλεοράσεων. Γεννάει από το Μάιο ως τον Οκτώβριο, μέχρι πέντε φορές το χρόνο. Κλωσάει τα αυγά της, δύο τη φορά, περίπου για δυο εβδομάδες. Το κλώσσημα και τη φροντίδα των νεοσσών μοιράζονται και οι δυο γονείς.

ΧΕΛΙΔΟΝΙ

Κοινή ονομασία των πτηνών της οικογένειας των Χιρουνδινιδών. Έχει μήκος περίπου 20 εκατοστά, μακριά λεπτά δρεπανοειδή φτερά, ψαλιδωτή ουρά, λαιμό και μέτωπο καστανό. Έχει λεπτό σώμα και πόδια που καταλήγουν σε γερά νύχια. Το σώμα είναι καλυμμένο με πούπουλα και φτερά χρώματος καφέ ή μεταλλικού μπλε στη ράχη και λευκό στη κοιλιά. Το ράμφος είναι κοντό και πλατύ στη βάση, κατάλληλο για τη σύλληψη των εντόμων κατά την πτήση. Το χελιδόνι κατασκευάζει τη φωλιά κάτω από ένα προπέτασμα χρησιμοποιώντας φυτικά υλικά αναμιγμένα με λάσπη. Με την άφιξη του φθινοπώρου, τα χελιδόνια μεταναστεύουν προς τις πιο ζεστές χώρες.

ΚΟΥΚΟΥΒΑΓΙΑ

Η οικογένεια αυτή περιλαμβάνει 135 είδη. Ενδημικό στις πιο θερμές ζώνες μεταναστεύει προς το νότο με τα πρώτα κρύα του χειμώνα . Η κουκουβάγια έχει μήκος από 13 ως 75 εκατοστά. Έχει μικρό ισχυρό και αγκυλωτό ράμφος με μια χαρακτηριστική απόφυση στη βάση του. Το κεφάλι και τα μάτια της είναι μεγάλα, ο λαιμός κοντός και οι πτέρυγες ευρείες και στρογγυλεμένες. Το φτέρωμά της είναι γκριζοκάστανο προς κοκκινωπό στη ράχη και πιο ανοιχτόχρωμο στην κοιλιά. Φωλιάζει κάτω από στέγες σπιτιών, ανάμεσα σε ερείπια, κορμούς ξερών δέντρων. Είναι νυχτόβιος θηρευτής και αναζητά την λεία της με τον ήχο.

ΠΑΠΙΑ

Η πάπια είναι πτηνό που ονομάζεται και νήσσα. Αριθμεί 75 είδη διαδεδομένα σχεδόν σε όλη την υδρόγειο. Πρόκειται για πουλιά με παχύ σώμα, κοντό λαιμό, πλατύ ράμφος και κοντά πόδια με αναπτυγμένες τις μεμβράνες των δακτύλων τους γεγονός στο οποίο οφείλεται το δυσκίνητο βάδισμά τους. Τα φτερά τους αλλάζουν χρώμα ανάλογα με την εποχή. Τα θηλυκά είναι γκρίζα ενώ τα αρσενικά αποκτούν γκρίζο χρώμα το καλοκαίρι και συχνά λαμπρότερους χρωματισμούς το χειμώνα και την άνοιξη. Οι πάπιες είναι εξημερωμένες απόγονοι της αγριόπαπιας και κολυμπάνε με μεγάλη ευχέρεια.

Η εκτροφή τους έχει δημιουργήσει δυο τύπους. Εκείνες που εκτρέφονται για το κρέας τους κι εκείνες που εκτρέφονται για τα αυγά τους. Γενικά οι πάπιες είναι από τα εξυπνότερα κατοικίδια πτηνά. Αξιοσημείωτες είναι οι πάπιες της Κίνας που είναι περιζήτητες για την τρυφερή σάρκα τους.

ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ

Κοινό όνομα διάφορων περιστερόμορφων με σώμα μάλλον ογκώδες. Το κεφάλι είναι μικρό και καμπύλο ενώ το κοντό ράμφος παρουσιάζει στενότητα στη μέση και έχει βάση μεμβρανώδη, μαλακή όπου ανοίγονται οι διαμήκεις σχισμές των ρουθουνιών. Οι πτέρυγες, μακρές μέχρι τα ουραία φτερά είναι προσαρμοσμένες πολύ καλά στη πτήση. Το περιστέρι ζει στις ρωγμές των βράχων και των τοίχων, τρέφεται με σπόρους που καταπίνει χωρίς να ξεφλουδίσει γι' αυτό και είναι αναγκασμένο να πίνει άφθονο νερό. Το αρσενικό φτιάχνει τη φωλιά με κλαδάκια και χόρτο. Τα δυο αυγά χρώματος λευκού κλωσούν με τη σειρά και το αρσενικό και το θηλυκό. Τα μικρά που γεννιούνται τυφλά και χωρίς πτέρωμα τρέφονται αρχικά με μια έκκριση σε μορφή κρέμας (γάλα περιστεριών).

Τα περιστέρια ζουν κατά πολυάριθμα σμήνη είναι προσκολλημένα στις συνήθειές τους και στην αιχμαλωσία προσαρμόζονται εύκολα.

ΣΠΟΥΡΓΙΤΙ

Το σπουργίτι είναι πτηνό της οικογένειας των σπιζιδών, ονομάζεται και στρουθίο ή "στρουθός ο οικιακός" (Passer domesticus). Τα σπουργίτια ζουν σ' όλες τις ηπείρους και είναι χαρακτηριστικό ότι το συναντάμε κοντά σε φυτείες δημητριακών αλλά και σε μεγάλες πόλεις.

Ζει σχεδόν πάντα κοντά σε ανθρώπινες κατοικίες και σαν αποτέλεσμα έχει ευνοηθεί από τις ανθρώπινες δραστηριότητες.

Φωλιάζει σε τρύπες, σχισμές σε κτίρια, αλλά και σε κλαδιά. Έχει μια ποικιλία από καλέσματα, πιο συνηθισμένο ένα συνεχές "τσιρπ-τσιρπ".

Το σώμα του είναι μικρό και γεροδεμένο, το ράμφος του είναι κοντό, κωνικό και δυνατό, οι φτερούγες του είναι ανεπτυγμένες και έχει μέτρια ουρά. Η όραση του είναι πολύ δυνατή και παρατηρεί τα πάντα.

Την τροφή του την αποτελούν σπόροι δημητριακών, λαχανικά, καρποί γι' αυτό προξενεί και μικρές ζημιές στην γεωργία, καταστρέφει όμως και τα έντομα των φυτών και γι' αυτό θεωρείται και ωφέλιμο γεωργικό πτηνό.

Στην χώρα μας το θηλυκό σπουργίτι γεννάει τ' αυγά του κυρίως τον Μάρτιο. Ο αριθμός των αυγών είναι τέσσερα ως έξι και το χρώμα τους είναι άλλοτε κόκκινο, γαλάζιο ή καφέ, με κηλίδες και σταχτιά στίγματα.
Το σπουργίτι είναι ο ζωηρός και χαριτωμένος τακτικός επισκέπτης της αυλής ή του μπαλκονιού μας. Στο δυνατό κρύο κι όταν όλα είναι σκεπασμένα από το χιόνι ραμφίζει στο τζάμι του παραθυριού μας ζητώντας καταφύγιο, ζεστασιά και λίγα ψίχουλα.

ΠΑΠΑΓΑΛΑΚΙΑ

Γένος πουλιών της οικογένειας των Ψιττακιδών, γνωστό και με την ονομασία ψιττακίσκος. Το γένος αριθμεί διάφορα πουλιά που ζουν στην Αυστραλία, το Μεξικό και τη Βραζιλία. Έχουν κοντό ράμφος και μακριές φτερούγες. Τα πουλιά αυτά ζουν άνετα στα κλουβιά, λίγα όμως είδη μαθαίνουν να μιλούν. Το σπουδαιότερο είδος ονομάζεται επιστημονικά μελοψίττακος ο κυματώδης. Το μέγεθός του φτάνει τα 0,20 μ. από τα οποία τα μισά ανήκουν στην ουρά. Έχει μαλακό φτέρωμα με ωραίους χρωματισμούς, στους οποίους κυριαρχεί το κίτρινο και το πράσινο. Ζει ομαδικά στην Αυστραλία και τρέφεται με σπόρους. Κατασκευάζει τη φωλιά του στις σχισμές των κομμιόδεντρων. Τα αβγά του, 4 ως 6, τα επωάζει μόνο το θηλυκό. Άλλο είδος είναι ψιττακίσκος ο στρουθοειδής, που έχει μέγεθος 0,13 μ. και χρώμα πράσινο με κίτρινη κοιλιά και φτερούγες.

ΧΕΛΩΝΑ

Γενικό όνομα που περιλαμβάνει όλα τα ζώα της τάξεως των χελώνιων ερπετών. Κύριο χαρακτηριστικό τους είναι η κάψα, το στερεό και ανθεκτικό τους όστρακο που μέσα σε αυτό βρίσκεται το σώμα τους.

Αποτελείται από δερματογενείς οστέινες πλάκες, συμφυόμενες με τους θωρακικούς σπονδύλους και καλυπτόμενες από κεράτινες πλάκες. Διαχωρίζεται σε ραχιαίο και κοιλιακό, που συμφύονται στα πλάγια και αφήνουν ένα άνοιγμα εμπρός, από όπου μπορεί να μπαινοβγαίνει το κεφάλι και τα μπροστινά πόδια και ένα άλλο πίσω για τα πισινά πόδια και την ουρά.

Είναι ζώα χερσόβια (οι κοινές χελώνες), υδρόβια και αμφίβια (οι νεροχελώνες και οι θαλάσσιες χελώνες). Είναι διαδεδομένες σε όλα τα μέρη της γης. Οι χελώνες που ζουν στα μέρη μας είναι από τις μικρότερες με μήκος ως 30 πόντους και βάρος μέχρι 2 κιλά.

ΚΑΡΔΕΡΙΝΑ

Πουλί με λεπτό και ευκίνητο σώμα, κωνικό ράμφος και γυαλιστερό πτέρωμα. Το χρώμα του αλλάζει όχι μόνο ανάλογα με τον τόπο διαμονής του αλλά και με τις εποχές του χρόνου. Τη φωλιά του τη φτιάχνει σε αρκετό ύψος από το έδαφος. Τρώει σπόρους και μικρά έντομα. Το θηλυκό γεννά 3-5 αυγά που τα κλωσά 15 μέρες. Η καρδερίνα είναι ωφέλιμο πουλί γιατί τρώει τα έντομα και περιορίζει το ζιζάνια. Τη βρίσκουμε σε κήπους και σε καλλιέργειες. Συχνά κάθεται σε γαϊδουράγκαθα και τρώει σπόρους. Το φθινόπωρο και το χειμώνα σχηματίζουν μεγάλα κοπάδια. Πετάει κυματιστά, λίγο σαν να χορεύει.

Κάλεσμα: ένα υγρό "Σουίτ-ουίτ-ουίτ-ουίτ".

ΚΟΤΣΥΦΑΣ

Ένα από τα πιο κοινά πουλιά της Ελλάδας. Φωλιάζει και στα πάρκα των πόλεων και γενικά όπου υπάρχουν δέντρα ή μεγάλοι θάμνοι. Το αρσενικό είναι κατάμαυρο με κίτρινο ράμφος. Όταν ανησυχεί κάνει ένα χαρακτηριστικό "τσουκ-τσουκ".

Τραγούδι: μελωδικό , με καθαρές νότες σαν φλογέρας που συχνά καταλήγει παράφωνα.

ΣΚΙΟΥΡΟΣ

Οι σκίουροι είναι τρωκτικά που ανήκουν στην οικογένεια των σκιουριδών. Έχουν μυτερά νύχια και μακριά, φουντωτή ουρά που τους βοηθά να τρέχουν, να ισορροπούν και να σκαρφαλώνουν στα δέντρα. Το μήκος της είναι περίπου όσο και το σώμα τους (20-25 εκατοστά). Τα μπροστινά πόδια τους έχουν τέσσερα δάχτυλα ενώ τα πίσω που είναι και μεγαλύτερα πέντε. Γεννούν μια φορά το χρόνο, δυο έως επτά μικρά. Υπάρχουν πάνω από 300 είδη σκίουρου στον κόσμο. Τρέφονται κυρίως με έντομα, φύλλα και καρπούς δέντρων.

ΣΚΥΛΟΣ

Ο σκύλος είναι σαρκοφάγο κατοικίδιο ζώο. Το μήκος και το χρώμα του τριχώματός του παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία. Τα μπροστινά του πόδια έχουν 5 δάχτυλα και τα πίσω 4 . Οι αισθήσεις του και ιδιαίτερα η όσφρηση, η ακοή και η όρασή του είναι εξαιρετικά ανεπτυγμένες.

Ο σκύλος γερνά κατά το δέκατο έτος της ζωής του. Ζει έως 15 χρόνια. Η πιο σοβαρή ασθένεια του είναι η λύσσα. Υπάρχουν πάρα πολλές ράτσες σκύλων οι οποίες ταξινομούνται σε τέσσερις κύριες ομάδες: α) κυνηγετικοί σκύλοι, β) σκύλοι χρησιμότητας (φύλακες, ποιμενικοί, καταδιωκτικοί, ερευνητές) γ) σκύλοι "σαλονιού" και δ) σκύλοι άγριοι. Ο σκύλος ήταν το πρώτο ζώο που εξημέρωσε ο άνθρωπος.

ΓΑΤΑ

Η γάτα ανήκει στην οικογένεια των αιλουροειδών. Σήμερα οι γάτες ζουν παντού όπου υπάρχουν άνθρωποι. Πρόκειται για ζώο αρκετά έξυπνο, με δυνατή μνήμη και πρωτοβουλία. Από τις αισθήσεις περισσότερο αναπτυγμένες είναι η ακοή και η όραση και ελάχιστα σχετικά η όσφρηση.

Η γάτα είναι ζώο παμφάγο. Οι γάτες χωρίζονται σε κοντότριχες και σε μακρύτριχες. Μακρύ τρίχωμα έχουν οι περσικές και της Αγκύρας που φημίζονται για το ωραίο τους τρίχωμα. Κοντότριχες είναι οι αβησσυνιακές που είναι και μικρόσωμες και χαριτωμένες. Οι γάτες ζουν 13 ως 16 χρόνια, αν και αναφέρονται και περιπτώσεις που έζησαν πολύ περισσότερο. Γεννούν δυο φορές τον χρόνο 3 ως 4 γατάκια.

"ΤΑ ΦΥΤΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΟΥ"

Κυπαρίσσι

Φυτό της οικογένειας των κυπαρισσιδών της τάξεως των κωνοφόρων. Περιλαμβάνει 12 είδη και εκτιμάται πολύ όχι μόνο για τη διακοσμητική του αξία, αλλά και για την ποιότητα του ξύλου του. Είναι δέντρο αειθαλές, με πράσινα φύλλα που μοιάζουν με λέπια και παράγει καρπούς, που μοιάζουν με σφαιρικούς κώνους και έχουν διάμετρο 2-4 εκατοστά. Το είδος κυπάρισσος η οριζοντιόκλαδος είναι δέντρο ιθαγενές της Σάμου, Ρόδου, Κρήτης, Μ. Ασίας και Κύπρου και καλλιεργείται σε όλες τις μεσογειακές χώρες. Το ξύλο του είναι μεγάλης αντοχής. Από κυπαρισσόξυλο είναι κατασκευασμένες οι πόρτες του Αγίου Πέτρου του Βατικανού και διατηρούνται ανέπαφες επί 6 αιώνες. Άλλα είδη είναι η κυπάρισσος η γλαυκή της Ινδίας, η κυπάρισσος της Αριζόνας, η υψηλή, που φυτρώνει στη Γουατεμάλα και η μακρύκαρπος της Καλιφόρνιας. Στην Ελλάδα φυτρώνει και η κυπάρισσος η αειθαλής, που διακρίνεται για την κομψότητά της και την συναντούμε κυρίως στους χώρους των νεκροταφείων.

Πλάτανος

Κοινό όνομα των δέντρων της οικογένειας των πλατανιδών. Καλλιεργούνται για την δημιουργία δεντροστοιχιών και για την κατασκευή επίπλων και έργων ξυλογλυπτικής. Το ξύλο του είναι σκληρό και υπόλευκο. Ορισμένα είδη του είναι ο δυτικός πλάτανος της Αμερικής και ο πλάτανος της ανατολικής μεσογείου.

Είναι δέντρα φυλλοβόλα εκτός από ένα είδος του που φυτρώνει στην Κρήτη.
Του αρέσει πολύ το νερό και γι' αυτό φυτρώνει στις όχθες των ποταμών και των λιμνών. Ζει πάρα πολλά χρόνια.

Καστανιά

Γένος φυτών του φύλου αγγειόσπερμα της οικογένειας φηγίδες. Είναι δέντρο μόνοικο και περιλαμβάνει 10-12 είδη, όλα σχεδόν ιθαγενή των εύκρατων χωρών του βόρειου ημισφαιρίου. Καλλιεργείται για τον θρεπτικό καρπό του, τα κάστανα, που μεγαλώνουν μέσα σε αγκαθωτό εχινόμορφο κύπελλο και είναι αμυλούχα και εδώδιμα και για το ξύλο του. Στην Ελλάδα και κυρίως στο Πήλιο και στην Κρήτη μπορεί να φτάσει σε ύψος τα 20-25 μέτρα. Είναι δέντρο αυτοφυές αλλά και καλλιεργούμενο. Υπάρχουν όμως και είδη που καλλιεργούνται και ως καλλωπιστικά φυτά.

Πεύκο

Ανήκει στην οικογένεια των κωνοφόρων. Ο κορμός του είναι παχύς, τραχύς, αυλακωτός και βγάζει το ρετσίνι, που χρησιμοποιείται για τη παραγωγή της ρετσίνας.

Τα φύλλα του έχουν σχήμα βελόνας γι' αυτό το πεύκο είναι ανθεκτικό σε ξηρά κλίματα. Για την ανάπτυξή του χρειάζεται ήλιο και καθαρό αέρα. Οι καρποί του έχουν σχήμα κώνου και γι' αυτό ανήκει στα κωνοφόρα φυτά. Ζει κυρίως στο βόρειο ημισφαίριο και το συναντούμε κυρίως στην ανατολική Ασία, στην κεντρική Αμερική και στο Μεξικό.

Στην Ελλάδα το πεύκο το συναντούμε στα θερμότερα μέρη όπως στην Κρήτη, στα νησιά του Αιγαίου, στην Πελοπόννησο, στην ανατολική Στερεά Ελλάδα και στη Χαλκιδική.

Το ξύλο του χρησιμεύει για την κατασκευή καραβιών, σαν καύσιμο, στην κατασκευή ξυλοκιβωτίων και σαν οικοδομικό υλικό.

Ακακία

Οι ακακίες είναι μέτρια δέντρα ή θάμνοι με κλαδιά συνήθως οριζόντια, λίγο ή πολύ λυγισμένα και συχνά αγκαθωτά.

Τα φύλλα τους είναι πτεροειδή και τα άνθη τους πολύ μικρά και σχηματίζουν αρκετά εντυπωσιακές ταξιανθίες.

Στη χώρα μας πολύ διαδεδομένη είναι ή πολύανθος με άνθη κίτρινα την άνοιξη.

Ένα άλλο είδος της χώρας μας είναι και η ακακία Κωνσταντινουπόλεως.

Κισσός

Αναρριχητικό ξυλώδες φυτό, θάμνος αειθαλής, αυτοφυής και δεντρώδης, που μπορεί να ζήσει και 100 χρόνια. Φυτρώνει σε πολλά μέρη, όπως στις Ανατολικές Ινδίες, στην Κίνα, στην Ιαπωνία, στον Καύκασο, τον Εύξεινο Πόντο, τις Αζόρες και την Ευρώπη.

Τα βασικά είδη του είναι έξι. Στην αναρρίχηση τον βοηθούν οι εναέριες ρίζες του. Συχνά έρπει κάτω στο έδαφος. Έχει όμορφο φύλλωμα βαθυπράσινο. Τα άνθη του πάλι είναι σαρκώδη κι απ' έξω έχουν χρώμα καστανό κι από μέσα πράσινο. Στ' ασβεστώδη εδάφη ευδοκιμεί περισσότερο. Καλλιεργείται ως διακοσμητικό φυτό στους κήπους, στις δεντροστοιχίες και στα πάρκα.

Το ύψος του φτάνει συχνά τα είκοσι μέτρα και κάποτε η διάμετρός του ως ένα μέτρο. Μέσα στον κορμό του υπάρχει μια ύλη σαν ρετσίνι, η "κίσσα", που την μεταχειρίζονται στη βιομηχανία παρασκευής βερνικιών.

Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν τον κισσό ιερό φυτό. Ο Διόνυσος και η ακολουθία του παριστάνονται με στεφάνια στο κεφάλι φτιαγμένα με κλωνάρια κισσού και αμπέλου.

Γαριφαλιά

Είδος καλλωπιστικού φυτού με πολύχρωμα λουλούδια, με τα οποία στολίζουμε τα σπίτια μας ή τους δημόσιους χώρους, όπως πάρκα, γλάστρες ή κήπους.

Ανήκει στις καλλωπιστικές πόες, είναι πολυετές φυτό και έχει πολυάριθμα χρώματα και αρκετές ποικιλίες.

Χρησιμοποιείται για την παρασκευή αρωματικών και αιθέριων ελαίων όπως επίσης και προϊόντων κοσμετολογίας κατόπιν ειδικής επεξεργασίας.
Είναι συγγενικό είδος της Ευγενικής Καρυοφύλλης που μας προσφέρει το αρωματικό μοσχοκάρφι, το οποίο το χρησιμοποιούμε στη ζαχαροπλαστική, μαγειρική, φαρμακευτική και την παρασκευή επίσης αιθέριων ελαίων κυρίως θεραπευτικής χρήσης.

Τείνει να γίνει σύμβολο της δημοκρατίας και χρησιμοποιήθηκε από ανθρώπους που αγωνίστηκαν για την δημοκρατία σε απελευθερωτικούς αγώνες στη σύγχρονη εποχή σε όλο τον κόσμο.

Πικροδάφνη

Η πικροδάφνη είναι ένα πολύ όμορφο φυτό. Είναι ένας μικρός θάμνος ή καλλιεργείται ως καλλωπιστικό φυτό σε πρασιές δρόμων, δημόσιους κήπους κ.λπ.

Τα άνθη της είναι εύοσμα, χωρίς μίσχους με 5 πέταλα το καθένα και 8 στήμονες και χρώμα λευκό ή ροζ. Ενώ στους βλαστούς υπάρχει και ρετσίνι, κερί και κόμμι.

Είναι γνωστή και ως ροδοδάφνη, αριοδάφνη (Θήβα), αροδάφνη (Κύπρος), σφάκα (Κρήτη), άτμα (Μάνη).

Φοίνικας Χαμαίρωψ

Απαντάται με ένα μοναδικό είδος, τον Χαμαίροπα, τον τοπικά γνωστό και σα φοίνικα του Αγίου Πέτρου. Φυτεύεται σε σέρα, αλλά προσαρμόζεται σε όλα σχεδόν τα περιβάλλοντα και αντέχει και στον ήλιο και στους πιο βαρείς χειμώνες. Χαρακτηριστικά είναι τα μεγάλα παλαμοειδή φύλλα του με τον μακρύ, ξυλώδη μίσχο.

Ανεμώνες

Οι ανεμώνες περιλαμβάνουν πολλά είδη αυτοφυή ή καλλιεργούμενα. Είναι όλα δικότυλα και ανήκουν στην οικογένεια των Ρανουγκουλίδων ή βατραχιδών. Άλλα είναι κατάλληλα για αλπικούς κήπους και άλλα για τα υποδάση των πεδινών κήπων.

Ένα είδος είναι η ανεμώνη η άλπεια. Απαντάται αυτοφυής στα όρη της Ευρώπης ως τον Καύκασο, καθώς και στα βραχώδη όρη της Βορείου Αμερικής.

Είναι όμορφο φυτό, με παράρριζα φύλλα και μεμονωμένα, μεγάλα (3-6 εκατοστά) άσπρα άνθη, που έχουν 5-6 πεταλοειδή σέπαλα.

Κατά μήκος του στελέχους παρατηρούνται, κάτω από το λουλούδι, τρία οδοντωτά και λοβοειδή φυλλάρια. Τα άνθη παραχωρούν τη θέση τους σε ένα σφαιρικό θύσανο. Καθένα από αυτά είναι εφοδιασμένα με μια μακριά νηματόμορφη, φτερωτή ουρά.

Ψευδοπλάτανος ή σφεντάμι

Ανήκει στην οικογένεια Ακερίδες. Είναι δέντρο φυλλοβόλο με επιβλητική εμφάνιση, αφού μπορεί να φτάσει στο ύψος των 40 μέτρων κι έχει κορμό χοντρό κι ευθύγραμμο και κόμη πυκνή, μάλλον στρογγυλεμένη, ιδιαίτερα στα μεμονωμένα δέντρα.

Ο φλοιός αρχικά είναι λείος και σταχτής. Αργότερα παρουσιάζει ρυτίδωμα με πλάκες που αποσπώνται σιγά σιγά. Τα φύλλα είναι αντίθετα μάλλον μακρόμισχα, μεγάλα, σχεδόν τελείως λεία. Τα άνθη είναι πρασινωπά σε κρεμαστούς βότρεις και εμφανίζονται τον Απρίλη - Μάη. Πιο θεαματικοί είναι οι καρποί. Αποτελούνται από δυο ωοειδείς σπόρους που υποστηρίζονται από μίσχο με μακρύ, τοξοειδές και μεμβρανώδες πτερύγιο.

Είναι δέντρο αυτοφυές περισσότερο στα ορεινά δάση της ωορείου Ελλάδας. Ζει σε υψόμετρο ως 1500 μέτρα.

Υάκινθος ή ζουμπούλι

Οι υάκινθοι είναι γνωστοί και με τα ονόματα ζουμπούλια, ζεμπούλια, ζιμπούλια και σε πολλά μέρη γιούλια αλλά και ία.

Είναι ίσως τα πιο σπουδαία βολβώδη και ριζωματώδη φυτά.

Ο υάκινθος καλλιεργείται σε όλη την Ευρώπη. Είναι φυτό βολβώδες, πολυετές, φτάνει σε ύψος τα 15-50 εκατοστά κι έχει παράρριζα φύλλα, όρθια, γραμμοειδή, παχιά, γυαλιστερά, με αυλάκι ή επίπεδα, πιο μικρά από την ταξιανθία.

Ανθίζουν από το Φλεβάρη ως τον Απρίλη και είναι κατάλληλοι για δοχεία με νερό.

Στον κήπο μπορούν να χρησιμοποιηθούν για μπορντούρες εκεί οπού το κλίμα το επιτρέπει, καθώς και για βραγιές. Στην περίπτωση αυτή, οι βολβοί φυτεύονται το Σεπτέμβριο με Νοέμβριο σε βάθος 10-15 εκατοστών, με ελαφρύ χώμα καλύτερα μάλιστα αν είναι αμμώδες και σε απόσταση 10-15 εκατοστών ο ένας από τον άλλον. Καλό επίσης είναι το χώμα να καλύπτεται με άχυρο ως το Μάρτη.

Οι βολβοί αφαιρούνται μετά την ανθοφορία, όταν τα φύλλα είναι ξερά και ξεραίνονται στη σκιά, για να διατηρηθούν ύστερα σε δοχεία.

Μαργαρίτες

Ο όρος μαργαρίτες είναι συνηθισμένος και χαρακτηρίζει πολλά είδη Συνθέτων (Κομποζιτών) που ανήκουν σε διάφορα γένη. Όλα έχουν κοινό το χαρακτηριστικό σχήμα του κεφαλιού του άνθους.

Μπορεί να πολλαπλασιαστεί με σπόρο, αλλά τα φυτά πρέπει να προστατευθούν από το κρύο. Πολλαπλασιάζεται συνηθέστερα με μοσχεύματα που διαχειμάζουν σε θερμοκήπια. Ανθίζει από τα τέλη της άνοιξης ως το χειμώνα, αν βρίσκεται σε ήπια κλίματα.

Καρυδιά

Το επιστημονικό όνομα της καρυδιάς είναι Γιούλανς η βασιλική. Ανήκει στην οικογένεια των Γιουλανιδών. Σαν τόπος καταγωγής της αναφέρεται η Ασία αλλά η άρια καρυδιά βρίσκεται αυτοφυής στα δάση και τις κοιλάδες των βουνών της βορείου ηπειρωτικής Ελλάδας και Θεσσαλίας. Είναι είδος γνωστό από την αρχαιότητα με το όνομα καρυά.

Τα δέντρα αυτά είναι πολύ μεγάλα και φτάνουν σε ύψος τα 20-30 μέτρα. Ο κορμός καλύπτεται από λείο και γκρίζο φλοιό. Τα φύλλα είναι σύνθετα από 5-9 φυλλάρια ωοειδή, σκουροπράσινα με ευχάριστη μυρωδιά. Τα άνθη της δεν είναι εντυπωσιακά. Τα αρσενικά σχηματίζουν ίουλους, οι οποίοι γέρνουν προς τα κάτω και αργότερα μαυρίζουν και πέφτουν, ενώ τα θηλυκά είναι ενωμένα ανά 2-4 στα άκρα των βλαστών.

Οι καρποί ωριμάζουν το Σεπτέμβριο και είναι δρύπες. Το περικάρπιο αποτελείται από μάλλον ανθεκτική επένδυση, πλούσια σε τανίνη και λέγεται κέλυφος. Στην αρχή είναι πράσινο και όταν το καρύδι ωριμάζει σκουραίνει. Το τμήμα που ενδιαφέρει τον άνθρωπο, είναι το εσωτερικό του που αποτελείται από σπέρμα (ψίχα), η οποία χωρίζεται ως το μέσο σε 4 λοβούς με 4 μεμβρανώδη ημιδιαφράγματα.

Εκτός από τους καρπούς η καρυδιά καλλιεργείται και για το εξαίρετο ξύλο της που είναι κατάλληλο για την κατασκευή επίπλων.

Η καρυδιά προτιμά δροσερό κλίμα, ελαφρό έδαφος χωρίς στάσιμα νερά.

Κυκλάμινο

Το κυκλάμινο είναι από τα πιο όμορφα ανθοφόρα φυτά σε γλάστρα ή στον κήπο και έπαψαν να είναι εποχιακά που ανθίζουν μόνο το Φθινόπωρο. Με υβρίδια κατόρθωσαν οι ειδικοί να υπάρχουν ανθισμένα ολόκληρο τον χρόνο, αλλά είναι ακόμα πιο δημοφιλή το χειμώνα. Το σημερινό κυκλάμινο έχει αλλάξει πολύ από το αρχικό φυτό που φύτρωνε στην Ανατολική Μεσόγειο.

Πολλαπλασιάζονται με σπόρους και τα νεαρά φυτά μεταφυτεύονται στα μέσα του Φθινοπώρου σε θερμοκρασία γύρω στους 21 βαθμούς και είναι η μόνη περίοδος που το φυτό χρειάζεται τέτοια υψηλή θερμοκρασία.

Πελαργόνιο ή Γεράνι

Φυτό που αναπτύσσεται καλά σε εσωτερικό και εξωτερικό χώρο. Υπάρχουν πολλά είδη και τα άνθη τους έχουν πολλά χρώματα. Πολλαπλασιάζεται με μοσχεύματα σε όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού. Μοσχεύματα μήκους 7-10 εκατοστών ριζοβολούν εύκολα και δε χρειάζονται ιδιαίτερη μεταχείριση.

Δαφνοκέρασο

Αειθαλές καλλωπιστικό φυτό της οικογένειας των Ροδιδών. Αυτοφυές στα ορεινά δάση της ανατολικής Θράκης, με φύλλα λογχοειδή, δερματώδη, γυαλιστερά και άνθη μικρά, λευκά, σε μασχαλιαίο ή επάκριο βότρυ. Καρπός δρύπη, ωοειδής, μελανωπή, ιδιαίτερα ορεκτική για τα πουλιά. Καλλιεργείται στους κήπους για το ωραίο του φύλλωμα. Κατάγεται μάλλον από την Δυτική Ασία και σήμερα συναντιέται στις παραμεσόγειες περιοχές και στα Βαλκάνια. Στην Ελλάδα είναι γνωστό με το όνομα ροδαφινιά. Τα φύλλα καθώς και τα σπέρματά του περιέχουν υδροκυάνιο γι' αυτό και είναι πολύ τοξικά.

Μανόλια ή μαγνόλια

Γένος φυτών της οικογένειας των Μαγνολιιδών η οποία περιλαμβάνει πολλά καλλωπιστικά δεντρώδη ή θαμνώδη είδη, αειθαλή ή φυλλοβόλα, που καλλιεργούνται για τα ωραία άνθη του φυλλώματός τους.

Στην Ελλάδα καλλιεργείται η μανόλια η μεγανθής που κατάγεται από τις νότιες περιοχές της Βορείου Αμερικής. Ο ευθύς και ισχυρός κορμός της φτάνει με ευκολία τα 8-10 μέτρα, ενώ στους τόπους καταγωγής της φτάνει ακόμη και τα 27 μέτρα. Έχει φλοιό γκριζωπό, σκούρο με κόμη πλατιά, πλούσια, πυραμοειδή, με φύλλα αειθαλή, παχιά, δερματώδη, ζωηρά πράσινα, στίλβοντα άνω, σκεπασμένα με λεπτό σκωριόχρουν χνούδι από κάτω. Τα λευκά άνθη, ελκυστικά, χάρη στην ομορφιά και το άρωμά τους, είναι μεγάλα, όρθια, με λευκά σαρκώδη πέταλα που προστατεύονται πριν την έκπτυξη, από εύπτωτα βράκτια. Ανοίγουν διαδοχικά από τον Ιούνιο ως το Σεπτέμβριο.

Ελιά

Δέντρο της οικογένειας των Ελαιιδών. Είναι γνωστό από τους πανάρχαιους χρόνους και πιθανότατα κατάγεται από το χώρο της ανατολικής Μεσογείου. Οι Έλληνες ήταν οι πρώτοι που καλλιέργησαν την ελιά στον ευρωπαϊκό μεσογειακό χώρο.

Η ελιά προτιμά κλίματα εύκρατα, χωρίς ακρότητες θερμοκρασίας και υγρασίας, γι' αυτό και είναι ευρύτατα διαδεδομένη στη μεσογειακή ζώνη. Είναι δέντρο αειθαλές, με φύλλα αντίθετα, λογχοειδή, δερματώδη, σκουροπράσινα πάνω, αργυρόχροα κάτω.

Τα άνθη της είναι λευκά κατά μασχαλιαίους βότρεις, οι καρποί δρύπες ωοειδείς, ελλειψοειδείς ή στρογγυλές, περισσότερο ή λιγότερο σαρκώδεις, με επιδερμίδα αρχικά πράσινη που γίνεται κατά την ωρίμανση κοκκινωπή ως μελανή στίλβουσα και πυρήνα αποξυλωμένο οστεώδη, προσκολλημένο στη σάρκα.

Πολλαπλασιάζεται με σπόρο, μοσχεύματα, καταβολάδες, παραφυάδες και σφαιροβλάστες ή γόγγρους.