Β
2.3. Διαχείριση της βιοποικιλότητας στην κατεύθυνση της βιώσιμης ανάπτυξης
Ο
πληθυσμός της Γης αναμένεται να διπλασιαστεί σχεδόν μέχρι το 2050. Από
τα 10 δισεκατομμύρια ανθρώπων που θα ζουν στον πλανήτη μας, το μεγαλύτερο
ποσοστό θα κατοικεί στις τροπικές και υποτροπικές περιοχές της Ασίας,
της Αφρικής και της Νότιας Αμερικής. Στις παραπάνω περιοχές η ανάγκη
για οικονομική ανάπτυξη είναι έντονη και σε συνδυασμό με την πίεση της
πληθυσμιακής αύξησης, η εκμετάλλευση των φυσικών πόρων θα μεγιστοποιηθεί.
Μπορούμε να προβλέψουμε ότι θα υπάρχει ένας αυξανόμενος ανταγωνισμός
ανάμεσα στις πιθανές χρήσεις της διαθέσιμης γης και η διατήρηση της
βιοποικιλότητας είναι απίθανο να αποτελέσει προτεραιότητα, καθώς θα
υπάρχουν άλλες πιο άμεσες ανάγκες.
Πολλές
από τις σύγχρονες πρακτικές διατήρησης της βιοποικιλότητας επικεντρώνονται
στα απειλούμενα είδη και στην προστασία μοναδικών και ιδιαίτερης σημασίας
οικοσυστημάτων. Ο έλεγχος της εμπορικής εκμετάλλευσης των απειλούμενων
ειδών και η οριοθέτηση προστατευόμενων περιοχών ευνοούν αναμφισβήτητα
τη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Στην κατεύθυνση αυτή υπάρχουν ωστόσο
και άλλα ζητήματα εξίσου σημαντικά. Η ορθολογική διαχείριση του συνόλου
των χερσαίων και υδάτινων εκτάσεων, που εκμεταλλευόμαστε για την εξασφάλιση
ποικιλίας πόρων, αποτελεί ίσως
το "κλειδί" για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και τη βιώσιμη
ανάπτυξη κατ' επέκταση.
Πολλοί
από τους παράγοντες που απειλούν τη βιοποικιλότητα του πλανήτη μας σχετίζονται
άμεσα ή έμμεσα με τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Οι αγροτικές πρακτικές
για παράδειγμα στοχεύουν στην αύξηση της παραγωγής και στην εξάπλωση
των καλλιεργήσιμων εκτάσεων. Η μετατροπή ωστόσο μιας περιοχής σε γεωργική
μειώνει τη φυσική της βιοποικιλότητα. Οι κτηνοτροφικές πρακτικές συνδέονται
συχνά με την υπερβόσκηση των περιοχών εφαρμογής τους, γεγονός με δυσμενείς
επίσης επιπτώσεις στη βιοποικιλότητά τους. Στην ίδια λογική πληθώρα
άλλων περιπτώσεων θα μπορούσαν να αναφερθούν.
Ωστόσο
οι αρνητικές επιπτώσεις των ατομικών και των συλλογικών δραστηριοτήτων
στη βιοποικιλότητα δεν έχουν ακόμα διερευνηθεί με ακρίβεια. Αποτελεί
ζητούμενο η περαιτέρω διερεύνηση των "υπηρεσιών" που προσφέρουν
τα φυσικά οικοσυστήματα. Προσεγγίζοντας
τη βιοποικιλότητα σε επιστημονικό επίπεδο, υπάρχει ακόμα η ανάγκη για
βαθύτερη κατανόηση του ρόλου που κατέχουν τα συστατικά της στοιχεία
στη διατήρηση του συνόλου της. Ελλείψεις που υπάρχουν στη σύγχρονη γνώση
και αφορούν στον τομέα αυτό, περιορίζουν τις δυνατότητες πρόβλεψης των
κινδύνων που επιφέρει η μείωση της βιοποικιλότητας και υπονομεύουν την
αντικειμενικότητα και τη σφαιρικότητα στην εκτίμηση του οικονομικού
τους κόστους.
Η πλήρης διερεύνηση της βιοποικιλότητας του πλανήτη μας (η καταγραφή
π.χ. του συνόλου των ζωικών και των φυτικών ειδών) θα ολοκληρωθεί πιθανότατα
μετά από πολλά χρόνια. Ωστόσο οι πρακτικές διατήρησης της όχι μόνο δεν
θα πρέπει να περιμένουν τα μελλοντικά επιστημονικά επιτεύγματα αλλά
είναι απαραίτητο να εντατικοποιηθούν και να εξαπλωθούν άμεσα, τόσο για
οικολογικούς όσο και για οικονομικούς λόγους.
Στην κατεύθυνση αυτή σκόπιμη είναι η ουσιαστική ενημέρωση των πολιτών
για τα άμεσα και έμμεσα οφέλη του βιολογικού αυτού πόρου για
τον άνθρωπο και τους πιθανούς
τρόπους αξιοποίησης του στο μέλλον, η καθιέρωση κατάλληλων πρακτικών
διαχείρισής του, καθώς και η ανάπτυξη λειτουργικών μορφών συνεργασίας
σε διεθνές επίπεδο. Σκόπιμη
είναι ακόμη η αναφορά σε ζητήματα υπευθυνότητας και ηθικής. Αποτελεί
χρέος μας μάλλον,
να διαφυλάξουμε την ικανότητα του φυσικού κόσμου να προσαρμόζεται στις
περιβαλλοντικές αλλαγές και να εξελίσσεται. Πολλοί από μας θα συμφωνούσαν
επίσης ότι η βιωσιμότητα του πλανήτη μας και η προστασία του φυσικού
του πλούτου αποτελεί ηθική υποχρέωση απέναντι στις μελλοντικές γενιές.
Η βιοποικιλότητα τέλος, ως απαραίτητος και αναντικατάστατος πόρος επιβίωσης,
απαιτεί τη συνεργασία όλων μας.
Η
αειφορική εξέλιξη της βιοποικιλότητας, θεωρούμενη ως ανανεώσιμος φυσικός
πόρος, εξαρτάται άμεσα από τη φύση των πρακτικών διαχείρισης που εφαρμόζονται.
Ένα αειφορικό σύστημα επιζεί και διαιωνίζεται, χωρίς να εξαντλεί τους
πόρους που χρησιμοποιεί. Σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή η Γη, ως σύνολο
αλλά και ως επιμέρους περιοχές, έχει μια περιορισμένη δυνατότητα να
στηρίζει τις διάφορες μορφές ζωής, περιλαμβανομένου και του ανθρώπου.
Η ευοίωνη ανάπτυξη των ανθρώπινων κοινωνιών απαιτεί ρυθμίσεις στην οικονομία
τους τέτοιες ώστε να μην ξεπερνιούνται οι δυνατότητες του πλανήτη για
εξυγίανση και ανανέωση των πόρων εκείνων που εξασφαλίζουν τη ζωή. Με
διαφορετικά λόγια η κάλυψη των αναγκών των πληθυσμών δεν θα πρέπει να
εξαντλεί το γήινο βιοκεφάλαιο (διαθέσιμη βιοποικιλότητα του πλανήτη
μας), γεγονός που θα ήταν απαγορευτικό για την ανάπτυξη της ζωής στο
μέλλον.
Μπορούμε να διακρίνουμε τις στρατηγικές
για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας σε δύο γενικές κατηγορίες: (1)
σε αυτές που αποβλέπουν στη διατήρηση της γενετικής ποικιλίας μέσω τεχνολογίας
και σε "χώρους" εκτός του φυσικού της περιβάλλοντος (ex
situ διαχείριση) και (2) σε αυτές που εξασφαλίζουν τη διατήρηση
της γονιδιακής ποικιλότητας είδους, της ποικιλότητας ειδών και της ποικιλότητας
οικοσυστημάτων στο φυσικό τους περιβάλλον (in situ διαχείριση),
που είναι και οι αποτελεσματικότερες.
