Untitled Document

ΧΛΩΡΙΔΑ & ΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΓΕΡΑΣ - ΤΟ ΜΑΓΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΤΗΣ ΑΡΜΟΝΙΑΣ...

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΠΑΔΟΥ ΛΕΣΒΟΥ

σχολική χρονιά 2005-2006

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Τη σχολική χρονιά που διανύουμε όλες οι τάξεις του Δημοτικού Σχολείου Παπάδου, εντάχθηκαν σε διάφορα προγράμματα που συνδυάζουν τη μόρφωση, την απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων, τη διασκέδαση και την καλλιέργεια των μικρών μαθητών.

Με ένα από αυτά, στα πλαίσια της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, ασχολήθηκε η Δ΄και η ΣΤ΄ τάξη με τους εκπαιδευτικούς Τζουρά Μαρία, Καλλιγαρίδη Κώστα & Κουκάρα Μαρία με θέμα: «Χλωρίδα & πανίδα της Γέρας - Το μαγικό εργαστήρι της αρμονίας».

ΤΡΟΠΟΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ

Αφορμή για την επιλογή του θέματος, στάθηκε η πρώτη σχολική εκδρομή, που κατόπιν επιθυμίας των μαθητών, πραγματοποιήθηκε σε κοντινή τοποθεσία. Οι μαθητές ήταν ιδιαίτερα ενθουσιώδεις στην επαφή τους με μια εξοχική περιοχή που, αν και την έβλεπαν χρόνια, ήθελαν να την εξερευνήσουν μαζί με τους συνοδούς τους.

Aκολούθησε διαλογική συζήτηση μες στην τάξη, όπου οι μαθητές αβίαστα εξέφρασαν τα ενδιαφέροντα τους, τους προβληματισμούς τους και πρότειναν οι ίδιοι το θέμα που θα επιθυμούσαν να ασχοληθούν τη φετινή σχολική χρονιά, αλλά και τις προϋποθέσεις συνεργασίας τους με τους εκπαιδευτικούς που θα συμμετείχαν.

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ

1. Η άμεση επαφή των μαθητών με το φυσικό περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουν, με τους κατοίκους του αγροτικού χωριού και τις σχετικές ασχολίες τους ως προς το χώρο και τις δυνατότητες που προσφέρει

2. Η ένδειξη του ενδιαφέροντος των μαθητών σε μια πρώτη απλή επαφή στη σχολική εκδρομή σε κοντινή τοποθεσία

3. Οι προτάσεις των μαθητών μετά από διαλογική συζήτηση μες στην τάξη

4. Η ανταπόκριση του θέματος με την ηλικία, τα βιώματα, τις εμπειρίες και τις ανάγκες των παιδιών

5. Η σημασία της προστασίας και της διατήρησης των απειλούμενων ειδών για την αλυσίδα της ζωής καθώς η γεωγραφική θέση και η μορφολογία του νησιού και ευρύτερα της χώρας μας, η ιδιομορφία του κλίματος συντελούν στη διαμόρφωση μιας μεγάλης ποικιλίας βιοτόπων και καθιστούν τη χώρα μας την πλουσιότερη σε είδη χλωρίδας και πανίδας χώρα στην Ευρώπη

6. Η δυνατότητα συνεργασίας με τοπικούς φορείς και πρόσωπα με όλα τα θετικά για την ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού και το άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία τοπική και ευρύτερη

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

ΓΝΩΣΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

1.1. Να γνωρίσουν τη χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής τους.

2.2. Να μελετήσουν τις ασχολίες των κατοίκων σε σχέση με το άμεσο περιβάλλον τους και να γνωρίσουν τις δυνατότητες που τους δίνονται για τη μελλοντική επαγγελματική ζωή τους.
3. 3.
3. Να κατανοήσουν λέξεις και έννοιες που σχετίζονται με τη χλωρίδα, την πανίδα, τη βιοποικιλότητα και γενικότερα την οικολογία.

4.4. Να μελετήσουν το περιβάλλον και τα σχετικά με αυτό προβλήματα (π.χ. ρύπανση - μόλυνση).

5.5. Να ενημερωθούν πάνω στα μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος.

6.
6. Να ακούσουν μύθους - θρύλους - ήθη - έθιμα - παραδόσεις του τόπου τους.

7. Να γνωρίσουν τις μορφολογικές αλλαγές στο περιβάλλον με την παρέμβαση του ανθρώπου.

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

1. Να ευαισθητοποιηθούν σε θέματα πάνω στο άμεσο περιβάλλον τους

2. Να αισθανθούν ότι υπάρχει σύνδεση της σχολικής ζωής με την καθημερινή ζωή

3. Να αποκομίσουν ένα σύνολο αξιών και συναισθημάτων για το περιβάλλον

4. Να νιώσουν μια στενή σχέση με τη φύση και να ικανοποιήσουν τον ψυχικό τους κόσμο

5. Να αναπτύξουν κριτική και δημιουργική σκέψη

6. Να διαμορφώσουν ένα κώδικα αξιών και συμπεριφορών για την ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους

7. Να βιώσουν την δυναμική του περιβάλλοντος στην ψυχοσύνθεσή τους

8. Να «ερωτευτούν» το χώρο που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν

9. Να δεχτούν, να εξοικειωθούν, αλλά και να αγαπήσουν τα πλάσματα που ζουν στην περιοχή γύρω απ' αυτούς

ΨΥΧΟΚΙΝΗΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

1. Να αποκτήσουν δεξιότητες χρήσης των υλικών που θα χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή του κολλάζ και της μακέτας της περιοχής.

2. Να αξιοποιηθούν υλικά που βρίσκονται στη φύση, έτοιμες πρώτες ύλες, οικονομικές και με την ανυπολόγιστη αξία του φυσικού και υγιεινού προϊόντος.

3. Να εξασκηθούν στην απεικόνιση και αναπαράσταση του φυσικού τοπίου.

4. Να δουν και να μιμηθούν τις κινήσεις των οργανισμών που ζουν σε αυτή.

5. Να ακούσουν και να αναπαράγουν τους ήχους της φύσης.

6. Να αφουγκραστούν και να ψηλαφίσουν το χώμα, τις πέτρες, το νερό, τα φύλλα, τους κορμούς, τα ζώα κι ότι άλλο συναντήσουν στην εξερεύνηση του πεδίου.

7. Να κινηθούν και να χορέψουν σε ρυθμούς των τραγουδιών που θα εμπνευστούν.

8. Να δραματοποιήσουν τη ζωή του φυσικού περιβάλλοντος.

ΑΥΤΟΜΟΡΦΩΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

1. Χρήση βιβλιοθηκών και αναζήτηση κατάλληλων βιβλίων

2. Συγκέντρωση και συλλογή άρθρων από τον τύπο και τα περιοδικά

3. Χρήση του υπολογιστή και του Internet

ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

1. Να λένε τη γνώμη τους και να σέβονται την άποψη των συμμαθητών τους

2. Να συνηθίσουν στην ομαδική εργασία

3. Να αναπτύξουν την υπευθυνότητα τους σαν άτομα

4. Να συμμετέχουν ενεργά σε όλα τα επίπεδα για την επίλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

Να αναπτύξουν την κοινωνικότητά τους και ειδικά με την κοινωνία της περιοχής.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

- Βιωματική προσέγγιση (μέθοδος project)

- Συλλογή υλικού, ταξινόμηση

- Εκπαίδευση έξω απ' το σχολείο

- Επισκέψεις, εκδρομές, φωτογραφίες

- Συνεντεύξεις με ειδικούς και επιστήμονες που θα επισκεφθούν το σχολείο ή θα τους επισκεφθούμε εμείς. Κάθε φορά ακολουθεί διαλογική συζήτηση ανάμεσα στους μαθητές και τους ειδικούς

- Επισκέψεις πεδίου

- Παιχνίδια ρόλων: θα γίνουν θεατρικά δρώμενα, όπου οι μαθητές θα αναλάβουν διάφορους ρόλους όπως θα προκύψουν από την υλοποίηση του προγράμματος

- Διαλέξεις από προσκεκλημένους για θέματα αρμοδιότητάς τους

- Χρήση οπτικοακουστικών μέσων: θα χρησιμοποιηθούν οπτικοακουστικά μέσα του σχολείου και θα προβληθούν βιντεοταινίες με θέμα τα βιολογικά και μεταλλαγμένα προϊόντα

- Κατασκευές, κολλάζ, ζωγραφική.

ΧΩΡΙΣΜΟΣ ΣΕ ΟΜΑΔΕΣ

Οι μαθητές των Δ' και ΣΤ' τάξεων, συγκεντρώνονται στην ίδια αίθουσα. Γίνονται οι απαραίτητες συστάσεις μεταξύ παιδιών και εκπαιδευτικών, που τους προτείνουν να ασχοληθούν από κοινού με το θέμα που εκείνοι είχαν προτείνει στην προηγούμενη εκδρομή.

Γράφεται και κυκλώνεται οι λέξεις «χλωρίδα & πανίδα» στον πίνακα και δημιουργείται ένας θεματικός ιστός με αυθόρμητες λέξεις - προτάσεις των παιδιών. Στη συνέχεια οι μαθητές των τμημάτων χωρίστηκαν σε ομάδες εργασίας της ίδιας ηλικίας, με βάση τα ενδιαφέροντά τους και τις δυνατότητες συνεργασίας και επικοινωνίας τους. Επιλέγουν τα θέματα που θα ασχοληθούν και το ψευδώνυμο της ομάδας τους.

Οδηγίες - προτάσεις για τον τρόπο δράσης και τη συγκέντρωση πληροφοριών στις επιμέρους ομάδες.

ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ & ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΟΜΑΔΩΝ

Οι μαθητές της Δ΄ και ΣΤ' τάξης αναλαμβάνουν κατά ομάδες να κάνουν μια πρώτη καταγραφή της πανίδας της περιοχής τους.

Οι oμάδες συγκεντρώνονται στην ίδια τάξη κι αρχίζουν να ακακοινώνουν κατά κατηγορίες τα ζώα που έχουν καταγράψει. Ανταλλάσουν τις προϋπάρχουσες γνώσεις τους και τις πληροφορίες που συγκέντρωσαν από το οικογενειακό τους περιβάλλον και από την έρευνα τους σε βιβλία που αναφέρονται στην τοπική πανίδα. Οι επιμέρους ομάδες εμπλουτίζουν την καταγραφή τους και όλη η περιβαλλοντική ομάδα φτιάχνει ένα συγκεντρωτικό κατάλογο, κοινό για όλους, με την πανίδα της περιοχής. Με τον ίδιο τρόπο εργάστηκαν& για τη χλωρίδα της Γέρας.

ΑNAZHTHΣH ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ

Επίσκεψη στη σχολική βιβλιοθήκη, στη βιβλιοθήκη τωv μαθητών και στο διαδίκτυο για αναζήτηση πληροφοριών.

Ανταλλαγή σχετικών βιβλίων μεταξύ των εκπαιδευτικών και των μαθητών για εξυπηρέτηση και οργάνωση των διαφόρων ομάδων.

Συζήτηση για τους τρόπους υλοποίησης των επιμέρους θεμάτων, αναζήτηση των απαραίτητων υλικοτεχνικών μέσων και προετοιμασία των συνεντεύξεων.

ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΑ ΔΙΑΦΟΡΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ

Το περιβαλλοντικό μας θέμα: «Χλωρίδα & Πανίδα της Γέρας. Το μαγικό εργαστήρι της αρμονίας» ακολουθούσε την πραγματοποίηση του, αλλά αγκάλιαζε κι όλα τα μαθήματα της τάξης. Όπως τη γλώσσα, την ιστορία, τη γεωγραφία, τα καλλιτεχνικά.

Φτιάξαμε το περιβαλλοντικό μας λεξικό για να καταγράφουμε, να αναλύουμε και να ερμηνεύουμε όλες τις άγνωστες λέξεις που θα βρίσκαμε σ' αυτή την περιβαλλοντική μας εξερεύνηση.

Διαβάσαμε και αναλύσαμε κείμενα, αλλά γράψαμε και τα δικά μας παραμύθια.

Με αφορμή τα κείμενα της γλώσσας, που αναφέρονταν στα ζώα μελετήσαμε εκτενέστερα τον α ε τ ό, το γ λ ά ρ ο, το γ ά ι δ α ρ ο κ.ά.

Ιδιαίτερα, αναφερθήκαμε στην προσφορά του γαϊδάρου άλλοτε και τώρα, μέσα από κείμενα που βρήκαμε στα βιβλία όλων των τάξεων του δημοτικού αλλά και του γυμνασίου αλλά και από άλλες πηγές. Επισημάναμε την αδικαιολόγητα απάνθρωπη συμπεριφορά των συγχωριανών μας απέναντι σ αυτό τον πιστό συνεργάτη του. Ευαισθητοποιηθήκαμε πάνω σ' αυτό το καταπιεσμένο ζωντανό που αποτελεί προσωποποίηση της βίας και του εξαναγκασμού. & γράψαμε ποιήματα για να πείσουμε και σας.

EΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ

Οι ομάδες συγκεντρώνουν τις πληροφορίες τους και φτιάχνουν τις εργασίες τους με θέμα την βιοποικιλότητα, προκειμένου να κατανοήσουν τον όρο της λέξης, τη χρήση του στις διάφορες προεκτάσεις της, την αξία της, τα οφέλη της,τις απειλές της και τις δράσεις για τη διατήρησή της.

Οι μαθητές σαν μικροί επιστήμονες δεν ξεχνούν στις εργασίες τους να δημιουργήσουν περιεχόμενα - για να ξέρει ο αναγνώστης τι μπορεί να βρει στο έντυπο αυτό, καθώς, και γλωσσάριο για να λύνει τις τυχόν απορίες του. Έτσι, πραγματικά, οι εργασίες τους παίρνουν τη μορφή μικρών βιβλίων φτιαγμένων από τις ομάδες των παιδιών με ότι συνεπάγεται για τη γνώση και τ η χαρά της δημιουργίας.

Η ενασχόληση των παιδιών και με το θέμα αυτό ολοκληρώνεται με την προτροπή να εκφραστούν οι ομάδες μέσα από ποιήματα και ζωγραφιές.

Η ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΑΣ ΜΕ ΤΟ Κ.Π.Ε. ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

nΑπό την αρχή της σχολικής χρονιάς παραλάβαμε το πακέτο με το εκπαιδευτικό υλικό του Περιβαλλοντικού Κέντρου. Στην παρουσίαση του από τους υπεύθυνους εκπαιδευτικούς, τα παιδιά έδειξαν μεγάλη χαρά που έφτασε γι' αυτούς κάτι διαφορετικό απ' το καθιερωμένο σχολικό εγχειρίδιο σα να τους έστελναν ένα δώρο αφού το εκπαιδευτικό υλικό είχε διαφορετική όψη και περιεχόμενο. Η πρώτη αυτή θετική αντιμετώπιση των μαθητών ολοκληρώθηκε και φάνηκε με την ευχάριστη ενασχόληση τους με αυτό στις ώρες της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και όπου τα μαθήματα του ωρολογίου προγράμματος το επέτρεπαν.

n
Oι ομάδες εργασίας αναζήτησαν την ιστοσελίδα του ΚΠΕ και πήραν πληροφορίες για να φτιάξουν τις εργασίες τους.

Οι εκπαιδευτικοί του προγράμματος παρακολούθησαν σχετικό σεμινάριο με το θέμα στις 5-7 Μάη.

Tο σεμινάριο του ΚΠΕ Καστοριάς και η πρακτική του εφαρμογή στην τάξη

Το σεμινάριο ήταν πληρέστατο σε θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο. Περιείχε ομιλίες για να εμπλουτίσουμε τις γνώσεις μας πάνω στο θέμα με το οποίο ασχολούμαστε, αλλά και εκδρομές, επισκέψεις και δραστηριότητες όπου εμείς οι εκπαιδευτικοί πήραμε το ρόλο των μικρών μαθητών κοντά στους εκπαιδευτές μας και βιώσαμε τις εμπειρίες. Ακριβώς, αυτό το βίωμα ήταν που μεταφέραμε μέσα στην τάξη του δημοτικού μας σχολείου περιγράφοντας, όσα ζήσαμε με τη βοήθεια του ηλεκτρονικού υλικού που φτιάχτηκε κατά τη διάρκεια της πρακτικής του σεμιναρίου από τους εκπαιδευόμενους και τους εκπαιδευτές.

Τα παιδιά πραγματικά παρακολούθησαν με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον και τα αποτελέσματα δεν άργησαν να φανούν, όταν έγραψαν τις εργασίες τους.

ΣΤΙΓΜΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕΣ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΜΕΣ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ ΑΠΟ ΤΙΣ ΟΜΑΔΕΣ

ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ - ΕΚΔΡΟΜΕΣ

ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

Την Πέμπτη 13 Απριλίου η Δ΄ τάξη κι η ΣΤ΄ τάξη του σχολείου μας, επισκέφτηκε το λόφο του Πανεπιστημίου στη Βαριά της Μυτιλήνης. Συγκεκριμένα, ξεναγηθήκαμε στο κτίριο του «Τμήματος της Θάλασσας», στα πλαίσια της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που χρηματοδοτείται από τα προγράμματα ΕΠΕΑΕΚ του Πανεπιστημίου. Ένα κτίριο σύγχρονο με αίθουσες διδασκαλίας αμφιθεατρικές, εργαστήρια και γραφεία.

Σε ένα από τα αμφιθέατρα μαθητές και δάσκαλοι είχαμε την ευκαιρία να ζήσουμε για μια-δυο ώρες, την εμπειρία των πανεπιστημιακών μαθημάτων, αφού ξεναγηθήκαμε στα εργαστήρια τους καθίσαμε στα θρανία τους, χρησιμοποιήσαμε τα μέσα διδασκαλίας τους, και κάναμε μάθημα με δύο από τους καθηγητές τους, την κα. Α. Ευστρατίου και τον κ. Γ. Κόκκορη.

EΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ Κ.Π.Ε. ΕΥΕΡΓΕΤΟΥΛΑ

Κάθε εικόνα, κάθε εργασία μαθητή... χίλιες λέξεις, απόψεις, συναισθήματα...

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ

Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΜΑΣ ΣΕ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Το σχολείο μας συμμετείχε στην εκδήλωση για την Ημέρα του Περιβάλλοντος στο πάρκο της Αγίας-Ειρήνης με δικό του περίπτερο, αλλά και με τη κεφάτη παρουσία των ομάδων της έκτης τάξης όπου χόρεψαν σε μοντέρνο ρυθμό το τραγούδι «Η ΑΛΥΣΙΔΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ» που συνέθεσαν και χορογράφησαν οι ίδιοι. Επίσης, παρουσίασαν σε παντομίμα το ποίημα μας μαθήτριας «ΤΟ ΔΑΣΟΣ», αφού επέλεξαν μαζί με τη δασκάλα τους την ανάλογη υποβλητική μουσική υπόκρουση, τις κατάλληλες εκφραστικές κινήσεις και το πλαισίωσαν με ένα υπέροχο χορευτικό.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ

Οι περιβαλλοντικές ομάδες συμμετείχαν στην αποχαιρετιστήρια γιορτή του σχολείου το απόγευμα της Τετάρτης στις 14 Ιουνίου 2006 με την παντομίμα «Το Δάσος» και το μουσικοχορευτικό κομμάτι «Η Αλυσίδα της Ζωής» με καλεσμένους γονείς, κατοίκους και επίσημα πρόσωπα της τοπικής κοινωνίας.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

Κλείνοντας την εργασία μας θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε:

n
- Την διευθύντρια του σχολείου κα Νίκη Γιαννίκου και όλους τους συναδέλφους του σχολείου μας

n- Τον υπεύθυνο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης του γραφείου της Α/θμιας Εκπ/σης Ν. Λέσβου κ. Θεόδωρο Μαγλογιάννη

n- Τους μαθητές της Δ', Ε΄ και Στ΄ που συμμετείχαν στο πρόγραμμα, καθώς και τους γονείς τους

n- Tο Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Καστοριάς και την παιδαγωγική του ομάδα

n- Τον κ. Καπιωτά Μιχάλη υπεύθυνο του ΚΠΕ Ασωμάτου και τους εκπαιδευτικούς της Π.Ο. του Κέντρου

n- To ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

n- Τον κ. Γιώργο Κόκκορη, Λέκτορα του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Τμήμα Επιστημών της Θάλασσας

n- Την κ. Μαρία-Αδαμαντία Ευστρατίου Λέκτορα του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Τμήμα Επιστημών της Θάλασσας
n

- Το Ζωοκομείο Λέσβου

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

n1. Ράπτης, Ν., 2000, «Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και Αγωγή: Το Θεωρητικό Πλαίσιο τωνn Επιλογών», Τυπωθήτω. Αθήνα.

2. Φλογαϊτη, Ε., 1998, «Περιβαλλοντική Εκπαίδευση», Ελληνικά Γράμματα. Αθήνα.

3. Παπαδημητρίου, Β., 1998, «Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και Σχολείο: μια Διαχρονική θεώρηση», Τυπωθήτω. Αθήνα.

n4. Κασσωτάκη, Μ.Ι., 1998, «Η αξιολόγηση της επιδόσεως των μαθητών: Μέσα - Μέθοδοι - nΠροβλήματα - Προοπτικές», Γρηγόρη. Αθήνα.

n
5. ΠΕΕΚΠΕ, 1999, Βασικά Κείμενα για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση: Η διακήρυξη της n Τυφλίδας, Μτφ. Ψαλλιδά, Ι., ΠΕΕΚΠΕ. Αθήνα.

n
6. ΠΕΕΚΠΕ, 1999, Βασικά Κείμενα για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση: Η Χάρτα του Βελιγραδίου, Μτφ. Τρικαλίτη., Α., ΠΕΕΚΠΕ. Αθήνα

n
7. ΠΕΕΚΠΕ, 1999, Βασικά Κείμενα για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση: Η Διάσκεψη της Μόσχας, Μτφ. Τρικαλίτη, Α., Παλαιοπούλου, Ρ., ΠΕΕΚΠΕ. Αθήνα.

n
8. Σκαναβή, Κ., 2002, «Σημειώσεις για το μάθημα: Μέθοδοι Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Μυτιλήνη.

n
9. Καπιωτάς, Μ., «Πρακτική πρόγνωση καιρού», περιοδικό: «Σκάφος και Ψάρεμα».

n10. Ρούσης Αναστάσιος, 2002 «Η ρύπανση του περιβάλλοντος.» Ψύχαλου Αθήνα.

11. Εκπαιδευτικό υλικό ΚΠΕ Καστοριάς

12. «Παράθυρο στην Εκπαίδευση», Περιοδικό

n13.Κόκκορης Γ., Δημητρακόπουλος Π., Ντάλιας Π., 2005 «Βιολογική ποικιλότητα» Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε

n14. Αξιώτη Μάκη 1995 «Η πανίδα στη Λέσβο» Μυτιλήνη Β΄ έκδοση

n15. Αξιώτη Μάκη 1999 «Ερπετοπανίδα της Λέσβου» Ν. Λέσβου

16. Αξιώτη Μάκη «Φυτά της Λέσβου-Δημώδη ονόματα-Ανάτυπα από τα Λεσβιακά.»

17. nΠ.Ο. ΚΠΕ Καστοριάς 2001. "Εργαστηριακές ασκήσεις με μικροσκόπιο" - ΚΠΕ Καστοριάς

n18. Κάτι Κρόουθερ, «Ο μαύρος κότσυφας και ο άσπρος γλάρος» - Σύγχρονοι ορίζοντες

nhttp://kpe-kastor.kas.sch.gr.

nhttp://www.minenv.gr.

nwww.altavista.gr.com