"ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΑ ΦΥΤΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΑΣ"

1ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΤΡΙΚΑΛΩΝ

ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2005-06

Το Πρόγραμμα συγχρηματοδοτείται από:
ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ
Υ Π Ε Π Θ
ΥΠΟ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ
ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ

Από την επίσκεψή μας στο ΚΠΕ Καστοριάς

Δευτέρα 8 Μαΐου 2006
ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΑΣ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Αρωματικό και φαρμακευτικό φυτό λέγεται κάθε φυτό που περιέχει ένα ή και περισσότερα δραστικά στοιχεία, τα οποία έχουν την ικανότητα να προλάβουν, να ανακουφίσουν, να θεραπεύσουν ασθένειες και να χρησιμοποιηθούν στη μαγειρική, την αρωματοποιία και την παρασκευή καλλυντικών.

Τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά κατέχουν μια ιδιαίτερη θέση ανάμεσα στους ανθρώπους όλων των λαών και όλων των εποχών. Από αρχαιοτάτων χρόνων τα φυτά και ιδίως τα άνθη αντιπροσωπεύουν την καλλιτεχνική εκδήλωση του Δημιουργού στον κόσμο.

Τα φυτά μας προσφέρουν τροφή, οξυγόνο, άρωμα, ομορφιά και γενικότερα υγεία σε όλα τα επίπεδα. Οι θεραπευτικές ιδιότητές τους ήταν γνωστές από πολύ παλιά. Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν όλα σχεδόν τα γνωστά αρωματικά φυτά για αρτύματα (μπαχαρικά) που ήταν αναπόσπαστο τμήμα της ζωής τόσο των πλουσίων, όσο και των απλών ανθρώπων.

Αρωματικά φυτά χρησιμοποιούσαν επίσης για το αρωμάτισμα των κρασιών, τα δε ακριβά αρώματα ήταν πολύ επιθυμητά δώρα. Ο πατέρας της Ιατρικής, ο Ιπποκράτης είχε μιλήσει για τις θεραπευτικές ιδιότητες αρκετών φυτών.

Εκτός από τους Έλληνες και άλλοι λαοί ασχολήθηκαν στην αρχαιότητα με τα αρωματικά φυτά. Οι Κινέζοι, οι Σουμέριοι, οι Βαβυλώνιοι, οι Αιγύπτιοι αναγνώριζαν επίσης την αξία τους. Σημαντική ήταν και η συμβολή του Παράκελσου σ' αυτό το θέμα. Αυτός ο μεγάλος αλχημιστής και γιατρός πρέσβευε τη χρήση του μεγάλου φαρμακείου της φύσης και υποστήριζε ότι η μορφή των φυτών είναι ενδεικτική των ασθενειών που θεραπεύουν.

Η χρησιμοποίηση των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών συνεχίστηκε από τότε για να φθάσουμε στην εποχή μας, όπου η επιστήμη βρήκε και προσπαθεί να βρει κι άλλα φυτά για τη χρησιμοποίηση τους τόσο στις βιομηχανίες καλλυντικών και τροφίμων, όσο και στην παρασκευή φαρμάκων. Η ωφέλεια από τη χρήση των βοτάνων όχι μόνο παρέμεινε αναλλοίωτη αλλά και επεκτάθηκε, μια και ανακαλύφθηκαν περισσότερες ουσίες σε αυτά που αποδείχθηκαν πολύτιμες για τον οργανισμό του ανθρώπου. Η βοτανοθεραπεία και η αρωματοθεραπεία αρχίζουν να κερδίζουν όλο και περισσότερο έδαφος. Οι ευεργετικές ιδιότητες των βοτάνων δεν περιορίζονται στο να καταπολεμήσουν ένα σύμπτωμα αλλά επεκτείνονται και στην πρόληψη μίας πάθησης.

Πρέπει πάντα να έχουμε υπόψη πως τα βότανα συντελούν στην ανακούφιση συμπτωμάτων και στη θεραπεία πολλών νόσων, δεν μπορούμε όμως να προσβλέπουμε στην ίαση μόνο με αυτά και δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τα φάρμακα και το γιατρό. Ποτέ δεν καταναλώνουμε άγνωστα παρασκευάσματα ή δικής μας κατασκευής μείγματα, χωρίς να συμβουλευτούμε το γιατρό ή κάποιον ειδικό. Είμαστε επιφυλακτικοί με όλα τα άγνωστης προέλευσης και σύνθεσης προϊόντα που κυκλοφορούν στο εμπόριο και ζητούμε τη συμβουλή του ειδικού σε κάθε περίπτωση.

Η φύση είναι το μεγαλύτερο και το καλύτερο φαρμακείο. Φυσικά υπάρχουν και περιπτώσεις ασθενειών που είναι τόσο σοβαρές ή τόσο προχωρημένες που δεν μπορούν να θεραπευτούν μόνο με βότανα. Πολλοί επίσης μπορεί να προσέξουν ότι, ενώ χρησιμοποιούν κάποιο βότανο για συγκεκριμένη περίπτωση, δεν έχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Αυτό μπορεί να συμβαίνει επειδή κάθε ανθρώπινος οργανισμός έχει τη δική του ιδιομορφία και είναι πολύ πιθανό κάποιο βότανο να μην είναι τόσο αποτελεσματικό για το συγκεκριμένο άτομο. Καλό θα είναι λοιπόν σε τέτοιες περιπτώσεις αφού δοκιμάσει κανείς το συγκεκριμένο βότανο πρώτα, μετά να κάνει ένα συνδυασμό βοτάνων που έχουν τις ίδιες θεραπευτικές ιδιότητες, πράγμα που μπορεί να είναι πράγματι πιο αποτελεσματικό. Θα πρέπει επίσης να έχουμε υπόψη μας την ημερομηνία που έγινε η συλλογή του φυτού γιατί μετά από ένα χρόνο περίπου το φυτό χάνει πολλές από τις ιδιότητές του.

Πολλά από τα φυτά είναι πολύ χρήσιμα όχι μόνο για τις θεραπευτικές τους ιδιότητες, αλλά και επειδή μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη μαγειρική και στη ζαχαροπλαστική δίνοντας ιδιαίτερη γεύση και άρωμα και αντικαθιστώντας κάποια στοιχεία που είναι βλαβερά για τον οργανισμό. Μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε στις κόκκινες και άσπρες σάλτσες, στις σαλάτες, στα όσπρια, στα κρέατα, στα ψάρια, σε όλα τα φαγητά και σε γλυκά. Όσο αφορά τη χρήση των βοτάνων στη μαγειρική, θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι δεν πρέπει να βράζουν σε δυνατή φωτιά, γιατί έτσι χάνουν πολλές από τις ιδιότητές τους. Αν όμως το φαγητό μας χρειάζεται δυνατή φωτιά, μπορούμε να τα προσθέτουμε προς το τέλος.

ΣΥΛΛΟΓΗ ΑΡΩΜΑΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΩΝ ΦΥΤΩΝ

Τα περισσότερα από τα φαρμακευτικά και αρωματικά φυτά που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να ανακουφιστούμε από διάφορα νοσηρά συμπτώματα βρίσκονται πολύ κοντά μας. Άλλα φύονται μόνα τους σε άγονα και ακαλλιέργητα εδάφη ή καλλιεργημένα λιβάδια ανάμεσα σε σπαρτά, στις άκρες των δρόμων δίπλα σε ρυάκια και λίμνες ή σε απόκρημνα και ορεινά μέρη. Πολλά ανθούν σε γλάστρες, στην αυλή ή ακόμα και σε εσωτερικούς χώρους.

Αποφεύγουμε να συλλέγουμε βότανα από μέρη πυκνοκατοικημένα, περιοχές βιομηχανικές με εργοστάσια και κατ' επέκταση με απόβλητα και ρύπους. Επίσης είναι σημαντικό να μην είναι περιοχές που βρίσκονται κοντά σε μεγάλους αυτοκινητόδρομους όπου υπάρχουν πολλά καυσαέρια, αλλά ούτε και σε καλλιεργημένες εκτάσεις όπου μπορεί να έχουν χρησιμοποιηθεί φάρμακα για την εξόντωση πολλών βοτάνων, τα οποία θεωρούνται και ζιζάνια.

Ενημέρωση από τον υπεύθυνο του Βοτανικού Κήπου Τρικάλων

Ένα βασικό στοιχείο που πρέπει να μην παραβλέπουμε ποτέ είναι να συλλέγουμε μόνο τα βότανα εκείνα που είμαστε σίγουροι πως μας είναι γνωστά και να μη βασιζόμαστε σε ασαφείς περιγραφές ή υποθέσεις. Εάν συλλέξουμε και χρησιμοποιήσουμε κάποιο φυτό που δεν γνωρίζουμε, μπορεί να κινδυνέψουμε από αλλεργίες στο δέρμα μέχρι δηλητηριάσεις και δυσεντερίες.

Το καλύτερο είναι να συλλέγουμε τα φυτά από τον τόπο στον οποίο αυτοφύονται, καθώς το κλίμα κάθε τόπου παίζει σημαντικό ρόλο στις θεραπευτικές ιδιότητες του φυτού. Κατά κανόνα τα φυτά που καλλιεργούνται χάνουν ένα μέρος από τις ιδιότητές τους. Το έδαφος επίσης παίζει πολύ σημαντικό ρόλο για να αναπτυχθεί σωστά ένα φυτό. Τα αρωματικά φυτά χρειάζονται στεγνό έδαφος. Αν ποτίζονται πολύ συχνά και αναπτύσσονται σε υγρό έδαφος, χάνουν το άρωμά τους και μπορεί να γίνουν ακόμη και δηλητηριώδη. Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο, είναι να προσέχουμε την ώρα που θα συλλέξουμε τα θεραπευτικά φυτά. Είναι καλύτερα να μην βρέχει, να μην έχει ομίχλη και να μην είναι τα φυτά γεμάτα από υγρασία. Προτιμάμε κάποια ώρα πρωινή, όταν έχει προηγηθεί ηλιοφάνεια, ο καιρός είναι ζεστός και ξηρός.

Προσέχουμε να επιλέγουμε φυτά ακέραια και υγιή, χωρίς εμφανή σημάδια τραυματισμού, χωρίς αλλοιώσεις στους βλαστούς και τα φύλλα, χωρίς σκόνη και χώματα, μια και είναι καλύτερα να αποφεύγεται το πλύσιμο. Εάν είναι δυνατόν όταν συλλέγουμε τα βότανα, καλό είναι να χρησιμοποιούμε αιχμηρό μαχαίρι ή κλαδευτήρι, έτσι ώστε να τραυματίζουμε όσο λιγότερο γίνεται το φυτό.

Τα θεραπευτικά φυτά πρέπει να συλλέγονται τη στιγμή που βρίσκονται στο αποκορύφωμα της ωριμότητάς τους, στιγμή κατά την οποία έχουν αναπτυχθεί στο μέγιστο οι ευεργετικές ιδιότητές τους. Αν συλλέξουμε το φυτό πριν ή μετά την κατάλληλη στιγμή, δεν είναι δυνατόν να πάρουμε απ' αυτό τις θεραπευτικές ιδιότητές του στον επιθυμητό βαθμό. Τα βότανα συλλέγονται σε διαφορετικές εποχές το καθένα, καταρχήν ανάλογα με ποιο τμήμα του φυτού θα χρησιμοποιήσουμε.

Τα άνθη του φυτού τα μαζεύουμε κατά την εποχή της ανθοφορίας όταν είναι ανοιχτά και σε πλήρη ανάπτυξη, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων όπως το χαμομήλι που τα άνθη του πρέπει να μαζεύονται πριν ανοίξουν. Τα φύλλα των περισσοτέρων φυτών συλλέγονται κατά την άνοιξη και το καλοκαίρι πριν την ανθοφορία του φυτού για να είναι τρυφερά και νεαρά, πολλά δε βότανα είναι φυλλοβόλα οπότε δεν έχουν φύλλα το φθινόπωρο και το χειμώνα. Όταν το φυτό είναι νέο, δε θα πρέπει να μαζεύουμε όλα τα φύλλα του.

Οι καρποί και οι σπόροι των περισσοτέρων φυτών μαζεύονται ανάλογα με την εποχή άνθησης του φυτού και ωρίμανσης των καρπών. Οι ρίζες όπως και οι βολβοί μαζεύονται συνήθως το φθινόπωρο, όταν τα φυτά μαραθούν. Δεν θα πρέπει να μαζεύουμε τις ρίζες αμέσως μετά από βροχή.

ΑΠΟΞΗΡΑΝΣΗ ΚΑΙ ΦΥΛΑΞΗ

Όλα τα βότανα όταν συλλεχθούν προσεχτικά, μεταφέρονται και φυλάσσονται για λίγο μέσα σε καλάθια που μπορούν να αερίζονται, σε καθαρά πανιά χωρίς μυρωδιές ή και σε χαρτί καθαρό και άσπρο, χωρίς μελάνια και εκτυπώσεις που μπορεί να μεταφέρουν στα φυτά τοξικές ουσίες. Σκουπίζουμε προσεχτικά το χώμα ή την άμμο και αποφεύγουμε να τα ξεπλένουμε εκτός αν είναι απολύτως απαραίτητο. Οι ρίζες φυσικά πλένονται πάντα.

Όλα τα βότανα για να αποξηρανθούν σωστά, πρέπει να τοποθετηθούν σε χώρο σκιερό χωρίς ήλιο, στεγνό και αεριζόμενο χωρίς υγρασία, σε θερμοκρασία 25-35 βαθμών Κελσίου.

Τα υπέργεια τμήματα των φυτών που αποτελούνται από βλαστούς, φυλλαράκια και άνθη, πρέπει να τα κάνουμε ματσάκια και να τα αφήσουμε κρεμασμένα αν μπορούμε ανάποδα. Όταν τα φύλλα είναι μεγάλα, τα αποξηραίνουμε χωριστά ένα ένα ενώ τις ρίζες τις κόβουμε σε μικρά κομματάκια.

Όταν ξεραθούν, αποθηκεύουμε τα βότανα σε αποστειρωμένα αεροστεγή γυάλινα ή πήλινα δοχεία που καλό είναι να τα φυλάξουμε σε σκοτεινό και στεγνό μέρος, μακριά από φως και αέρα, καθόσον και τα δύο αυτά συντελούν στην καταστροφή πολλών από τα πολύτιμα συστατικά των φυτών. Εάν έχουν τηρηθεί οι σωστές συνθήκες αποξήρανσης ο μέγιστος χρόνος που θα πρέπει να κρατηθούν, είναι το ένα έτος.

ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ

Τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν με διάφορους τρόπους, οι οποίοι θα μας επιτρέψουν να επωφεληθούμε από τις θεραπευτικές τους ιδιότητες και να ανακουφιστούμε από τα νοσηρά συμπτώματα που μας ταλαιπωρούν. Πρέπει να έχουμε υπόψη πως τα περισσότερα βότανα που περιέχουν τοξικές ουσίες, όταν αποξηρανθούν, χάνουν αυτή την τοξικότητα και γίνονται πιο ασφαλή για χρήση.
Γι' αυτό το λόγο, καλό είναι να αποφεύγουμε την κατανάλωση και παρασκευή με διάφορους τρόπους ωμών ή χλωρών βοτάνων, ειδικά όταν δεν τα έχουμε ξαναχρησιμοποιήσει ή δεν τα γνωρίζουμε αρκετά καλά. Οι πιο συχνοί και συνηθισμένοι τρόποι χρήσης των βοτάνων είναι το αφέψημα και έγχυμα.

Αφέψημα

Το αφέψημα το παρασκευάζουμε κυρίως από τα πιο σκληρά και ανθεκτικά τμήματα των φυτών αποξηραμένα και κομματιασμένα ή νωπά, όπως οι φλοιοί, οι ξυλώδεις βλαστοί κ.λπ.

Βράζουμε σε ένα σκεύος ποσότητα νερού μαζί με λίγο βότανο για δέκα ή δεκαπέντε λεπτά, για να απελευθερωθούν όλα τα δραστικά στοιχεία του. Συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις το αφήνουμε να σιγοβράζει μέχρι να λιγοστέψει το νερό και να μείνει λίγη ποσότητα η οποία περιέχει συμπυκνωμένα τα πολύτιμα στοιχεία του φυτού. Αφήνουμε να κρυώσει για λίγο σκεπασμένο και σουρώνουμε το αφέψημα σε ένα καθαρό δοχείο. Είναι καλύτερα να πίνουμε το αφέψημα με άδειο στομάχι ή σε απόσταση από τα γεύματα, για να έχουμε καλύτερα αποτελέσματα. Το αφέψημα μέχρι να το καταναλώνουμε, το φυλάμε σε γυάλινο δοχείο, τσαγιέρα ή πήλινο σκεύος, όχι όμως σε νάιλον ή μεταλλικό δοχείο, ειδικά αν είναι καυτό.

Έγχυμα

Το έγχυμα χρησιμοποιείται σε βότανα τα οποία περιέχουν πτητικά έλαια και δε θέλουμε να διασκορπιστούν οι πολύτιμες ουσίες τους με τους ατμούς του νερού που βράζει αλλά και για τα πιο ευαίσθητα τμήματα των βοτάνων, όπως είναι τα άνθη, τα φύλλα και οι σπόροι.

Βράζουμε νερό σκέτο, το αφήνουμε λίγο να σταματήσει να κοχλάζει, προσθέτουμε την απαιτούμενη ποσότητα φρέσκου ή αποξηραμένου βοτάνου, αφήνουμε για δέκα ή δεκαπέντε λεπτά περίπου σκεπασμένο και σουρώνουμε.
Στο αφέψημα και στο έγχυμα, αν κάποιο βότανο περιέχει πικρές ουσίες, μπορούμε να το γλυκάνουμε με λίγο μέλι. Δεν πρέπει να βράζουμε πάνω από τρία βότανα μαζί, γιατί διαφορετικά μπορεί να προκληθούν παρενέργειες. Δεν χρησιμοποιούμε το αφέψημα ή το έγχυμα πάνω από δέκα ώρες το πολύ σε θερμοκρασία δωματίου και 24 ώρες στο ψυγείο.

Βάμμα

Το βάμμα είναι το υγρό που προκύπτει, εάν φυλάξουμε το τμήμα του θεραπευτικού βοτάνου που μας ενδιαφέρει, σε διάλυμα νερού και οινοπνεύματος τουλάχιστον 30 βαθμών για να μπορέσει να συντηρήσει τις ουσίες του βοτάνου, σε αναλογία 1/3 σε κλειστό δοχείο. Για πιο δυνατό διάλυμα, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε καθαρό οινόπνευμα 70 βαθμών χωρίς νερό ή αντί για οινόπνευμα, κρασί ή αλκοολούχο ποτό.

Αφήνουμε το δοχείο κλειστό μακριά από το φως, τον αέρα και τις υψηλές θερμοκρασίες για δεκαπέντε περίπου ημέρες, ενώ ανακινούμε κάθε τόσο και μετά σουρώνουμε με τη βοήθεια διηθητικού χαρτιού για να μην περάσουν κομματάκια του φυτού μέσα στο υγρό.

Από το βάμμα χρησιμοποιούμε σταγόνες του υλικού μέσα σε νερό, για εντριβές, επιθέματα, μπάνια αλλά και για εσωτερική χρήση πάντα με προσοχή, ιδιαίτερα σε αυτά που φτιάχνονται από πικρά και ισχυρά ή δηλητηριώδη βότανα.

Κατάπλασμα

Κατάπλασμα ονομάζουμε την εναπόθεση του βοτάνου κατευθείαν στην πάσχουσα περιοχή.

Συνήθως βράζουμε, λιώνουμε ή κονιορτοποιούμε το βότανο και το τοποθετούμε πάνω στο σημείο που θέλουμε, σκέτο ή αναμειγμένο με έγχυμα ή αφέψημα του ίδιου ή και άλλων βοτάνων. Αν το βότανο είναι ήπιο, το τοποθετούμε κατευθείαν πάνω στο δέρμα. Αν όμως είναι ισχυρό, τότε το τυλίγουμε σε ένα καθαρό ύφασμα ή γάζα και έτσι το αφήνουμε στο δέρμα για λίγα λεπτά. Συνήθως τα καταπλάσματα μπορεί να είναι λίγο χλιαρά ή τελείως κρύα.

Εκχύλισμα

Μουλιάζουμε τα φαρμακευτικά φυτά μέσα σε νερό ή οινόπνευμα και κατόπιν γίνεται συμπύκνωση με εξάτμιση. Με αυτόν τον τρόπο φτιάχνουμε τελικά ρευστά, πυκνόρρευστα η στερεά εκχυλίσματα. Τα υγρά εκχυλίσματα που υπάρχουν στο εμπόριο είναι συμπυκνωμένα.

Επίθεμα- κομπρέσα

Το επίθεμα γίνεται με ένα καθαρό βαμβακερό πανί, βαμβάκι ή γάζα, τα οποία εμβαπτίζονται μέσα σε αραιωμένο βάμμα, έγχυμα ή αφέψημα του βοτάνου που χρησιμοποιούμε. Το υγρό στο οποίο εμβαπτίζεται το επίθεμα, μπορεί να είναι ζεστό, αλλά δεν πρέπει να το τοποθετήσουμε καυτό στο δέρμα.

Λοσιόν

Με μείγματα από εγχύματα, αφεψήματα ή αραιωμένα βάμματα διαφόρων βοτάνων, μπορούμε να κάνουμε λοσιόν για εντριβές και επαλείψεις σε ερεθισμένο δέρμα, πληγές, κακώσεις, μώλωπες κ.λπ.

Αλοιφή

Οι αλοιφές από βότανα γίνονται, αφού πρώτα πάρουμε σκόνη ή πολτοποιημένο βότανο και το ανακατέψουμε με κερί, βαζελίνη ή λίπος, λάδι ή λανολίνη.

Εισπνοές

Οι εισπνοές γίνονται αφού βράσουμε αφέψημα ή ρίξουμε λίγες σταγόνες αιθέριου ελαίου ή βάμματος σε βραστό νερό που αχνίζει και εισπνεύσουμε τους υδρατμούς.

Σκεπάζουμε το κεφάλι με ένα καθαρό βαμβακερό ύφασμα, στεκόμαστε πάνω από το σκεύος με το βότανο και εισπνέουμε. Αυτό ωφελεί στην αποσυμφόρηση του αναπνευστικού, σε περίπτωση κρυολογήματος με καταρροή, βήχα ή βρογχίτιδας με φλέγματα ή άσθματος.

ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΑ ΦΥΤΑ

Τα κυριότερα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά του τόπου μας είναι: το αγιόκλημα, η αγριομολόχα, η αγριοτριανταφυλλιά, ο άνηθος, ο βασιλικός, η βατομουριά, το γεράνι, η δάφνη, το δεντρολίβανο, ο δυόσμος, το θυμάρι, το καρότο, ο κισσός, το κρεμμύδι, η λεβάντα, ο μαϊντανός, η μαντζουράνα, η μέντα, το μελισσόχορτο, η ρίγανη, το σέλινο, το σκόρδο, το τίλιο, το τριφύλλι, το τσάι, η τσουκνίδα, το φασκόμηλο, το χαμομήλι.

Το αγιόκλημα

Το αγιόκλημα είναι ένα όμορφο φυτό πολυετές, θαμνώδες, κληματώδες και αναρριχώμενο. Αυτοφύεται σε διάφορα μέρη και καλλιεργείται στους κήπους. Ανθίζει το καλοκαίρι και τα κιτρινόασπρα άνθη του μυρίζουν πολύ έντονα. Χρησιμοποιούμε τα φύλλα και τα άνθη του αποξηραμένα και τεμαχισμένα.
Το αφέψημά του ανακουφίζει από το βήχα, το άσθμα, ενώ λόγω των εφιδρωτικών του ιδιοτήτων είναι κατάλληλο για κρυολόγημα με πυρετό. Οι γαργάρες βοηθούν πολύ τον ερεθισμένο λαιμό από φαρυγγίτιδα και λαρυγγίτιδα. Επίσης καταπραύνει το πεπτικό σύστημα και τις γαστρεντερικές δυσλειτουργίες.

Εξωτερικά συντελεί στην ανακούφιση από πληγές, εκζέματα, ρευματικούς και αρθριτικούς πόνους, φλεγμονές και κνησμό.

Η αγριομολόχα

Η αγριομολόχα είναι κοινότατο φυτό στην ελληνική ύπαιθρο, πολυετές, πολύκλαδο, με κορμό και φύλλα παλαμοειδή γεμάτα χνούδι. Τα άνθη είναι μεγάλα, ροζ-βιολετί με πέντε πέταλα. Ανθίζει την άνοιξη και το καλοκαίρι.

Οι ιδιότητες της μολόχας είναι μαλακτικές, αντιβηχικές, ηρεμιστικές και καθαρτικές. Καταπολεμά τις διαταραχές του πεπτικού συστήματος, τις φλεγμονές του στομάχου και των εντέρων. Βοηθά στην ανακούφιση από φλεγμονές και λοιμώξεις της στοματικής κοιλότητας, φαρυγγίτιδα, λαρυγγίτιδα και βρογχίτιδα.

Εξωτερικά στο δέρμα επουλώνει ερεθισμούς, φλεγμονές, εκζέματα, δερματίτιδες και αλλεργικές αντιδράσεις (τσίμπημα τσουκνίδας). Μαλακώνει τους κάλους των ποδιών και ξεκουράζει τα πονεμένα πόδια.

Η αγριοτριανταφυλλιά

Η αγριοτριανταφυλλιά είναι θάμνος αυτοφυής σε πλαγιές και ξέφωτα. Ο βλαστός της είναι πολύκλαδος και αγκαθωτός, τα φύλλα της λογχοειδή και οδοντωτά, οι καρποί κόκκινοι και ωοειδείς με πολλούς σπόρους, τα κυνόροδα, και άνθη λευκά ή ροζ. Ανθίζει την άνοιξη και χρησιμοποιούμενα μέρη είναι τα άνθη και οι καρποί.

Οι καρποί και τα άνθη περιέχουν μεγάλη ποσότητα βιταμίνης και γι' αυτό είναι πρώτης τάξεως αντισκορβουτικό και φάρμακο για το ραχιτισμό. Το αφέψημα θεωρείται ιδανικό τονωτικό σε λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος, στο συνάχι, την ατονία, την ανορεξία και στην δυσπεψία. Έχει στυπτικές ιδιότητες και βοηθά στην καταπολέμηση της διάρροιας και των κολικών των εντέρων.

Επίσης θεωρείται πολύ αποτελεσματικό αντισηπτικό για μολύνσεις και ερεθισμούς των βλεφάρων και των οφθαλμών. Το αιθέριο έλαιο θεωρείται πολύ αγνό και ασφαλές για χρήση αλλά σπάνια κυκλοφορεί ανόθευτο.

Τα άνθη και οι καρποί της αγριοτριανταφυλλιάς χρησιμοποιούνται για γλυκά του κουταλιού, μαρμελάδας, σιρόπια και ζεστά ροφήματα με έξοχη γεύση.

Ο άνηθος

Ο άνηθος ή άνηθον το βαρύοσμον είναι αρωματικό φυτό το οποίο μπορεί να φτάσει έως και το ένα μέτρο ύψος, με φωτεινά κίτρινα μικρά άνθη που εμφανίζονται τους καλοκαιρινούς μήνες. Από τους σπόρους του άνηθου βγαίνει ένα αιθέριο έλαιο, που είναι χρήσιμο στη φαρμακοβιομηχανία και τη ζαχαροπλαστική.

Ο άνηθος είναι χωνευτικός και βοηθά στην καλή λειτουργία της πέψης. Όταν είναι ωμός καταπολεμά τους κολικούς των εντέρων, τη δυσκοιλιότητα και δροσίζει την αναπνοή. Η κατανάλωση πριν τον ύπνο βοηθά στη χαλάρωση. Στις θηλάζουσες μητέρες θεωρείται πως βοηθά στην γαλουχία και γαλακτοπαραγωγή. Καταπραΰνει την ανεμοβλογιά. Οι αποξηραμένοι σπόροι χρησιμοποιούνται για αφεψήματα.

Χρησιμοποιείται στη μαγειρική, την αρωματοποιία, τη ζαχαροπλαστική και την αρτοποιία (σε ποτά, λικέρ, τουρσιά).

Ο βασιλικός

Υπάρχουν διάφορες ποικιλίες βασιλικού. Ο βασιλικός είναι φυτό ποώδες με πλούσιο αρωματικό φύλλωμα και πολλά μικρά, άσπρα ανθάκια. Καλλιεργείται στις αυλές και στις γλάστρες των σπιτιών για την καλλωπιστική του αξία. Ανθίζει άνοιξη και καλοκαίρι. Στη θρησκεία μας το χρησιμοποιούμε κατά το ραντισμό του αγιασμού επειδή φύτρωσε στο μέρος που είχε ταφεί ο Τίμιος Σταυρός.

Καταπραΰνει τους σπασμούς της κοιλιάς, τη νεύρωση στομάχου, τις ημικρανίες, την ένταση, την αϋπνία και βοηθά τη μνήμη. Είναι τονωτικό του οργανισμού και του πεπτικού συστήματος. Καταπολεμά τη δυσκοιλιότητα, το βήχα και είναι άριστο χωνευτικό. Προλαβαίνει τις άφθες.

Εξωτερικά είναι αντισηπτικό και συνιστάται για κεντρίσματα και τσιμπήματα. Καταπολεμά την τριχόπτωση. Χρησιμοποιείται στη μαγειρική, ζαχαροπλαστική και αρωματοποιία.

Η βατομουριά

Η βατομουριά είναι πασίγνωστος αγκαθωτός αναρριχώμενος θάμνος, με καρπούς μικρούς, στρογγυλούς, κόκκινους, στυφούς και γλυκόξινους. Αυτοφύεται οπουδήποτε.

Οι καρποί της βατομουριάς περιέχουν πολλές βιταμίνες και κυρίες A, B, C, ένα πτητικό αιθέριο έλαιο και μία ουσία που περιέχεται σε πολλά σιρόπια για το βήχα και τον πονόλαιμο. Είναι εξαιρετικό φάρμακο κατά της αναιμίας, της διάρροιας, της φαρυγγίτιδας, της λαρυγγίτιδας, της ουλίτιδας και βοηθά στις λοιμώξεις του αναπνευστικού. Η βατομουριά θεωρείται ιδανικό αντιδιαβητικό και αντιυπερτασικό.

Εξωτερικά είναι αποτελεσματικό σε δερματοπάθειες (ακμή, λειχήνες, έκζεμα) και σε αποστήματα.

Το γεράνι

Το γεράνι είναι διακοσμητικό φυτό που δεν αυτοφύεται αλλά καλλιεργείται στους κήπους σε διάφορες ποικιλίες. Έχει φύλλα με πέντε λοβούς και αυλακώσεις λίγο χνουδωτά και χαρακτηριστική ομορφιά. Τα άνθη του είναι άσπρα, ροζ, βιολετιά ή κόκκινα σε διάφορες αποχρώσεις. Από το γεράνι χρησιμοποιούμε ολόκληρο το φυτό, τα φύλλα και τη ρίζα.

Ολόκληρο το φυτό περιέχει ένα αιθέριο έλαιο, το οποίο και χρησιμοποιείται για τις στυπτικές, αιμοστατικές, καταπραϋντικές και διουρητικές του ιδιότητες. Βοηθάει στην αμυγδαλίτιδα, μαστίτιδα, χρόνια διάρροια, δυσεντερίες και παθήσεις ματιών.

Ανακουφίζει από ερεθισμούς του δέρματος, πληγές και κοψίματα.

Η δάφνη

Η δάφνη θεωρούνταν το ιερό δέντρο του Απόλλωνα και στεφανώνονταν με αυτό οι ιερείς του αρχαίου θεού , οι νικητές των αγώνων ενώ ήταν και το σύμβολο της σοφίας και της νίκης.

Είναι μικρό δέντρο με λογχοειδή αρωματικά φύλλα και μικρά πράσινα άνθη. Καλλιεργείται σε κήπους, πάρκα και φυτρώνει σε μέρη που έχουν αρκετή υγρασία.

Η δάφνη έχει πολλές θεραπευτικές ιδιότητες. Καταπολεμά τα φουσκώματα, τη δυσπεψία, ανοίγει την όρεξη και τονώνει τα τεμπέλικα στομάχια. Βοηθά την λειτουργία της χολής, τους κολικούς των εντέρων και σταματά τη διάρροια.
Είναι ιδανικό για την ηρεμία πριν τον ύπνο.

Σαν κατάπλασμα και αλοιφή ανακουφίζει από πόνους ρευματισμών, αρθρίτιδων, τραυματισμών και θλάσεων. Βοηθά στην τριχόπτωση και το δυνάμωμα των μαλλιών. Τα φύλλα της χρησιμοποιούνται σε σάλτσες και κοκκινιστά.

Το δεντρολίβανο

Το δεντρολίβανο ή ροσμαρίνος είναι φυτό θαμνώδες με φύλλα γραμμωτά σαν βελόνες ελάτου και μικρά γαλάζια άνθη που σχηματίζουν βότρυς. Καλλιεργείται στους κήπους, σε πάρκα αλλά και αυτοφύεται. Ανθίζει άνοιξη και καλοκαίρι.

Αποτελεί ισχυρό πεπτικό τονωτικό, διεγείρει τη λειτουργία της πέψης και καταπραύνει τους σπασμούς της κοιλιάς. Τονώνει τη λειτουργία της καρδιάς και καταπολεμά το διαβήτη. Θεωρείται ότι καθαρίζει το αίμα και είναι ευεργετικό στα προβλήματα αναπνοής και του άσθματος. Ενδείκνυται για περιπτώσεις ατονίας, εξάντλησης, άγχους, πονοκεφάλων και νευρωτικών διαταραχών.

Εξωτερικά χρησιμοποιείται σαν αντισηπτικό για πληγές και για τη μείωση της τριχόπτωσης. Τα αρωματικά του φύλλα και άνθη χρησιμοποιούνται στη μαγειρική, τη ζαχαροπλαστική και στην αρωματοποιία.

Ο δυόσμος

Ένα από τα πιο γνωστά είδη μέντας είναι ο δυόσμος. Είναι ποώδες φυτό με φύλλα ωοειδή και μικρά λιλά άνθη που βγαίνουν πολλά μαζί σε στάχεις στις κορυφές των βλαστών. Καλλιεργείται στις αυλές, στους κήπους, στις γλάστρες και μαζεύεται όλο το χρόνο. Βγάζει ωραίο ευχάριστο άρωμα.

Είναι μαλακτικό και καταπραϋντικό του στομάχου, αντισπασμωδικό, βοηθά στην πέψη και καταπολεμά το λόξιγκα και το βήχα. Είναι ιδανικό για την ανακούφιση από τον πονοκέφαλο, την αϋπνία, τις νευραλγίες, το άγχος και τη ναυτία.

Τα αρωματικά του φύλλα χρησιμοποιούνται στη μαγειρική, φαγητά, γλυκίσματα και ροφήματα. Το αιθέριο έλαιό του χρησιμοποιείται στη φαρμακοβιομηχανία, στη σαπωνοποιία και στην αρωματοποιία.

Το θυμάρι

Το θυμάρι είναι θάμνος ποώδης με φύλλα λογχοειδή σχεδόν άμισχα και ανθάκια ροδόχρωμα μικρά και πολλά. Φυτρώνει σε άγονους τόπους και ηλιόλουστα μέρη. Ανθίζει το καλοκαίρι. Ολόκληρο το φυτό αναδίδει τη χαρακτηριστική υπέροχη μυρωδιά του θυμαριού, λόγω του πτητικού αιθέριου ελαίου που περιέχει σε μεγάλη συγκέντρωση. Είναι το φυτό από το οποίο οι μέλισσες κάνουν το πιο ονομαστό μέλι.

Είναι καταπραϋντικό σε προβλήματα στομάχου και εντέρων, ανακουφίζει από το βήχα, το συνάχι, τη γρίπη και δρα κατά των ιών και σαν εφιδρωτικό για τον πυρετό. Τονώνει το νευρικό σύστημα, καταπραύνει την ένταση, την αϋπνία και χαρίζει πνευματική διαύγεια.

Εξωτερικά χρησιμοποιείται για ρευματικές παθήσεις, για πόνους αρθρώσεων, συντελεί στην επούλωση πληγών και βοηθά στα τσιμπήματα από έντομα. Βοηθά στην αντιμετώπιση της τριχόπτωσης και είναι εξαιρετικό για τον καθαρισμό των δοντιών. Στοματίτιδες και ερεθισμένες αμυγδαλιές αντιμετωπίζονται κάνοντας γαργάρες με αφέψημα. Στη μαγειρική θεωρείται από τα καλύτερα μυρωδικά για το ψητό κρέας και τις ελιές.

Το καρότο

Το προσιτό σε όλους μας καρότο είναι η ρίζα του γνωστού φυτού, που κατεξοχήν χρησιμοποιείται και που καλλιεργείται πολύ και στην Ελλάδα. Από το φυτό χρησιμοποιούμε κυρίως τη ρίζα του που είναι γογγυλώδης και βρώσιμη.

Το καρότο περιέχει πλήθος βιταμινών B, C, D, E, μεταλλικών στοιχείων και ουσιών πολύτιμων για τον ανθρώπινο οργανισμό. Είναι ωφελιμότερο να καταναλώνεται ωμό.

Είναι τονωτικό του οργανισμού, του κυκλοφορικού συστήματος, της λειτουργίας της πέψης, της χολής και των εντέρων. Είναι διουρητικό, στυπτικό και ανακουφίζει γρήγορα από τη διάρροια. Επηρεάζει θετικά και βελτιώνει την όραση. Ο χυμός του καρότου έχει αντιοξειδωτικές ιδιότητες που βοηθούν στην πρόληψη του καρκίνου, είναι ιδανικός για την υγεία του δέρματος και για τα κουρασμένα δέρματα.

Εξωτερικά ο φρέσκος πολτός επουλώνει πληγές, καψίματα, έλκη, εκζέματα, αποστήματα και πόνους ρευματισμών ή αρθριτικών. Χρησιμοποιείται στη μαγειρική.

Ο κισσός

Ο κισσός είναι αναρριχώμενο φυτό, γνωστό από την αρχαιότητα κατά την οποία ήταν το ιερό φυτό του Διόνυσου. Καλλιεργείται για το ωραίο πρασινωπό φύλλωμά του.

Περιέχει ρητίνες, αιθέριο έλαιο και λειτουργεί σαν θεραπευτικό του αναπνευστικού συστήματος, της βρογχίτιδας και του πυρετού. Ανακουφίζει από τις φλεγμονές του λαιμού και της στοματικής κοιλότητας. Βοηθά στην πέψη, τη λειτουργία της χολής, του ήπατος, της καρδιάς και σε προβλήματα του κυκλοφορικού συστήματος.

Είναι εξαιρετικό παυσίπονο για τους ρευματισμούς, ανακουφίζει ελαφριά εγκαύματα και πληγές. Σε καταπλάσματα λιώνει το παραπανίσιο λίπος και διώχνει την κυτταρίτιδα.

Το κρεμμύδι

Βολβώδες ποώδες φυτό με άνθη που σχηματίζουν ταξιανθίες και φύλλα λεία και κυλινδρικά Οι βάσεις των φύλλων του φυτού διογκώνονται και σχηματίζουν τον υπόγειο βλαστό, που αποτελεί το κρεμμύδι.

Το κρεμμύδι περιέχει αιθέριο έλαιο και σε αυτό οφείλει την έντονη μυρωδιά του, η οποία προκαλεί τη γνωστή έντονη δακρύρροια. Περιέχει μεγάλη ποσότητα βιταμινών και κυρίως βιταμίνης C καθώς και πλήθος άλλων ιχνοστοιχείων. Θεωρείται ιδανική τροφή για μακροβιότητα και υγεία.

Το κρεμμύδι είναι ορεκτικό, βοηθά στην πέψη, καθαρίζει το έντερο και καταπολεμά παθήσεις του γαστρεντερικού συστήματος. Ρυθμίζει το σάκχαρο στο αίμα, μειώνει την υψηλή πίεση, συντελεί στην ομαλή έκκριση της χολής και τη λειτουργία των νεφρών. Είναι ιδανική αντικαρκινική τροφή επειδή περιέχει πολλούς αντιοξειδωτικούς παράγοντες. Είναι ισχυρό αντιβιοτικό, δρα εναντίον πολλών λοιμώξεων και παθήσεων του αναπνευστικού συστήματος.

Εξωτερικά χρησιμοποιείται σε πολλές δερματικές παθήσεις, φλεγμονές, σπυριά, έλκη, καψίματα, ρευματικά, αρθρώσεις και σε τσιμπήματα από κουνούπια, σφήκες και διάφορα έντομα. Βοηθά στις ημικρανίες και στους πονοκεφάλους.

Χρησιμοποιείται πολύ στη μαγειρική.

Η λεβάντα

Η λεβάντα ή λαβαντούλα είναι μικρός θάμνος με μακρόστενα φύλλα και γαλάζια άνθη που σχηματίζουν βότρυς. Ανθίζει το καλοκαίρι. Αυτοφύεται και καλλιεργείται στους κήπους. Ολόκληρο το φυτό της λεβάντας αναδίδει μία πολύ όμορφη χαρακτηριστική μυρωδιά, λόγω του πτητικού αιθέριου ελαίου που περιέχει.

Το έγχυμα και το αφέψημα της λεβάντας χρησιμοποιείται πάρα πολύ σε πονοκεφάλους, πονόδοντους, άγχος, ένταση, νευραλγίες, ταχυκαρδία, ημικρανία, αϋπνία, ζαλάδες αλλά και κολικούς του στομάχου, των εντέρων και δυσπεψία. Ενεργεί κατά του βήχα, του άσθματος, του κοκίτη, της γρίπης και της λαρυγγίτιδας.

Εξωτερικά βοηθά στις δερματοπάθειες, κοψίματα, πληγές, φλεγμονές. Χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία, στη σαπωνοποιία και στη φαρμακοποιία. Τα άνθη της τοποθετούνται στις ντουλάπες, τις αρωματίζουν και διώχνουν το σκώρο. Επίσης από το αιθέριο έλαιο του φυτού κατασκευάζονται πάρα πολλά καλλυντικά και αρώματα.

Ο μαϊντανός

Ο μαϊντανός είναι μικρό ποώδες φυτό με λεπτά σύνθετα φύλλα και άνθη πρασινοκίτρινα. Ευδοκιμεί σε εδάφη πλούσια.

Έχει πολλές θεραπευτικές ιδιότητες επειδή περιέχει σίδηρο, ασβέστιο, φώσφορο και αυξημένες ποσότητες βιταμινών A και C. Είναι εξαιρετικά ορεκτικό, μοναδικό για αναιμικούς, για άτομα αδρανή και κουρασμένα. Οι ρίζες και τα φύλλα του είναι κατάλληλα για κυκλοφοριακά προβλήματα, κακή χώνεψη και αναπνευστικά προβλήματα. Είναι δραστικό διουρητικό και εφιδρωτικό.

Εξωτερικά καταπραΰνει δερματοπάθειες, τσιμπήματα εντόμων, ρευματισμούς, εκζέματα και κυτταρίτιδα. Αποτελεί από τα πιο αγαπημένα καθημερινά αρωματικά φυτά στην κουζίνα μας.

Η μαντζουράνα

Η μαντζουράνα είναι φυτό ποώδες, με φύλλα μικρά και άνθη με λέπια σε χρώμα άσπρο-ροζ. Καλλιεργείται σε γλάστρες, κήπους και αυτοφύεται σε χωράφια πλούσια. Ανθίζει το καλοκαίρι. Ολόκληρο το φυτό αναδίδει μια πολύ όμορφη μυρωδιά.

Καταπολεμά τους πονοκεφάλους, ιλίγγους, άγχος, αϋπνία, καταπραΰνει το βήχα και το άσθμα, βοηθά σε πόνους ρευματισμών, σε εντερικές διαταραχές και πόνους κοιλιάς. Είναι διουρητικό και μειώνει τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα, βοηθώντας τους διαβητικούς.

Εξωτερικά βοηθά στην αντισηψία των τραυμάτων, στις φλεγμονές και στους πόνους των αρθρώσεων.
Η μαντζουράνα χρησιμοποιείται στη μαγειρική, τη ζαχαροπλαστική και την αρωματοποιία.

Το μελισσόχορτο

Το μελισσόχορτο ή μέλισσα η φαρμακευτική ή μελισσάκι ή μελισσοβότανο οφείλει το όνομά του στο ότι προσελκύει έντονα τις μέλισσες. Είναι φυτό ποώδες με οδοντωτά φύλλα και μικρά λευκά άνθη. Ανθίζει το καλοκαίρι και αυτοφύεται παντού. Το φυτό έχει τη μυρωδιά του λεμονιού εξαιτίας ενός αιθέριου ελαίου που περιέχει.

Θεωρείται ελιξίριο μακροζωίας και τονώνει, δυναμώνει ολόκληρο τον οργανισμό. Εξυγιαίνει το κυκλοφορικό και το καρδιακό σύστημα. Καταπραύνει το νευρικό σύστημα, τη μελαγχολία, το άγχος, πεπτικά προβλήματα, διαταραχές, κολικούς του στομάχου και των εντέρων. Είναι σπασμολυτικό, εφιδρωτικό, κατάλληλο για πυρετούς, γρίπη και μειώνει την αυξημένη πίεση.

Εξωτερικά ανακουφίζει πληγές, τσιμπήματα εντόμων, φλεγμονές, αρθρώσεις και οιδήματα. Χρησιμοποιείται στη μαγειρική σαν άρωμα.

Η μέντα

Η μέντα η πιπερώδης είναι φυτό ποώδες με φύλλα ελαφρά οδοντωτά και άνθη βιολετιά που σχηματίζουν στάχεις. Αυτοφύεται σε υγρά μέρη και καλλιεργείται σε κήπους. Ολόκληρο το φυτό αναδίδει μία υπέροχη μυρωδιά, με γεύση στυφή και καυτερή και συλλέγεται το καλοκαίρι.

Είναι καταπληκτικό αναλγητικό και βοηθητικό σε πονοκεφάλους και αϋπνίες. Εισπνεόμενο βοηθά τη ρινική συμφόρηση.

Το αιθέριο έλαιό του ονομάζεται μινθέλαιο και είναι πολύτιμο στην αρωματοποιία, την σαπωνοποιία και τη φαρμακοβιομηχανία. Χρησιμοποιείται στη μαγειρική σαν καρύκευμα και περισσότερο στη ζαχαροπλαστική σαν άρωμα (καραμέλες, τσίχλες).

Η ρίγανη

Η ρίγανη η χαρά των βουνών είναι θάμνος κοντός, με κορμό ξυλώδη, φύλλα μικρά, οδοντωτά και άνθη μικρά, πολλά μαζί και σε χρώμα ρόδινο προς μενεξεδί. Αναπτύσσεται σε οποιοδήποτε έδαφος, αρκεί να είναι σε ηλιόλουστη θέση. Ανθίζει από το Μάιο ως το Σεπτέμβριο. Το αιθέριο έλαιο της ρίγανης δίνει σε ολόκληρο το φυτό μια πολύ χαρακτηριστική και όμορφη μυρωδιά.

Είναι έξοχο φάρμακο σε περιπτώσεις κρυολογήματος και βήχα, καθώς και σε λοιμώξεις του αναπνευστικού. Είναι ιδανικό ρόφημα για τους κολικούς του στομάχου και των εντέρων, διευκολύνει την πέψη και καταπραύνει τον πόνο των δοντιών.

Εξωτερικά βοηθά στην αντισηψία των τραυμάτων και σε περιπτώσεις ρευματικών και αρθριτικών πόνων.

Εξαιρετικό μυρωδικό χρησιμοποιείται σε πολλές σάλτσες, σαλάτες, κρέατα, ψάρια, φέτα. Το αιθέριο έλαιο χρησιμοποιείται για την κατασκευή σαπουνιών και αρωμάτων.

Το σέλινο

Το σέλινο ή άπιον το βαρύοσμον είναι φυτό ποώδες με έντονη χαρακτηριστική μυρωδιά, ενώ οι σπόροι και τα φύλλα του περιέχουν ένα αιθέριο έλαιο και μεγάλη ποσότητα βιταμίνης C.

Το σέλινο είναι κατεξοχήν διουρητικό, τονωτικό του πεπτικού συστήματος, διεγείρει την έκκριση της χολής και τη λειτουργία των νεφρών. Ρίχνει τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα ενώ θεωρείται διεγερτικό του εγκεφάλου.

Έχει έντονη αντιφλεγμονώδη δράση και ανακουφίζει αρθρίτιδες, ρευματισμούς και χιονίστρες.

Χρησιμοποιούμενο στη μαγειρική ανοίγει την όρεξη και προσδίδει ευχάριστη γεύση στα ψάρια, σούπες, φρικασέ.

Το σκόρδο

Το σκόρδο είναι ποώδες φυτό με στενά μακριά φύλλα και μικρά λευκοπράσινα άνθη. Ο βολβός του φυτού αποτελείται από μικρότερους βολβούς που ονομάζονται σκελίδες και περιέχει αιθέριο έλαιο με έντονη οσμή και καυτερή γεύση. Ανθίζει την άνοιξη και το καλοκαίρι.

Εκτός από το αιθέριο έλαιο περιέχει πάρα πολλές βιταμίνες, μεταλλικά στοιχεία, ιχνοστοιχεία και οι θεραπευτικές του ιδιότητες είναι πολλές.

Καταπολεμά τα μικρόβια και τους ιούς σε όλα τα συστήματα του οργανισμού, ωφελεί σε παθήσεις του γαστρεντερικού συστήματος και λοιμώξεις του αναπνευστικού. Μειώνει το σάκχαρο στο αίμα, τη χοληστερίνη, την αρτηριακή πίεση και προφυλάσσει από τον κίνδυνο των παθήσεων της καρδιάς. Αποτελεί έξοχη αντικαρκινική τροφή λόγω των πολλών αντιοξειδωτικών ουσιών που περιέχει. Ορεκτικό βοηθά στη χώνεψη και στη δυσκοιλιότητα.

Εξωτερικά λειτουργεί σαν αντισηπτικό και καταπραύνει τις φλεγμονές των αρθρώσεων, τους ρευματισμούς και τις μο-λύνσεις. Χρησιμοποιείται ευρέ-ως σε όλη τη μεσογειακή μαγειρική και γαστρονομία.

Το τίλιο

Το τίλιο ή φλαμούρι ή φλαμουριά είναι δέντρο φυλλοβόλο, με ύψος που φτάνει τα τριάντα μέτρα. Τα φύλλα του δέντρου είναι καρδιόσχημα, οδοντωτά και τα κιτρινόχρωμα μικρά άνθη είναι ιδιαίτερα αρωματικά λόγω του αιθέριου ελαίου που περιέχουν. Αυτοφύεται σε υγρά μέρη, καλλιεργείται στις αυλές και ανθίζει το καλοκαίρι. Χρησιμοποιούμενα μέρη είναι τα άνθη και ο φλοιός του δέντρου.

Οι ιδιότητες του τίλιου είναι καταπραϋντικές, μαλακτικές, διουρητικές, αντισπασμωδικές και εφιδρωτικές. Είναι ιδανικό για τα κρυολογήματα με βήχα, πυρετό, καταρροή και βοηθά στη χαλάρωση, την ανακούφιση από νευραλγίες και άγχος. Ακόμα το τίλιο προτείνεται κατά της αρτηριοσκλήρωσης, καθώς έχει την ιδιότητα να χαλαρώνει τα αιμοφόρα αγγεία και να επουλώνει τα αγγειακά τοιχώματα. Βοηθά στους πόνους του στομάχου, των εντέρων και μειώνει την υψηλή αρτηριακή πίεση.

Είναι άριστο αντιφλεγμονώδες, καταπολεμά τους ρευματισμούς, τα αρθριτικά, τον τέτανο, τις φακίδες και τονώνει την τριχοφυία.

Το τριφύλλι

Πρόκειται για το κοινό τριφύλλι. Φύεται στα λιβάδια μόνο του και καλλιεργείται. Τα φύλλα του αποτελούνται από τρία μικρότερα φυλλαράκια και έχει άνθη που είναι ροζ-λευκά. Παρασκευάζουμε αφέψημα, έγχυμα, αλοιφές, βάμμα αλλά και σιρόπι από το φυτό και τα άνθη του.

Θεωρείται τονωτικό, δυναμωτικό, αντιοξειδωτικό, αντιφλεγμονώδες, σπασμολυτικό και παυσίπονο για πόνους του πεπτικού καθώς και διουρητικό. Ωφελεί στην αρτηριοσκλήρυνση και υψηλή χοληστερόλη, είναι εξαιρετικό καθαριστικό του αίματος και μειώνει τα υψηλά επίπεδα σακχάρου. Χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις κρυολογήματος με βήχα, άσθμα ή βρογχίτιδα και ερεθισμένο λαι-μό από αμυγδαλίτιδα ή φαρυγγίτιδα. Καταπραΰνει το νευρικό σύστημα, νευραλγίες, ζαλάδες και νευρική υπέρταση.

Εξωτερικά ανακουφίζει από δερματικά προβλήματα όπως εκζέματα, ερεθισμούς, εγκαύματα, ρευματικούς ή αρθριτικούς πόνους ενώ κάνει πολύ καλό σε επιφυκίτιδα και ερεθισμένα βλέφαρα.

Το τσάι

Το τσάι του βουνού ή σιδηρίτις λέγεται ότι πήρε το όνομά του από την ικανότητά του να θεραπεύει πληγές από σιδερένια αντικείμενα η από τα δόντια του άνθους του που μοιάζουν με αιχμή λόγχης. Είναι ποώδες, θαμνώδες φυτό με λεπτά στρογγυλά κλαδιά, χνουδωτά φύλλα και αναδίδει μία υπέροχη αρωματική μυρωδιά. Φύεται μόνο του σε ορεινά και απόκρημνα μέρη, ανάλογα δε με το μέρος στο οποίο φύεται, παίρνει και το όνομα όπως τσάι του Ολύμπου, του Παρνασσού κ.λπ.

Όλα τα τμήματα του φυτού είναι χρήσιμα εκτός από τις ρίζες του και συλλέγονται κατά την ανθοφορία προς το τέλος του καλοκαιριού.

Το αφέψημά του βοηθά στην πέψη, στην αντιμετώπιση των κρυολογημάτων και παθήσεων του αναπνευστικού συστήματος. Βοηθά στην καταπολέμηση του βήχα ειδικά αν προσθέσουμε κανέλα και μέλι. Είναι θερμαντικό, τονωτικό, αποτοξινωτικό, διουρητικό και χρησιμοποιείται πολύ ενάντια στη διάρροια. Επειδή δεν περιέχει καφεΐνη όπως το κινέζικο τσάι, μπορεί να καταναλωθεί σε αρκετή ποσότητα άφοβα.

Η τσουκνίδα

Η τσουκνίδα είναι φυτό ποώδες, πολυετές πολύ κοινό στην ελληνική ύπαιθρο και αναπτύσσεται σε μέρη που υπάρχει υγρασία. Τα φύλλα της είναι οδοντωτά και τριχοειδή ενώ τα πολλά άνθη της σχηματίζουν βότρυς.

Αυτό το παρεξηγημένο φυτό, ίσως λόγω του τσουξίματος που προκαλεί με την αφή, είναι γεμάτο με πολύτιμες ιδιότητες. Περιέχει βιταμίνες A, B και C, σίδηρο και άλλα μέταλλα. Εξασφαλίζει αυξημένη απορρόφηση σιδήρου και δρα κατά της αναιμίας, τονώνει την κυκλοφορία του αίματος και θεωρείται δυναμωτικό. Είναι έξοχο διουρητικό και καταπολεμά βλάβες των νεφρών. Θεωρείται στυπτικό και περιορίζει οποιαδήποτε αιμορραγία εσωτερική εξωτερική. Ανακουφίζει από τους κολικούς του στομάχου, των εντέρων, τη δυσπεψία και τη διάρροια. Είναι αντιδιαβητικό, αντιοξειδωτικό του οργανισμού και αντισκορβουτικό σκεύασμα.

Οι ρευματισμοί, τα αρθριτικά, τα εκζέματα ανακουφίζονται με καταπλάσματα τσουκνίδας. Λέγεται πως το αφέψημα της είναι καλό για το δυνάμωμα των μαλλιών ενώ δρα κατά της πιτυρίδας και εξαφανίζει την ακμή. Με γαργάρες θεραπεύει μολύνσεις στόματος,άφθες, ουλίτιδα.

Στη μαγειρική χρησιμοποιείται στη χορτόπιτα και στη σαλάτα σαν ορεκτικό.

Το φασκόμηλο

Ονομάζεται επίσης ελελίφασκος ή αλιφασκιά ή σαλβία η φαρμακευτική λόγω των θεραπευτικών ιδιοτήτων από το λατινικό ρήμα salvere που σημαίνει σώζω, γιατρεύω.

Είναι θαμνώδες φυτό με πολλά κλαδιά, στενόμακρα γκριζοπράσινα φύλλα και ανοιχτόχρωμα βιολετιά ανθάκια που σχηματίζουν στάχυ. Ανθίζει στο τέλος της άνοιξης. Φυτρώνει σε άγρια εδάφη και καλλιεργείται στις αυλές.

Ολόκληρο το φυτό αναδίδει μια πολύ όμορφη χαρακτηριστική μυρωδιά λόγω του αιθέριου ελαίου που περιέχει.

Το φασκόμηλο είναι εξαίρετο τονωτικό, καταπολεμά την κούραση, βοηθά άτομα που βρίσκονται σε ανάρρωση και διευκολύνει την πέψη. Συνιστάται σε άτομα που υποφέρουν από υψηλή εφίδρωση και είναι διουρητικό. Αποτελεί ιδανικό ρόφημα για διαβητικούς. Είναι αντισηπτικό και αντιβακτηριδιακό, καταστέλλει τον έντονο βήχα και είναι κατάλληλο για άτομα που πάσχουν από παθήσεις και λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος.

Εξωτερικά χρησιμοποιείται για τσιμπήματα εντόμων, μικρές πληγές και εγκαύματα ελαφριάς μορφής. Συνιστάται για την ακμή και την τριχόπτωση.

Χρησιμοποιείται επίσης στη μαγειρική.

Το χαμομήλι

Το χαμομήλι ή λουλούδι του Αϊ- Γιώργη πήρε το όνομά του από το άρωμά του (μήλο του εδάφους). Είναι φυτό ποώδες με φτεροσχιδή φύλλα και ασπροκίτρινα άνθη στην άκρη του βλαστού. Φυτρώνει σε λιβάδια, σε χωράφια, σε ξέφωτα και στην άκρη των δρόμων. Ανθίζει την άνοιξη προς το καλοκαίρι οπότε και συλλέγονται τα άνθη του και ξηραίνονται. Τα άνθη του περιέχουν ένα πτητικό αιθέριο έλαιο με υπέροχο άρωμα και πολλές ουσίες, οι οποίες του προσδίδουν πάρα πολλές θεραπευτικές ιδιότητες.

Είναι εξαιρετικό καταπραϋντικό και μαλακτικό για το στομάχι, ιδανικό για τη δυσπεψία και θαυμάσιο διουρητικό. Βοηθά στη χαλάρωση και τον ύπνο, στην απαλλαγή από το άγχος, τις νευραλγίες και την ένταση. Λέγεται πως σημαντικές είναι και οι αντιπυρετικές του ιδιότητες του, γι' αυτό και το πίνουμε σαν ρόφημα στα κρυολογήματα ή κάνουμε εισπνοές. Χρησιμοποιείται και για γαργάρες όταν έχουμε πονόλαιμο.

Εξωτερικά χρησιμοποιείται για πλύσεις και κομπρέσες ερεθισμένων ματιών, για αντισηψία σε τραυματισμούς του δέρματος και σε περιπτώσεις εκζέματος και αλλεργίας στο δέρμα. Βοηθά επίσης στην τόνωση και ξάνθεμα των μαλλιών.

Από το αιθέριο έλαιο των ανθέων του χαμομηλιού παρασκευάζονται πολλές κρέμες, καλλυντικά και φαρμακευτικά σκευάσματα.

Χρησιμοποιείται ως έγχυμα ή αφέψημα.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Η φύση αποτελεί λοιπόν το μεγαλύτερο φαρμακείο. Η χλωρίδα κρύβει τα μυστικά της πιο λαμπρής ομορφιάς και υγείας προτείνοντας για κάθε πρόβλημα την άριστη δυνατή λύση. Στην ελληνική φύση ευδοκιμούν πλήθος βοτάνων που με την υπέροχη γεύση τους, το άρωμά τους και τις ευεργετικές ιδιότητες τους, μας χαρίζουν ωφέλεια και μας φτιάχνουν τη διάθεση.

Από την επίσκεψή μας στο ΚΠΕ Καστοριάς

Από την επίσκεψή μας Αμερικανική Γεωργική Σχολή Θες/νίκης

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Όλα για τα βότανα για όλους - Ίριδα.
2. 200 θεραπευτικά βότανα. Εκδοτική Θεσσαλονίκης.
3. Κώστα Μπαζαίου, 100 Βότανα, 2.000 θεραπείες.
4. Βασική Παγκόσμια Εγκυκλοπαίδεια, Εκδόσεις Χάρη Πάτση.
5. "Γνωρίζοντας τον τόπο μου", Περιβαλλοντικός και Πατριδογνωστικός Φάκελος Νομού Τρικάλων
6. Αναζωογονηθείτε με βότανα και αιθέρια έλαια - Εκδόσεις Vita.
7. Σύγχρονη πλήρης θεραπευτική με βότανα - Ζαχαρόπουλος Ιγνάτιος.
8. Αφεψήματα - Εγχύματα Βοτάνων από την Ελλάδα και όλο τον κόσμο-Ρωμιός.
9. Ιστότοποι:
www.Valentine.gr
www.pi-schools.gr
www.Bioart.gr
www.esoterica.gr
www.mirabilis.gr
www.hungry.gr/bahar
www.org.gr
www.diavlos.gr

Από την επίσκεψή μας στο ΚΠΕ Καστοριάς

Επεξεργασία κειμένου και εικόνων
Δημ. Παπαδόπουλος, Μιαούλη 29 - ΤΡΙΚΑΛΑ, Τηλ. 76353