"Xαμένη Πολιτεία" στον Aτλαντικό

Aσβεστολιθικοί σχηματισμοί (από υλικά παρόμοια με των σπηλαίων) με ύψος γύρω στα 55 μέτρα, ανακαλύφθηκαν τυχαία...

Γεωλογικοί... ουρανοξύστες στα βάθη του ωκεανού.

Κάποιες αρχέγονες «πολιτείες» που βρίσκονται ανεξερεύνητες στα βάθη των ωκεανών, ίσως να προστάτεψαν πριν από εκατομμύρια χρόνια τα πρώτα ίχνη ζωής που εμφανίστηκαν στη Γη.

Οι υδροθερμικές διαπλάσεις αποτελούνται, σχεδόν εξ ολοκλήρου, από ανθρακικό άλας όπως τα ασβεστολιθικά πετρώματα των σπηλαίων.

Οι "πολιτείες" αυτές είναι γεωλογικοί σχηματισμοί και ονομάζονται υδροθερμικές διαπλάσεις. Σχεδόν εξ ολοκλήρου αποτελούνται απο ανθρακικό άλας, που είναι το ίδιο υλικό με τα ασβεστολιθικά πετρώματα των σπηλαίων. Το χρώμα τους είναι λευκό, κρεμ ή γκρι. Οι επιστήμονες που ασχολούνται με την ωκεανογραφία δεν είναι σε θέση να γνωρίζουν όλα τα σημεία των ωκεανών που βρίσκονται αυτοί οι εντυπωσιακοί σχηματισμοί.

Τυχαία ανακάλυψη. Όμως είναι σίγουροι ότι από τη στιγμή που στη μέση του Ατλαντικού εντόπισαν, εντελώς τυχαία, αυτούς τους γεωλογικούς... ουρανοξύστες να «κάθονται» αγέρωχοι πάνω σε ένα κομμάτι του φλοιού της Γης με ηλικία 1,5 εκατομμύρια έτη, τότε δεν είναι καθόλου απίθανο να υπάρχουν και σε άλλους ωκεανούς ακόμη περισσότερες υδροθερμικές διαπλάσεις.

H ανακάλυψη της "Χαμένης Πολιτείας" στον Ατλαντικό - όπως την ονόμασαν - έγινε εντελώς τυχαία τον Δεκέμβριο του 2000, όταν μία αποστολή - από το Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον, το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών των ΗΠΑ και το Ίδρυμα Ωκεανογραφίας Scripps - η οποία βρισκόταν σε απόσταση περίπου 1.500 μιλίων από τις ανατολικές ακτές των ΗΠΑ, έπεσε πάνω στους γεωλογικούς σχηματισμούς που είχαν ελικοειδή όψη και ύψος όσο ένα κτίριο 18 ορόφων, δηλαδή τουλάχιστον 55 μέτρα.

Πώς δημιουργήθηκε. H αμερικανική αποστολή είχε στη διάθεσή της ένα υποβρύχιο ρομπότ με το οποίο εξερευνούσε το μεσαίο τμήμα του βυθού του Ατλαντικού Ωκεανού. Οι εικόνες που τράβηξε εντελώς τυχαία το ρομπότ, προκάλεσαν μεγάλη έκπληξη στους επιστήμονες, καθώς δεν περίμεναν να δουν τέτοια πράγματα εκεί κάτω.

Επιστήμονες θεωρούν πολύ πιθανό ότι γύρω από τις υποβρύχιες υδροθερμικές διαπλάσεις, βρήκαν καταφύγιο για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, πρώιμες μορφές ζωής στη Γη. Κάτι τέτοιο, λένε, είναι πιθανό να συνέβη και σε άλλους πλανήτες που είχαν ωκεανούς.

Και όταν πριν από λίγες εβδομάδες επισκέφθηκαν ξανά την περιοχή, δοκίμασαν μια ακόμη έκπληξη όταν κατάλαβαν ότι ο τρόπος με τον οποίο δημιουργήθηκαν οι διαπλάσεις είναι πολύ διαφορετικός από αυτόν που φαντάζονταν. Γι' αυτό και εξέφρασαν την άποψη πως ένα τέτοιο γεωλογικό σύστημα θα μπορούσε να κυοφορήσει μια πρώιμη μορφή ζωής.

H "Χαμένη Πολιτεία" δημιουργήθηκε πριν από 30.000 χρόνια. Με μια πρώτη ματιά - αν εξαιρέσει κανείς το ύψος της - μοιάζει με τα γνωστά υδροθερμικά γεωλογικά συστήματα τα οποία σχηματίζονται από μαύρο, υπερθερμασμένο νερό, που είναι κορεσμένο με χημικές ουσίες και το οποίο διέρχεται μέσα από υποθαλάσσιους ηφαιστειακούς αγωγούς, με αποτέλεσμα να σχηματίζονται πύργοι απο ιζήματα γύρω από τους αγωγούς αυτούς. Σε αυτά τα μέρη αναπτύσσονται ιδιόμορφα οικοσυστήματα, τα οποία χρωστούν την ύπαρξή τους στα βακτηρίδια αναγωγής θειαφιού.

Καυτό νερό. Οι υδροθερμικές όμως διαπλάσεις της "Χαμένης Πολιτείας" σχηματίστηκαν αλλιώς. Το νερό της θάλασσας δεν εισέρχεται στους ηφαιστειακούς αγωγούς που βρίσκονται κάτω από τον πυθμένα. H "Χαμένη Πολιτεία" άλλωστε βρίσκεται περίπου 15 χιλιόμετρα πιο μακριά από το κοντινότερο στην περιοχή ηφαιστειακό σύστημα. Αντιθέτως, το νερό διαποτίζει τα πετρώματα του φλοιού της Γης, τα οποία διασπώνται κατά τη διάρκεια της κίνησης των τεράστιων τεκτονικών πλακών.

Μέσα από αυτήν την κίνηση, το υγρό αποκτά μεγάλη θερμοκρασία, ίσως γύρω στους 40 με 70 βαθμούς Κελσίου (και στους 400 βαθμούς Κελσίου όταν κινείται στους ηφαιστειακούς αγωγούς). Όταν πάλι βγαίνει στην επιφάνεια του πυθμένα, εμπλουτισμένο με χημικά στοιχεία, δημιουργεί σιγά σιγά αυτές τις μεγάλες διαπλάσεις.

H Ντέμπορα Κέλι, η οποία είναι ωκεανογράφος στο Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον, λέει πως η ζωή των διαπλάσεων που οφείλουν την ύπαρξή τους στα υποθαλάσσια ηφαίστεια, δεν πρέπει να υπερβαίνει κατά μέσον όρο τα 100.000 χρόνια. Ο λόγος που συμβαίνει αυτό είναι, όπως λέει, το γεγονός ότι οι διαπλάσεις σχηματίζονται σε περιοχές όπου ο πυθμένας της θάλασσας αναδιαμορφώνεται εξαιτίας γεωλογικών διεργασιών και πως όταν απελευθερώνεται λάβα από μια έκρηξη υποθαλάσσιου ηφαιστείου, οι διαπλάσεις γκρεμίζονται και θάβονται.

Αποικίες μικροβίων σε ωκεανούς πλανητών

"Χαμένες Πολιτείες" μπορεί να δημιουργήθηκαν πριν από δισεκατομμύρια χρόνια και σε άλλους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος, όπως κάτω από τον καλυμμένο με πάγο ωκεανό της Ευρώπης, που είναι δορυφόρος του Δία, λένε κάποιοι ειδικοί. Μικροβιακά συστήματα θα μπορούσαν να είχαν επιβιώσει σε τέτοιου είδους διαπλάσεις, αφού το υγρό που τις δημιουργεί είναι πλούσιο σε pH και άλλα οργανικά συστατικά. Μέχρι όμως οι επιστήμονες να κοιτάξουν τόσο μακριά στο διάστημα, τους περιμένει πολλή δουλειά στο Ρήγμα του Μέσου Ατλαντικού, το οποίο έχει μήκος περίπου 10.000 χιλιόμετρα, στον Ινδικό και τον Αρκτικό Ωκεανό. Εκεί πιστεύεται πως θα υπάρχουν και άλλες «Χαμένες Πολιτείες».

Εκκολαπτήριο πρώτων μορφών ζωής στον πλανήτη

Το... οικοδομικό συγκρότημα της "Χαμένης Πολιτείας" φαίνεται να είναι "χτισμένο" σε γερές βάσεις, καθώς δεν εξαρτά την ύπαρξή του από τη διάθεση των υποθαλάσσιων ηφαιστείων. Ο Γκρέτχεν Φράου Γκριν από το Ελβετικό Ινστιτούτο Μεταλλειολογίας και Πετρολογίας, λέει πως συστήματα, όπως αυτό που ανακαλύφθηκε στον Ατλαντικό, μπορεί να διατηρούνται ακόμη και εκατομμύρια χρόνια. Επομένως, όταν ένα τέτοιο οικοσύστημα εκπέμπει θερμότητα για τόσον καιρό και διάφορα οργανικά συστατικά, αποτελεί ένα πρώτης τάξεως εκκολαπτήριο των πρώιμων μορφών ζωής και φυσικά ένα καταφύγιο μέχρι αυτά τα ίχνη να αποκτήσουν διαφορετική υπόσταση.

H "Χαμένη Πολιτεία", που αποτελείται από υδροθερμικές διαπλάσεις ύψους έως και 55 μέτρων, βρέθηκε τυχαία στο Ρήγμα του Μέσου Ατλαντικού που εκτείνεται σε μήκος περίπου 10.000 χιλιομέτρων.

Εφημερίδα "ΤΑ ΝΕΑ"
της Εύης Ελευθεριάδου και του Στέφανου Κρίκκη
9 Αυγούστου 2003