Γυμνάσιο Κουτσελιού Ν. Ιωαννίνων

Τίτλος προγράμματος: "Η Λίμνη Παμβώτις - Ένα Οικοσύστημα -
Παράγοντες Διαταραχών"

Διάρκεια πραγματοποίησης του προγράμματος: 2003-2004

Παραγόμενο υλικό: Έντυπο και CDRom με τον ίδιο τίτλο

Περιεχόμενα του CDRom:

Εισαγωγή
Η Τάξη μας :Β1-Β2
· Το Σχολείο και το φυσικό περιβάλλον
· Αφορμή Προγράμματος- Παιδαγωγική Ομάδα
· Ανάγλυφο λίμνης- Χάρτης Δήμου Παμβώτιδος
· Στόχοι Σ.Π.Π.Ε.
Ερωτηματολόγιο προ παρέμβασης - Συμπεράσματα
Γυάλινα Γιάννενα - "Ομπρέλα"

Μέρος Ι:
"Η λίμνη στη λογοτεχνία"

Μέρος ΙΙ:
Η Επιστήμη της Οικολογίας
· Λιμνολογία
· Λίμνη - Ετυμολογία
· Τι είναι λίμνη
· Χημική ανάλυση του νερού της λίμνης( 26-4-2004)
· Ορολογία
· Η λίμνη ως οικοσύστημα
· Η σημασία του νερού για τη ζωή
· Ευτροφισμός

Παράρτημα - Φωτογραφίες
· Η λίμνη άλλοτε
· Η λίμνη σήμερα
· Εκδρομή στην Καστοριά - Σύγκριση Παμβώτιδας και λίμνης Καστοριάς

Επιλογές - Αποσπάσματα από το CDRom που δημιούργησε η περιβαλλοντική ομάδα

Από τα Δημοτικά διαμερίσματα του Δήμου Παμβώτιδος προέρχεται το μεγαλύτερο μέρος του μαθητικού δυναμικού του Σχολείου. Ένα επίσης σημαντικό μέρος προέρχεται από Δημοτικά διαμερίσματα του Δήμου Κατσανοχωρίων.Οι μαθητές και οι μαθήτριες της Β΄ Τάξης που συγκροτούν την περιβαλλοντική ομάδα, ζουν στο Κουτσελιό, Γορίτσα, Μουζακαίοι, Χαροκόπι, Ηλιόκαλλη, Πλατανιά, Δαφνούλα, Καραδήμα ( Δ.Δ. Δήμου Παμβώτιδος ), καθώς και στο Ελληνικό, Καλέντζι, Πλαίσια, (Δ.Δ. Δήμου Κατσανοχωρίων) και είναι οι:

Αγγέλη Π., Αγγέλης Β., Αγγέλης Γ., Αγγέλης Θ., Βλάχος Θ., Βλάχου Ε., Γερογιάννη Μ., Γιωτίτσας Ι., Γούλας Ι., Γούλας Στ., Διαμάντη Σ., Διαμάντης Ε., Ζιάβρος Α., Ζιάβρου Μ., Ζώμπρας Α., Θεοδωρή Ε., Κακαράντζα Αι., Κακαράντζας Δ., Καμπότας Δ., Κάρκαλου Μ., Κεφάλα Ε., Κίτσιου Β., Κόνιαρη Αι., Κοντονή Σπ., Κουτσογιάννης Κ., Κρανάς Αθ., Μαντζιάρας Αρ., Μπάκα Αι., Νάσση Π., Ντόβα Β., Παππάς Μ., Ράπτη Λ., Ράπτη Χρ., Σκάλτσας Γ., Σκουτελιάς Κ., Σούλης Ν., Τασιούλα Β., Τζάλλα Α., Τσαρπέλα Α., Τσιμαρώνη Μ., Τσούρη Κ..

Το νοτιοανατολικό τμήμα της λίμνης που μοιάζει με ισοσκελές τρίγωνο ανήκει στο Δήμο Παμβώτιδος. Ο Κατσικάς, έδρα του Δήμου, έχει υψόμετρο 490 m, μόλις 10 m πάνω από τη λίμνη.
Το έδαφος της έκτασης του Δήμου είναι το περισσότερο πεδινό και καλλιεργήσιμο και λιγότερο ορεινό. Αλλά και το ορεινό, εκτός του λόφου της Καστρίτσας είναι γόνιμο. Παλιότερα τα νερά της βροχής από τους γύρω λόφους πλημμύριζαν τον κάμπο του Κουτσελιού και μετέτρεπαν την περιοχή σε λίμνη όπου έβρισκαν καταφύγιο υδρόβια πουλιά, αγριόπαπιες, και αγριόχηνες για να παραχειμάσουν. Η πλημμύρα διαρκούσε συχνά μέχρι του Αη Γιάννη του Ριγανά, (24 Ιουνίου) και έκαναν πολύ γόνιμο το έδαφος που απέδιδε πλούσια σοδειά, γράφει ο εκπαιδευτικός Χ. Σιόντης.
Το ελώδες της περιοχής, τα παλιότερα χρόνια ευνοούσε και τη διάδοση της ελονοσίας, από την οποία πέθαιναν πολλοί. Το έλος του Κουτσελιού (3.500 στρέμματα ) αποξηράνθηκε στα 1949-1950 με κατασκευή συλλεκτήριας τάφρου μήκους 8 km, που χύνει τα νερά της στη λίμνη. Αργότερα με ανάλογες επεμβάσεις αποξηράνθηκαν οι ελώδεις εκτάσεις Ανατολής - Κατσικά.
Η περιφέρεια του Δήμου είναι πλούσια σε βλάστηση. Υπάρχουν δάση από καστανιές, βαλανιδιές, σφέντονες, γάβρους και άλλα κωνοφόρα. Μεγάλες επίσης εκτάσεις καλύπτουν τα πουρνάρια.
Οι κάτοικοι και σήμερα ασχολούνται με τη γεωργία, την πτηνοτροφία και την κτηνοτροφία.
Λόγω της κλίσης του εδάφους, τα αστικά απόβλητα, η απορροή από τις πτηνοτροφικές και κτηνοτροφικές μονάδες, καθώς και αυτή από τα χημικά λιπάσματα, τα φυτοφάρμακα, τα ζιζανιοκτόνα, καταλήγουν στη λίμνη. Να σημειωθεί επίσης ότι ο Δήμος Παμβώτιδος δε διαθέτει βιολογικό καθαρισμό.

Μια σχολική εκδρομή στη λίμνη , όπου ομάδα μαθητών-τριών ανακάλυψε νεκρά ψάρια να επιπλέουν στα νερά της, στάθηκε η αφορμή του προγράμματος, που υλοποιήθηκε με υπεύθυνη τη Διευθύντρια, κ. Νάστα Αυγερινή, φιλόλογο, και τους καθηγητές, κ. Συρμακέση Φώτη, φυσικό, κ. Γκαρτζώνη Μαριάννα, γαλλικής φιλολογίας, κ. Καλαθά Ελένη, αγγλικής φιλολογίας, (οι καθηγήτριες είχαν παρακολουθήσει το σεμινάριο με θέμα: "Λίμνες, πηγές έμπνευσης για προγράμματα Π.Ε." στο Κ.Π.Ε. Καστοριάς τον προηγούμενο χρόνο), κ. Βούλγαρη Παναγιώτη, μουσικό και κ. Καργατζή Αναστάσιο, πληροφορικό, που αποτέλεσαν την παιδαγωγική ομάδα.

ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Γνωστικοί :
- Εξοικείωση με οικολογικούς όρους (οικοσύστημα, τροφική αλυσίδα, πλέγμα, οικολογική ισορροπία, διαταραχή, αειφόρος ανάπτυξη) και καλλιέργεια οικολογικής οπτικής
- Εξοικείωση με την επιστημονική έρευνα και μεθοδολογία (κριτική προσέγγιση των θεμάτων, υπολογισμοί, μετρήσεις, χρήση οργάνων, επιτόπια έρευνα, σύγκριση αποτελεσμάτων, εξαγωγή συμπερασμάτων) και ανάπτυξη κριτικής - επιστημονικής νοοτροπίας
- Αυτομόρφωση (χρήση βιβλιοθήκης, Internet, επαφή με ειδικούς, εμπειρίες από τους χώρους που παίρνονται αποφάσεις).

Συναισθηματικοί :
- Δημιουργία στενής σχέσης με τη φύση, μέσω όλων των αισθήσεων, καλλιέργεια αισθαντικότητας και αγάπης για τη φύση, ως δημιουργίας που μας ξεπερνά.
- Ανάπτυξη θετικών συναισθημάτων για τον εαυτό τους (αυτοσεβασμός), την ομάδα και τη φύση (σεβασμός).

Ψυχοκινητικοί :
- Να βιώσουν τη χαρά της δημιουργίας και της συμμετοχής μέσα από την ατομική και ομαδική εργασία και τη δημιουργική δράση (αυτοεκτίμηση - αναγνώριση)
- Να βιώσουν το συναίσθημα της αναγνώρισης, της διαφορετικότητας της προσωπικότητας τους μέσα από την καλλιέργεια και απελευθέρωση κλίσεων και δεξιοτήτων, που δεν επιτρέπει το τυπικό ωρολόγιο πρόγραμμα του σχολείου, (δραστηριοποίηση όλων των μαθητών / τριών)

Κοινωνικοί :
- Σύνδεση σχολείου με την καθημερινή ζωή
- Καλλιέργεια πολιτικής στάσης (κριτική σκέψη - υπευθυνότητα - ικανότητα λήψης αποφάσεων και παρέμβασης ("εν δυνάμει" ενεργοί πολίτες)
- Επανακαθορισμός κώδικα αξιών ως προς τη σχέση ανθρώπου - φύσης - υπέρβαση της ντετερμινιστικής αντίληψης ότι η φύση είναι ανεξάντλητη
- Αλλαγή στάσης - η δράση προκαλεί αντίδραση - άνθρωπος και φύση είναι μέλη
του ίδιου οικοσυστήματος.

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΠΌ ΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΠΟΥ ΔΟΘΗΚΑΝ ΣΤΟΥΣ
ΜΑΘΗΤΕΣ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Η πλειοψηφία των μαθητών και μαθητριών (36) έχει οικολογικά ενδιαφέροντα, που καλλιεργούν και το Σχολείο,(28), αλλά και τα Μ.Μ.Ε.(29).
Θεωρεί επίσης ότι για την υποβάθμιση και καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος ευθύνονται:
· Τα τοξικά απόβλητα των μεγάλων παραγωγικών μονάδων (37)
· Η αστικοποίηση και ο υπερπληθυσμός (34)
· Τα μεταλλαγμένα προϊόντα (34)
· Τα φυτοφάρμακα, τα παρασιτοκτόνα, κλπ (33)
· Ο υπερκαταναλωτισμός
· Η χρήση ραδιενέργειας για πολεμικούς σκοπούς (32)
· Η άγνοια (29)
· Τα τοξικά απόβλητα των μικρών παραγωγικών μονάδων (28)
· Αποενοχοποιεί , επίσης, τον ιδιώτη για τη ρύπανση του περιβάλλοντος (30)
· Θεωρεί ότι δε βλάπτουν το περιβάλλον, η χρήση της ραδιενέργειας για ειρηνικούς σκοπούς και η Βιομηχανική και Τεχνολογική Επανάσταση.
· Τέλος δε συσχετίζουν την παιδεία, τον πολιτισμό, τη νοοτροπία με την υποβάθμιση και καταστροφή του περιβάλλοντος.

Θεωρούν ότι η ποιότητα ζωής τους επηρεάζεται περισσότερο από το περιβάλλον που ζει κανείς, την οργάνωση του ελεύθερου χρόνου του και την παιδεία που διαθέτει και λιγότερο από την οικονομική κατάσταση και την κοινωνική θέση της οικογένειας.

Ενδιαφέρονται για οικολογικά θέματα και θεωρούν ότι είναι σημαντικό να μάθουν:
· για τα αίτια της ρύπανσης του περιβάλλοντος (36)
· για τη σχέση του περιβάλλοντος με την ποιότητα ζωής (33)
· για τη δομή και τη λειτουργία των οικοσυστημάτων (33)

Ανάλογα είναι και τα θέματα που αναφέρουν ότι θέλουν να ασχοληθούν:
· τα αίτια της ρύπανσης της λίμνης Παμβώτιδας
· οι τρόποι προστασίας της λίμνης
· τη λειτουργία της λίμνης ως οικοσυστήματος / σχέσεις φυτών-ψαριών-πουλιών
· τη σχέση ανθρώπου -φύσης
· τις συνέπειες του κυνηγιού

Προσδοκούν ότι το Π.Π.Ε. θα τους βοηθήσει να πληροφορηθούν για τη λειτουργία των οικοσυστημάτων (36), τις οικολογικές διαταραχές (35), να αναπτύξουν έναν οικολογικό τρόπο σκέψης (35), και να προβληματιστούν για τη σχέση ανθρώπου φύσης (31) .
Ανάλογες είναι οι προσδοκίες τους για τις δραστηριότητες στις οποίες θα εμπλακούν. Σημαντικές, ενδιαφέρουσες, χρήσιμες, ενημερωτικές, καθόλου κοπιαστικές ή βαρετές τις χαρακτηρίζουν 34 έως και 37μαθητές-τριες.

Προτείνουν τέλος τους εξής τρόπους για να αντλήσουν πληροφορίες για οικολογικά θέματα:
· ενημέρωση από τους καθηγητές, παρακολούθηση ντοκιμαντέρ, διαβάζοντας βιβλία, διαβάζοντας εφημερίδες, με "εύκολες" εργασίες

ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

· Μαθητές και μαθήτριες παρουσιάζονται υποψιασμένοι σε οικολογικά θέματα, που τους καλλιεργούν τόσο το Σχολείο, όσο και τα Μ.Μ.Ε. Εκφράζουν ωστόσο την τρέχουσα αντίληψη ότι για την υποβάθμιση και καταστροφή του περιβάλλοντος δεν ευθύνεται ο πολίτης ως ιδιώτης. Από την ορολογία του ερωτηματολογίου άγνωστες ήταν οι λέξεις: μεταλλαγμένα προϊόντα, βιότοπος, βιοκοινωνία.
Σημαντικό επίσης είναι ότι μόνο 5 μαθητές συγχέουν το καθαρό περιβάλλον με το αποστειρωμένο (το φαντάζονται "χωρίς μικρόβια".

Η ΛΙΜΝΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Της κυρά Φροσύνης *

Τ' ακούσαταν τι γίνηκε στα Γιάννενα στη λίμνη.
που πνίξανε τσ' αρχόντισες και την Κυρά Φροσύνη;
Άχ, Φροσύνη παινεμένη,
τι κακό 'παθες καημένη!
Άλλη καμιά δεν τόβαλε το λιαχουρί φουστάνι
πρώτ' η Φροσύνη τόβαλε και βγήκε στο σιργιάνι.
Άχ, Φροσύνη, περδικά μου,
Μόκαψες τα σωθικά μου!
Δεν σ' τόλεγα , Φροσύνη μου, κρύψε το δαχτυλίδι,
γιατ' αν το μάθη Αλή πασάς θε να σε φάη το φίδι ;
Άχ, Φροσύνη μου καημένη
Τι κακό πολύ θα γένη!
Αν είστε Τούρκοι, αφήστε με, χίλια φλωριά σας δίνω,
Σύρτε με στο Μουχτάρπασα δυο λόγια να του κρίνω.
Άχ, Φροσύνη, περδικά μου,
τι κακό 'παθες κυρά μου!
Πασά μου, που είσαι, πρόβαλε, τρέξε να με γλυτώσης,
Μέρωσε τον Αλή πασά και δώσε ό,τι να δώσης.
Άχ, Φροσύνη παινεμένη,
τι κακό 'παθες καημένη!
Εις το βεζίρη τα φλωριά,τα δάκτυα δεν περνάνε,
κι εσενα μ' άλλες δεκαεφτά τα ψάρια θα σας φάνε.
Άχ, Φροσύνη παινεμένη,
και στον κόσμο ξακουσμένη!
Φύσα βοριά, πικρέ βοριά, για ν' αγριέψει η λίμνη.

Να βγάλη τες αρχόντισσες και την κυρά Φροσύνη.
Άχ, Φροσύνη, περδικά μου,
Μόκαψες τα σωθικά μου!
Συλλογή Αραβαντινού

"Η Φροσύνη, σύζυγός του εμπόρου Βασιλείου, περίφημη για το κάλλος και τη μόρφωσή της, έγινε ερωμένη του Μουχτάρ, γιου του Αλή πασά. Όταν ο Μουχτάρ ήταν σε πόλεμο με τον Τζωρτζίμ στην Αδριανούπολη, η γυναίκα του, για να εκδικηθεί τη Φροσύνη, ζήτησε από τον Αλή πασά να την τιμωρήσει. Ο Αλής με τους δορυφόρους του απήγαγε τη νύχτα από το σπίτι της την κυρά Φροσύνη και τη φυλάκισε με άλλες 17 γυναίκες. Τις καταδίκασε σε θάνατο και η απόφαση πραγματοποιήθηκε τη νύχτα στις 11 Ιανουαρίου 1801. Τα πτώματα πετάχτηκαν στη λίμνη και οι Χριστιανοί τα μάζεψαν και τα κήδεψαν." Βασική Βιβλιοθήκη

ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΛΙΜΝΗ - ΣΥΓΚΡΙΣΕΙΣ

Από τη χημική ανάλυση του νερού της λίμνης , που έγινε στο εργαστήριο του Σχολείου στις 26 / 4 / 2004, σημειώθηκαν τα παρακάτω:

PH = 7,5, Φωσφορικά ιόντα ( PO43 - ) = 0,5 mg/L, Νιτρώδη ιόντα ( NO2- ) = 0,3 mg/L,
Νιτρικά ιόντα ( NO3- ) = 10 mg/L, Αμμωνιακά ιόντα ( NH4+) = 0,2 mg/L

Παρατηρήσεις :

1) Το δείγμα του νερού πάρθηκε από την παραλία που βρίσκεται μπροστά από το ξενοδοχείο DULAC .

2) Οι μετρήσεις έγιναν πριν αρχίσουν οι αγροτικές εργασίες (όργωμα , λίπανση ) και ενώ είχε προηγηθεί περίοδος έντονων βροχοπτώσεων.

Σύγκριση της Παμβώτιδας με τη λίμνη της Καστοριάς, (27 - 4 - 2004, επίσκεψη στη λίμνη της Καστοριάς)

ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ

Η ΛΙΜΝΗ ΣΗΜΕΡΑ

Η λίμνη σήμερα, μέσα από τον περίπλου που πραγματοποιήσαμε (23/4/04)
Η λίμνη μάς τύλιξε με την ομίχλη της.· Περιμένοντας τον ήλιο, γράφαμε τις πρώτες εντυπώσεις μας:

"Νερό θολό, σκούρο λαδοπράσινο. Αρκετά κατεβασμένη στάθμη. Φύκια και ψόφιες δρομίτσες έφερνε το ελαφρό αεράκι στην άκρη του μόλου. Μυρωδιά λίμνης."
"Ξεκινήσαμε... Πόσο μεγάλη φαίνονταν τώρα η λίμνη. Με τα κιάλια του καπετάνιου βλέπαμε καθαρά τα Γιάννενα και τα χωριά τα σκαρφαλωμένα στη λεκάνη απορροής... Μπετόν, μπετόν, μπετόν...βουνά ζωσμένα με δρόμους, αυτοκίνητα... Ένα αεροπλάνο χαμήλωνε να προσγειωθεί στο παραλίμνιο αεροδρόμιο. Γύρω τριγύρω, παρόχθια κέντρα... ο τουρισμός..."	"Ζωή εύκολη, γρήγορη, άνετη... Προβλήματα που δεν είναι ορατά με γυμνό μάτι...αν βλέπεις μόνο την επιφάνεια... Ακόμη και το νησάκι βάρυνε από το μπετόν..."
	"Να βλέπουν οι κωπηλάτες κάτω από την επιφάνεια; Οι πάπιες πάνω στις σημαδούρες του κωπηλατοδρόμιου; Μόνο ο γεροναυτικός στο νησάκι ξέρει... Για τις αποξηράνσεις, την εξαφάνιση των ειδών, τα χέλια, τα αποδημητικά, τις τροφικές αλυσίδες, τα χημικά λιπάσματα, τη λειτουργία του οικοσυστήματος...και ήταν του Δημοτικού...
"Τι σύμπτωση ο "Ηπειρωτικός Αγώνας" σήμερα έγραφε για τον "αποδεκατισμό της φώκιας". Με την άδεια της κυβέρνησης του Καναδά 300.000 φώκιες εξοντώνονται κάθε χρόνο. Η κυβέρνηση παρεμβαίνει μόνο για τον τρόπο θανάτωσης! "Να τις πυροβολούν και να μην τις χτυπάν με ρόπαλα! " Είμαστε λίγο καλύτερα σκέφτηκα...Δεν εξαφάνισε πουλιά, ψάρια και ζώα από τη λίμνη μας η βαρβαρότητα, αλλά η άγνοια. Ίσως η υπερβολική εμπιστοσύνη στη φύση των ανθρώπων, που δεν μπόρεσαν καταλάβουν τις γρήγορες αλλαγές και δεν έμαθαν να βλέπουν τη φύση ως οικοσύστημα, ούτε καταλαβαίνουν την αναγκαιότητα της αειφορίας..."
	" Τα καλάμια σκέπαζαν σχεδόν όλες τις όχθες. Συγκρατούν τα ιζήματα που δημιουργούν οι χωματουργικές εργασίες με τις μεγάλες ρίζες που απλώνονται. Θα μετατρέψουν τη λίμνη σε δάσος; - ο νόμος της διαδοχής. Σε πόσα χρόνια; · Τα παπάκια έπαιζαν ήσυχα στο νερό. Δεν υπάρχουν πια μεγάλα αρπακτικά όρνια. Τα τρόμαξαν τα αεροπλάνα. · Το ταξίδι τελειώνει. Ξαναμπαίνουμε στα θολά, σκούρα λαδοπράσινα νερά..."

Επιστροφή Συμμετοχές 2003 - 04