Nα βελτιώσουμε το γωνιδίωμά μας;

Τώρα που έχουμε αποκωδικοποιήσει το ανθρώπινο γωνιδίωμα, γιατί να μη το βελτιώσουμε;

Η ερώτηση είναι θεωρητική προς το παρόν, αλλά θα μπορούσε να αναδυθεί ως το μεγαλύτερο βιοηθικό ζήτημα της εποχής μας. Οι βιολόγοι αλλάζουν τα γονίδια των πειραματόζωων, με μεθόδους οι οποίες δεν είναι αποδεκτές για εφαρμογή σε ανθρώπους, αλλά κάποια μέρα ίσως ανακαλυφθούν ασφαλείς τρόποι επέμβασης στο ανθρώπινο είδος.

Ο καθένας θα ήθελε παιδιά υγιή, όμορφα και χαρισματικά. Αλλά οι άνθρωποι διαφέρουν πολύ σε αυτές τις ιδιότητες οι οποίες εξαρτώνται από τα γονίδια των γεννητόρων, αλλά και την τύχη κατά τη στιγμή της σύλληψης, όταν το παιδί λαμβάνει έναν τυχαίο συνδυασμό της γενετικής πληροφορίας του.

Τα περισσότερα ανθρώπινα γονίδια υφίστανται σε διαφορετικές εκδόσεις στον πληθυσμό: μερικά είναι πολύ καλά να τα έχει κανείς, κάποια έτσι κι έτσι, ενώ κάποια άλλα είναι δηλητηριώδη. Πρόσφατα η ισλανδική εταιρεία Decode Genetics ανακάλυψε ότι τρεις συνήθεις μορφές ενός γονιδίου, το οποίο οναμάζεται BMP-2, αυξάνουν τον κίνδυνο της οστεοπόρωσης.

Ας υποθέσουμε ότι ήταν δυνατόν να απαλείψετε όλες τις κακές μορφές του γονιδίου από όλα τα ανθρώπινα έμβρυα και να τις αντικαταστήσετε με άλλες που δεν θα ενείχαν προβλήματα υγείας, θα ήταν σωστό να το κάνετε;

Οι γονείς που θα επέλεγαν μια τέτοια πρακτική θα έδιναν στο παιδί τους το καλύτερο ξεκίνημα ζωής. Όσο ακριβή κι αν ήταν η διαδικασία, θα ήταν φθηνή μακροπρόθεσμα καθώς δεν θα υπήρχαν έξοδα νοσηλείας. Επιπροσθέτως, μία από τις μεγαλύτερες αδικίες της ζωής, η διαφορά γενετικής κληρονομιάς, θα μπορεί να εξαλείφεται από τη γέννηση.

"Κάποια ημέρα οι άνθρωποι μπορεί να βλέπουν το σεξ ως μια διαδικασία αναψυχής, ενώ η αναπαραγωγή θα είναι υπόθεση του εργαστηρίου" έγραψε ο δρ. Gregory Stock στο βιβλίο του "Redesigning humans", όπου επίσης αναφέρεται ότι "οι γονείς μπορεί να φτάσουν να πιστεύουν ότι είναι μεγάλη αναευθυνότητα και πρωτογονισμός να συλλαμβάνεται ένα παιδί χωρίς προηγούμενη γενετική εξέταση".

Παρ' όλα αυτά υπάρχουν σοβαρά επιχειρήματα εναντίον των γενετικών αλλαγών σε ανθρώπους. Από πρακτικής απόψεως, πολλά γονίδια έχουν περισσότερους του ενός ρόλους, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι η απάλειψη ενός κακού γονιδίου μπορεί να επιφέρει αναπάντεχες επιπλοκές.

Αν όμως η απάλειψη γονιδίων που προκαλούν ασθένειες αποδειχθεί επιτυχής, μπορεί να μην υπάρχει τρόπος να σταματήσει κανείς τους γονείς που θα ήθελαν παιδιά με ενισχυμένη δύναμη (αθλητές) ή πολύ έξυπνα.

Η βελτίωση του ατελούς ανθρώπινου υλικού μπορεί να ακούγεται κάτι καλό, αλλά είναι βέβαιον ότι δεν θα πρόκειται για μια απλή και ομαλή διαδικασία. Επέμβαση στα γονίδια της εξυπνάδας ή αυτά της συμπεριφοράς δεν μπορεί να θεωρείται άνευ σημασίας. Η ανθρώπινη φύση είναι ένα μείγμα αντιφατικών ιδιοτήτων και αποτελεί τον μόνο επιζώντα στο πείραμα της εξέλιξης. Τι είναι αυτό που θα δικαίωνε την επέμβασή μας σε κάτι τόσο ντελικάτο; Δεν μπορούμε να είμαστε ευτυχείς έτσι όπως μας έχει φτιάξει η φύση;

"Το ανθρώπινο σώμα και ο νους, εξαιρετικά υψηλής πολυπλοκότητας ως αποτέλεσμα αιώνιων εξελικτικών διαδικασιών, βρίσκονται σε βέβαιο κίνδυνο από αρρωστημένες προσπάθειες βελτίωσης" σημείωνε η επιτροπή βιοηθικής του αμερικανού προέδρου σε σχετικό άρθρο.

Ως εξελικτικά προϊόντα οι άνθρωποι θα είναι βάναυσοι αν προκαλέσουν τη σοφία της εξέλιξης. Ωστόσο η εξέλιξη δεν έχει σοφία! Είναι μια τυφλή διαδικασία η οποία εξαρτάται από συνεχή λάθη προκειμένου να δημιουργήσει το τυχαίο σωστό.

Eξαλείφοντας τους άτυχους ιδιοκτήτες κακών γονιδίων, η εξέλιξη διατηρεί υγιή τα ζώα ως τη στιγμή της αναπαραγωγής και για λίγο ακόμη διάστημα τα είδη τα οποία φροντίζουν τα νεογνά τους. Aλλά η αυστηρότητα της εξέλιξης, που προτιμά τα καλά γονίδια που εκφράζονται νωρίς στη ζωή, αντικατοπτρίζεται από μια αδυναμία να κάνει το ίδιο για γονίδια που εκφράζονται αργότερα όπως το BMP-2.

Αν λοιπόν η εξέλιξη δεν μας βοηθά πέρα από μια κάποια ηλικία, γιατί να μη βοηθήσουμε εμείς τους εαυτούς μας; Δεν θα έπρεπε ο καθένας να μπορεί να διαθέτει τα καλύτερα γονίδια ή τουλάχιστον να είναι απαλλαγμένος από τα πολύ κακά;

Και όμως, αν μειώσουμε τις γενετικές διαφορές διατρέχουμε τον κίνδυνο να μεταμορφώσουμε το ανθρώπινο είδος σε έναν τεράστιο κλώνο που δεν θα μπορεί να ανταποκριθεί σε διαφορετικά περιβάλλοντα. Με άλλα λόγια, το κυνήγι της τελειότητας μπορεί να οδηγήσει στην εξαφάνισή μας.

Εφημερίδα "ΤΟ ΒΗΜΑ" - "THE NEW YORK TIMES"
του Nicholas Wade
28 Δεκεμβρίου 2003
Εικόνα: David Klein