ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΘΕΜΑΤΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Ένα από τα σημαντικότερα υπαρκτά περιβαλλοντικά προβλήματα της εποχής μας είναι η μείωση της βιοποικιλότητας. Η αλαζονική συμπεριφορά με την οποία διαχειριζόμαστε το περιβάλλον μας, οδηγεί στην εξαφάνιση ή τη συρρίκνωση σε μικρούς πληθυσμούς ενός σημαντικού μέρους από τα υπάρχοντα σήμερα είδη. Η διατήρηση της βιοποικιλότητας είναι χρέος μας όχι μόνο για την κάλυψη των σημερινών αναγκών, αλλά και για τη διατήρηση των φυσικών πόρων για τις επόμενες γενιές.

Η διαχρονική μελέτη της βιοποικιλότητας στα μεσογειακά οικοσυστήματα θα αναδείξει την ανάγκη για αειφορική διαχείριση των φυσικών πόρων. Η αναγνώριση μέσα από αρχαίες πηγές (νομίσματα, αναπαραστάσεις, κείμενα κ.ά) φυτών που υπήρχαν κάποτε στο φυσικό περιβάλλον της αρχαίας Ελλάδας και σήμερα έχουν εξαφανισθεί (π.χ. κώνειο, σίλφιο κ.λπ.) θα μπορέσει να λειτουργήσει σαν απτή απόδειξη της αλλοίωσης της φυσικής ποικιλότητας μέσα στο πέρασμα των χρόνων. Ο προβληματισμός που το πρόγραμμα στοχεύει να αναπτύξει στους μαθητές είναι η ανάγκη να διατηρηθεί η βιοποικιλότητα και να σταματήσει η συνεχής εξαφάνιση των ειδών. Παράλληλα, η μελέτη της διατήρησης μερικών ειδών (ελιά, αμπέλι, φαρμακευτικά φυτά κ.ά) θα γίνει αφορμή για τη μελέτη της προσφοράς τους στην κοινωνία και στην οικονομία.

Όπως σήμερα γνωρίζουμε ο τρόπος ζωής, η θρησκεία, η φιλοσοφία των αρχαίων Ελλήνων είχε αφετηρία τη φύση. Αυτή, αστείρευτη πηγή ισορροπίας, αρμονίας και κάλλους, επηρέασε όλους τους τομείς των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και της διανόησης. Τα δάση, οι ρεματιές, τα φυτά και τα ζώα ήταν συνυφασμένα με την ύπαρξη κάποιας θεότητας ή με κάποιο ιερό μυστήριο. Από την ύπαρξη ορισμένων ζώων και φυτών εξαρτούσαν τη διατροφή τους και επομένως την επιβίωσή τους. Η ανακάλυψη των κρυφών φαρμακευτικών ιδιοτήτων των φυτών τους οδήγησε στη συνειδητοποίηση του πολυσήμαντου του κόσμου που τους περιέβαλλε. Η κυρίαρχη αυτή σχέση ανθρώπου και φύσης, αντικατοπτρίζεται εκτός από τα κείμενα των αρχαίων συγγραφέων και στις παραστάσεις των αρχαίων νομισμάτων και αποτυπώνεται στα διακοσμητικά στοιχεία των αρχαίων ελληνικών ναών καθώς και τις τοιχογραφίες και τα αγγεία. H μελέτη της σχέσης των αρχαίων Ελλήνων με τη φύση θα δώσει στα παιδιά την εφόρμηση να προβληματιστούν για την αλλαγή της σχέσης αυτής μέσα στο πέρασμα των χρόνων.

Στο περιβαλλοντικό πρόγραμμα με το οποίο θα ασχοληθούμε κατά το τρέχον σχολικό έτος, θα επιδιώξουμε μια διαφορετική προσέγγιση της σημασίας της βιοποικιλότητας μέσα από τη μελέτη αρχαίων κειμένων, την ανάλυση των παραστάσεων στα αρχαία ελληνικά νομίσματα αλλά και στα νομίσματα της πιο σύγχρονης ιστορίας μας, καθώς και την παρατήρηση των φυτών που μας περιβάλλουν όχι μόνο στα βουνά της πατρίδας μας αλλά και στην καθημερινότητά μας στους δρόμους, τους κήπους και τα πάρκα. Τα αρχαία κείμενα και οι παραστάσεις σε αρχαία νομίσματα και τοιχογραφίες ζωντανεύουν και μας περιγράφουν καθημερινές σκηνές του σήμερα που θέλουμε να τις μεταφέρουμε όχι μόνο ως εικόνες αλλά και ως βιώματα, στο αύριο. Προσδοκούμε το παράδειγμα της εξαφάνισης του σίλφιου, από την αρχαιότητα ακόμα όπως αναφέρει ο Πλίνιος, ενός πολύ σημαντικού φαρμακευτικού φυτού στην αρχαιότητα, με κύρια αιτία την υπερεκμετάλλευση του να μας οδηγήσει σε πιο ορθολογική διαχείριση της βιοποικιλότητας. Ελπίζουμε η περιγραφή του κήπου του γέροντα Φιλητά, να προκαλεί το ίδιο ξύπνημα των αισθήσεων, των συναισθημάτων και των αναμνήσεων και στις επόμενες γενιές. (Ο γέροντας Φιλητάς έφτιαξε κήπο όπου την άνοιξη ανθούν ρόδα εαρινά, κρίνα και υάκινθοι και δυο λογιών μενεξέδες).

ΣΤΟΧΟΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Γνωστικοί

- να γνωρίσουν ένα μέρος της χλωρίδας της πατρίδας μας (χαρακτηριστικά φυτά της μεσογειακής λεκάνης) όχι μόνο μέσα από την παρατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος αλλά και μέσα από τα κείμενα των αρχαίων συγγραφέων και τις παραστάσεις της καθημερινότητας μιας άλλης εποχής τόσο διαφορετικής και τόσο ίδιας με το σήμερα
- να συγκρίνουν τη σημασία συγκεκριμένων φυτικών ειδών για την εξέλιξη και την ευημερία των αρχαίων πόλεων με το ρόλο που διαδραματίζουν σήμερα τόσο στην οικονομία της χώρας όσο και στη διατήρηση της βιοποικιλότητας της μεσογειακής λεκάνης
- να ανακαλύψουν μέσα από τις παραστάσεις των αρχαίων νομισμάτων πολύ γνωστά φυτά που ξεχάστηκαν στο πέρασμα των αιώνων, εξακολουθούν όμως να υπάρχουν γύρω μας (όπως το κώνειο) και άλλα φυτά που δυστυχώς εξαιτίας της σημασίας τους, η υπερεκμετάλλευση τους, οδήγησε τελικά στην εξαφάνισή τους (όπως το σίλφιο) και δεν έχουμε πλέον τη δυνατότητα της χρησιμοποίησής του.
- να κατανοήσουν την επιτακτική ανάγκη για την αειφόρο διαχείριση των οικοσυστημάτων μέσα από συγκεκριμένα παραδείγματα εξαφάνισης ειδών (π.χ. σίλφιο, εξαφανίστηκε λόγω της υπερεκμετάλλευσης).

Συναισθηματικοί

- να προσανατολιστούν θετικά στις αξίες της οικολογικής ισορροπίας και της ποιότητας ζωής
- να εκτιμήσουν τη σημασία και το ρόλο των φυτών της μεσογειακής λεκάνης για την εξέλιξη και την οικονομική ευημερία των λαών της αρχαιότητας, συσχετίζοντας τα με το σήμερα.
- να διερωτώνται για τη σημασία της διατήρησης της βιοποικιλότητας και τις επιπτώσεις από την όλο και μεγαλύτερη συρρίκνωσή της, εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας
- να μετατρέψουν τη θετική στάση σε συμμετοχική συμπεριφορά μέσα από απλά βήματα περάσματος από τα λόγια στην πράξη
- να υιοθετήσουν φιλική προς το περιβάλλον στάση ζωής

Ψυχοκινητικοί

- να παρουσιάζουν τα αποτελέσματα μιας έρευνας στους συμμαθητές τους
- να αποκτήσουν δεξιότητες συλλογικής δράσης και ενεργού συμμετοχής σε όλα τα επίπεδα για την πρόληψη και την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων
- να έχουν άποψη και να μπορούν να την εκφράσουν
- να οργανώνουν την παρουσίαση της ομαδικής τους εργασίας
- να αποκτήσουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και αυτοεκτίμηση

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΕΝΤΟΣ ή ΕΚΤΟΣ ΣΧΟΛΕΙΟΥ

1. Χώρος: Αυλή του σχολείου, δρόμοι γύρω από το σχολείο, κήποι και πάρκα της περιοχής
Χρόνος: όλη τη διάρκεια υλοποίησης του προγράμματος Δραστηριότητα: Αναγνώριση και ταξινόμηση χαρακτηριστικών φυτών της περιοχής γύρω από το σχολείο, την γειτονιά τους, καθώς και τους χώρους τους οποίους επισκεπτόμαστε στις διάφορες σχολικές δραστηριότητες. Αναζήτηση των χρήσεων των φυτών αυτών, της οικονομικής τους σημασίας, όπως επίσης και της σημασίας της διατήρησης του είδους και της ποικιλίας τους μέσα στο χρόνο.

2. Χώρος: Κεραμεικός (Θησείο)
Χρόνος: 1ος μήνας υλοποίησης του προγράμματος
Δραστηριότητα: Συσχέτιση των φυτών που περιβάλλουν τον χώρο του Κεραμεικού με γνωστά φυτά που υπήρχαν στην αρχαιότητα (είναι γνωστό ότι στον χώρο του Κεραμεικού όπως και στην αρχαία Αγορά τα φυτά που χρησιμοποιήθηκαν στην ανάπλαση του χώρου είναι φυτά που υπήρχαν από την αρχαιότητα). Επίσης θα διερευνήσουν τους λόγους για τους οποίους χρησιμοποιήθηκαν τα ίδια φυτά.

3. Χώρος: Εργαστήριο Η/Υ, βιβλιοθήκη Δήμου Πειραιά, σχολική αίθουσα, σπίτι των μαθητών
Χρόνος: σε όλη τη διάρκεια του προγράμματος
Δραστηριότητα: Βιβλιογραφική έρευνα κειμένων αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, με σκοπό τη συλλογή πληροφοριών σχετικών με τα φυτά της εποχής τους (είδη φυτών, φαρμακευτική δράση, βασικό είδος διατροφής κ.λπ.)

4. Χώρος: Νομισματικό μουσείο
Χρόνος: 3ος μήνας υλοποίησης του προγράμματος
Δραστηριότητα: Ξενάγηση στο χώρο του μουσείου και αναζήτηση απεικονίσεων χαρακτηριστικών φυτών στα αρχαία νομίσματα

5. Χώρος: Κεντρικά γραφεία της Alpha Bank
Χρόνος: 4ος μήνας υλοποίησης του προγράμματος
Δραστηριότητα: Αναζήτηση παραστάσεων φυτών σε αρχαία και σύγχρονα νομίσματα. Αναγνώριση των φυτών αυτών και διερεύνηση της παρουσίας τους στα σημερινά οικοσυστήματα.

6. Χώρος: Σπίτι των μαθητών
Χρόνος: από τον 3ο μήνα και έπειτα
Δραστηριότητα: Αναζήτηση σε συλλογές ελληνικών και ξένων νομισμάτων που υπάρχουν στο οικογενειακό περιβάλλον, παραστάσεων διαφόρων φυτών.

7. Χώρος: Σπίτι των μαθητών, γειτονιά, σχολείο.
Χρόνος: 5ος μήνας υλοποίησης του προγράμματος
Δραστηριότητα: Συμπλήρωση ερωτηματολογίων σχετικών με τη σημασία των παραστάσεων στα αρχαία νομίσματα καθώς και στα πιο σύγχρονα νομίσματα καθώς και αναγνώριση των φυτών σε αυτά.

8. Χώρος: Σχολική αίθουσα
Χρόνος: 5ος και 6ος μήνας
Δραστηριότητα: Συγκέντρωση και αξιολόγηση όλου του υλικού και συζητήσεις για τη σημασία της βιοποικιλότητας και τη τυχόν συρρίκνωσης της από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα.

9. Χώρος: Βοτανικός κήπος στο Δαφνί που ανήκει στο Γ.Π.Α. Συγκέντρωση και αξιολόγηση όλου του υλικού και συζητήσεις για τη σημασία της βιοποικιλότητας και τη τυχόν συρρίκνωσης της από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα.

10. Χώρος: Εθνικός κήπος. Συγκέντρωση και αξιολόγηση όλου του υλικού και συζητήσεις για τη σημασία της βιοποικιλότητας και τη τυχόν συρρίκνωσής της από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα.

* Οι δραστηριότητες 9 και 10 μπορούν να υλοποιηθούν δυο φορές κατά την εξέλιξη του προγράμματος. Η πρώτη να είναι Φθινόπωρο και η άλλη Άνοιξη. Έτσι τα παιδιά θα έχουν τη δυνατότητα να παρατηρήσουν τις διαφορές στη μορφολογία και τα άλλα χαρακτηριστικά των φυτών.

• Ονοματεπώνυμα μαθητών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα:

1. ΒΑΡΣΟΥ ΜΑΡΙΕΤΤΑ	2. ΒΕΛΕΤΑ ΜΑΡΙΑ
3. ΒΡΑΝΑ ΣΤΥΛΙΑΝΗ	4. ΓΑΛΙΑΤΣΑΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
5. ΓΑΝΙΤΗ ΒΑΪΑ-ΣΤΕΦΑΝΙΑ	6. ΚΩΣΤΟΓΛΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ
7. ΜΠΟΥΤΕΡΑΚΟΣ ΝΙΚΟΣ	8. ΠΑΤΣΟ ΚΛΑΙΝΤΗ
9. ΣΚΟΡΔΟΥΛΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΑΠΟΣ.	10. ΣΚΡΙΑΠΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ
11. ΣΦΕΝΔΟΥΡΑΚΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ	12. ΑΔΑΜΙΔΗ ΕΥΝΙΚΑ
13. ΑΛΑΦΟΥΖΟΥ ΕΛΕΝΗ	14. ΒΛΑΧΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ
15. ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ	16. ΠΑΝΝΑΚΟΥΛΑΚΟΥ ΑΡΓΥΡΩ
17. ΓΚΙΓΔΗΜΑ ΕΝΤΙΟΛΑ	18. ΔΑΡΜΑΝΗΣ ΜΙΧΑΗΛ
19. ΚΑΛΑΡΓΥΡΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ	20. ΚΑΣΙΜΑΤΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ
21. ΚΑΤΣΙΚΩΣΤΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ	22. ΚΕΝΤΙΚΕΛΕΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ
23. ΚΛΙΑΜΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ	24. ΚΡΙΓΚΑ ΗΛΙΑΝΑ
25. ΟΥΡΕΤΖΑΚΟΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ	26. ΛΥΠΙΑΤΟΥ ΜΑΡΙΑ
27. ΜΑΚΑΡΙΑΔΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ	28. ΜΑΚΡΙΔΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ
29. ΜΑΡΙΤΣΑΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ	30. ΜΕΤΑΞΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ
31. ΜΟΥΤΖΟΥΡΙΔΟΥ ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ	32. ΞΕΝΟΥ ΔΕΣΠΟΙΝΑ
33. ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ	34. ΠΑΝΤΕΛΙΟΥ ΝΙΚΗ
35. ΠΑΤΣΗ ΜΑΡΘΑ-ΑΛΙΣΙΑ	36. ΡΟΥΜΑΝΙ ΕΝΤΡΙ-ΑΝΔΡΕΑΣ
37. ΣΟΤΡΑ ΠΑΟΛΑ	38. ΣΦΗΝΑΣ ΜΙΧΑΛΗΣ
39. ΧΑΛΑΡΗΣ ΧΑΡΙΤΟΣ	40. ΧΑΤΖΗΘΕΟΔΟΣΙΟΥ ΣΟΦΙΑ
41. ΧΡΥΣΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ	42. ΨΩΜΙΑΔΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΑΣ