Σε πλοία και... βαλίτσες ταξιδεύουν οι μετανάστες της φύσης

Τα νερά του Αιγαίου γίνονται κάθε χρόνο η καινούργια κατοικία τουλάχιστον για δύο "εξωτικά" είδη. Τι συμβαίνει με φυτά και ζώα.

Φυτά... non grata
Αν και φαίνεται τόσο "αθώο" για την Ελλάδα, το χαμομήλι είναι "επικηρυγμένο" στην Αυστραλία! Μετά την αρχική του εισαγωγή, κατάφερε να ξεφύγει και να εξαπλωθεί απειλητικά για τα τοπικά είδη της Αυστραλίας. Στην Καλιφόρνια αντίστοιχα προβλήματα έχει δημιουργήσει το σπάρτο. Μετά την εισαγωγή του ως καλλωπιστικό φυτό ξέφυγε και επεκτάθηκε παντού. Στη Νότια Αφρική υπάρχει οδηγία απαγόρευσης εισαγωγής ξένων ειδών. Η τοπική πανίδα και χλωρίδα έχει απειληθεί στο παρελθόν. Η ενδογενής χλωρίδα και πανίδα περιλαμβάνει μερικά από τα σπανιότερα είδη.

Έρχονται στις θάλασσες της Μεσογείου από τον Ατλαντικό και τον Ινδοειρηνικό Ωκεανό, την Ερυθρά Θάλασσα ακόμη και από τον Περσικό Κόλπο. Εγκαθίστανται και δημιουργούν τις δικές τους κοινότητες. Περισσότερα από 500 είδη ψαριών, μαλακίων, δεκάποδων, φυκιών και άλλων οργανισμών είναι οι... "μετανάστες" της Μεσογείου!

Τα νερά του Αιγαίου γίνονται κάθε χρόνο η καινούργια κατοικία τουλάχιστον για δύο "εξωτικά" είδη. Ο δρόμος της "μετανάστευσης" ξεκινάει συνήθως από τον Κόλπο του Άντεν και την Ερυθρά Θάλασσα ή ακόμη πιο μακριά από τον Ινδικό Ωκεανό. Η Διώρυγα του Σουέζ είναι το σημαντικότερο υδάτινο πέρασμα που οδηγεί τα εξωτικά αυτά είδη στη Μεσόγειο. Από την άλλη πλευρά, οι υδρόβιοι κάτοικοι του Ατλαντικού χρησιμοποιούν τα Στενά του Γιβραλτάρ για να μπουν στη Μεσόγειο.

Οι λεσεψιανοί μετανάστες (από το όνομα του αρχιτέκτονα της Διώρυγας του Σουέζ) εγκαθίστανται κυρίως στον κόλπο της Λεβαντίνης, που περιλαμβάνει τα ανατολικά παράλια της Μεσογείου από την Αίγυπτο έως την Τουρκία, την Κύπρο, την Κρήτη, τη Ρόδο έως τη Σμύρνη. Όσοι οργανισμοί έρχονται από τον Ατλαντικό δύσκολα ξεπερνούν τα παράλια της Ιταλίας και δημιουργούν πληθυσμούς κυρίως στη θάλασσα του Άλμπον (μεταξύ Ισπανίας και Μαρόκου), φθάνοντας έως τη Μασσαλία.

"Στη μεγάλη πλειονότητα πρόκειται για τροπικούς και υποτροπικούς οργανισμούς, γι' αυτό και ονομάζονται εξωτικοί", εξηγεί η κ. Αργυρώ Ζενέτου, μαλακιολόγος - ερευνήτρια στο Εθνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΚΘΕ). Και εξηγεί τους τρόπους που ταξιδεύουν οι εκατοντάδες ξένοι οργανισμοί. "Κάποιοι έρχονται μόνοι τους. Είναι όμως ελάχιστοι καθώς δεν μπορούν να διανύσουν τόσο μεγάλες αποστάσεις. Η μεγάλη πλειονότητα είναι λαθρεπιβάτες στα καράβια που μπαίνουν στη Μεσόγειο. Άλλα είδη τα φέρνει ο άνθρωπος για καλλιέργειες και ξεφεύγουν, ενώ μαζί τους έρχονται τυχαία και άλλοι οργανισμοί που βρίσκουν ελεύθερο θώκο στη Μεσόγειο και αναπτύσσονται". Σύμφωνα με το διευθυντή του Ινστιτούτου Θαλασσίων και Βιολογικών Πόρων του ΕΚΘΕ, κ. Κώστα Παπακωνσταντίνου, τουλάχιστον 11 είδη ψαριών που ζουν στο Αιγαίο είναι λεσεψιανά, ενώ σε όλη τη Μεσόγειο οι λεσεψιανοί ξεπερνούν τους 300. "Τα είδη που έρχονται από την Ερυθρά Θάλασσα έχουν την τάση να προχωρούν βορειότερα από τον Κόλπο της Λεβαντίνης και να έρχονται στα νερά του Αιγαίου. Η θερμοκρασία των νερών της Ερυθράς Θάλασσας είναι υψηλότερη. Το γεγονός ότι οργανισμοί που το φυσικό τους περιβάλλον είναι εκεί καταφέρνουν να ζήσουν και στη Μεσόγειο, υποδηλώνει τις κλιματικές αλλαγές που έχουν γίνει και έχουν ως αποτέλεσμα της αύξησης της θερμοκρασίας", λέει η κ. Ζενέτου. Οι "μετανάστες" όμως δεν είναι μόνο θαλάσσιοι. Φυτά και ζώα της στεριάς χρησιμοποιούν τους ίδιους τρόπους για να καλύψουν μακρινές αποστάσεις και να βρεθούν ακόμη και στην άλλη πλευρά του πλανήτη. Μέρος της πανίδας και της χλωρίδας στην Ελλάδα έχει ταξιδέψει από την Αμερική. "Πολλά είδη εισάγονται για καλλιέργειες και ξεφεύγουν. Οι σπόροι είναι πολύ μικροί. Μεταφέρονται ακόμη και από τα παπούτσια ή τις αποσκευές των ταξιδιωτών", εξηγεί ο κ. Γιώργος Σφήκας, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Προστασίας της Φύσης.

"Η αλλαγή του κλίματος της Ελλάδας τα τελευταία χρόνια ευνοεί τα φυτά που έρχονται, για παράδειγμα από τις ζεστές περιοχές της Αμερικής. Στη χώρα μας δεν είχαμε κάκτους. Κι όμως κοντά στη Λαμία νομίζει κανείς ότι βρίσκεται στην Αριζόνα από τις μικρές φραγκοσυκιές. Άλλη απόδειξη, ο αίλανθος. Το δέντρο αυτό προτιμά το θερμό κλίμα κι όμως έχει σκαρφαλώσει στην ορεινή Αρκαδία".

Ο μυοκάστορας, ο αμερικανικός βάτραχος, ο μοσχοπόντικας, τα μινκ αν και αποτελούν πλέον μέρος της ελληνικής πανίδας, εν τούτοις δεν είναι ενδογενή. "Τα νέα είδη που έρχονται έχουν την τάση, τουλάχιστον στις αρχές της εγκατάστασής τους στο νέο τους περιβάλλον, να εκδηλώνουν επιθετικότητα και κάποιες φορές έχουν αρνητικές επιπτώσεις στους τοπικούς πληθυσμούς", τονίζει ο κ. Τάσος Λεγάκης, επίκουρος καθηγητής Ζωολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. "Χαρακτηριστικό παράδειγμα, όταν οι ποικιλίες μελισσών που εισήχθησαν στην Κρήτη μείωσαν σημαντικά τα τοπικά είδη".

Εφημερίδα "ΤΑ ΝΕΑ"
της Κατερίνα Ρούτση, 27 Οκτωβρίου 2001-
Προσαρμογή από το ΚΠΕ Καστοριάς
Εικόνες:
Χάρτης Μεσογείου: data.ecology.su.se/MNODE/ Europe/EUROPE.HTM
Marsupenaeus japonicus: ss.nnf.affrc.go.jp/seto/ sakana/kurumaebi.html
Portunus pelagicus: www.ciesm.org/atlas/ Portunuspelagicus.html
Trachyscorpia cristulata echinata: www.ciesm.org/atlas/ Trachyscorpia.html
Callinectes sapidus: www.vims.edu/env/research/ crust.html
Χάρτης Ελλάδας: www.students.missouri.edu/ ~hellenic/new2_index.html
Mustela lutreola: www.valvanera.com/ fauna/vison.htm
Ondatra zibethica: www.conservation.state.mo.us/ hunt/furbear/
Myocastor coypus: www.forgotten-ny.com/.../Bklyn%20Necrology/ brooklynnec.html
Ipomoea hederacea: www.delawarewildflowers.org/ ipomoea_hederacea
Pinctada radiata: members.xoom.virgilio.it/myzar80/ Mediterraneaing.htm
Solanum elaegnifolium: users.chariot.net.au/~adplains/ weed_silverleafnightshade.htm
Gambusia affinis: www.ittiofauna.org/.../poecilidae/ poecilidae.htm
Ixa monodi: www.ciesm.org/atlas/ Ixamonodi.html
Strombus persicus: www.jaxshells.org/pers.htm
Rana catesbeiana: www.co.fairfax.va.us/parks/ hiddenpond/amphibians2.htm
Trochus erythreus: www.ciesm.org/atlas/ Trochuserythreus.html
Siganus luridus: fishwatch.tripod.com/ Siganus_luridus_Aliwal_D_King.JPG
Leptinotarsa.decemlineata: www.missouri.edu/~bcirl/ Leptinotarsa%20decemlineata.jpg