Διάρκεια Προγράμματος: 2005 - 2006

Ολοκληρώνοντας τις δράσεις της η περιβαλλοντική ομάδα του σχολείου δημιούργησε ένα έντυπο

Επιλογές - Αποσπάσματα

Νομική Προστασία Λιμνών

Η προστασία των λιμνών εντάσσεται σε μια ευρύτερη κρατική πολιτική αυτή της προστασίας του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος. Η περιβαλλοντική προστασία αναδεικνύεται μάλιστα σε συνταγματική υποχρέωση του κράτους. Το άρθρο 24 του Συντάγματος του 1975/1986/2001 πρωτοπορώντας στο ζήτημα αυτό αναφέρει ότι «Η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού πεpιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του κράτους και δικαίωμα του καθενός. Για τη διαφύλαξή του το κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει ιδιαίτερα προληπτικά η κατασταλτικά μέτρα στο πλαίσιο της αρχης της αειφορίας. Νόμος ορίζει τα σχετικά με την προστασία των δασών και των δασικών εκτάσεωv. Η σύvταξη δασολογίου συνιστά υποχρέωση του κράτους. Απαγορεύεται η μεταβoλή του προορισμού των δασών και των δασικών εκτάσεων, εκτός αν προέχει για την Εθνική οικονομία η αγροτική εκμετάλλευση ή άλλη τους χρήση, που να επιβάλλει το δημόσιο συμφέροv». Επομένως η προστασία των λιμνών εντάσσεται σε ένα ευρύτερο θεσμικό πλαίσιο και υπακούει σε όλες τις αρχές που διέπουν συνολικά την περιβαλλοντική προστασία.


2.1. Το Νομικό Πλαίσιο Προστασίας

2.1.1. Το εθνικό πλαίσιο

Η προστασία των λιμνών θεμελιώνεται καταρχήν, όπως, άλλωστε, όλες οι επιμέρους όψεις της περιβαλλοντικής προστασίας, ευθέως στις διατάξεις του άρθρου 24 Συvτ.. Οι διατάξεις αυτές εφαρμόζονται εν προκειμένω άμεσα και δεσμεύουν, όπως ήδη σημειώθηκε, όλες τις κρατικές λειτουργίες. Η προστασία, εξάλλου, των ανωτέρω περιοχών εξειδικεύεται με σειρά νομοθετικών διατάξεων. Ειδικότερα, η προστασία των λιμνών εμπίπτει στο ρυθμιστικό πεδίο του νόμου 1650/1986. Επισημαίνεται ότι ο νόμος αυτός συνιστά τη σημαντικότερη και πληρέστερη εξειδίκευση των διατάξεων του άρθρου 24 Συντ..
Οι ανωτέρω νομοθετικές διατάξεις προβλέπουν, έτσι, τη δυνατότητα υπαγωγής σε ειδικό καθεστώς προστασίας «χερσαίων υδάτιvωv ή μικτού χαρακτήρα περιοχώv... λόγω της οικολογικής, γεωμορφολογικής, βιολογικής, επιστημοvικής ή αισθητικής σημασίας τους» (άρθρο 18 παρ. 2). Η υπαγωγή στο καθεστώς αυτό γίνεται με τον χαρακτηρισμό της περιοχής ως περιοχής απόλυτης προστασίας της φύσης, είτε ως περιοχής προστασίας της φύσης είτε ως εθvικού πάρκου είτε ως προστατευόμεvου τοπίου ή φυσικού σχηματισμού είτε ως περιοχής οικοαvάπτυξης.
Ο vόμος 1650/1986 προβλέπεl, εξάλλου, τα κριτήρια που πρέπει να συγκεντρώνει μια περιοχή προκειμένου να υπαχθεί κατά τα ανωτέρω σε ειδικό καθεστώς προστασίας, καθώς και το περιεχόμενο της προστασίας αυτής. Ως «περιοχές απόλυτης προστασίας της φύσης» χαρακτηρίζονται, έτσι, «εκτάσεις με εξαιρετικά ευαίσθητα οικοσυστήματα, βιότοποι ή οικότοποι σπάvιωv ή απειλούμεvωv με εξαφάvιση ειδώv... ή εκτάσεις που έχουv αποφασιστική θέση στov κύκλο ζωής σπάνιων ή απειλούμεvωv με εξαφάvιση ειδώv της άγριας παvίδας». Στις περιοχές αυτές απαγορεύεται κάθε δραστηριότητα, εκτός από τη διεξαγωγή επιστημονικών ερευνών και την εκτέλεση εργασιών που αποσκοπούν στη διατήρηση των χαρακτηριστικών τους (άρθρο 19 παρ. 1). Η προστασία, λοιπόν, των ανωτέρω περιοχών είναι απόλυτη. Εξάλλου, ως «περιοχές προστασίας της φύσης» χαρακτηρίζονται «εκτάσεις μεγάλης οικολογικής ή βιολογικής αξίας». Στις περιοχές αυτές προστατεύεται το φυσικό περιβάλλον από κάθε δραστηριότητα ή επέμβαση που είναι δυνατό να μεταβάλει ή να αλλοιώσει τη φυσική κατάσταση, σύνθεση ή εξέλιξή του. Στις περιοχές αυτές μπορούν να επιτρέπονται η εκτέλεση εργασιών, ερευνών και η άσκηση ασχολιών και δραστηριοτήτων, κυρίως παραδοσιακών, εφόσον δεν έρχονται σε αντίθεση με τους σκοπούς προστασίας (άρθρο 19 παρ. 2). Το καθεστώς προστασίας των περιοχών αυτών είναι, επομένως, ιδιαίτερα αυστηρό. Επισημαίνεται ότι ο κατά τα ανωτέρω χαρακτηρισμός περιοχών και, συνακόλουθα, η υπαγωγή τους στο ειδικό προστατευτικό καθεστώς γίνεται με προεδρικό διάταγμα σε εφαρμογή περιφερειακού ή νομαρχιακού ειδικού χωροταξικού σχεδίου ή γενικού πολεοδομικού σχεδίου ή ειδικής περιβαλλοντικής μελέτης. Σε κάθε περίπτωση, η σύνταξη σχετικής ειδικής περιβαλλοντικής μελέτης είναι απαραίτητη (άρθρο 21). Σημειώνεται, τέλος, ότι με το νόμο αυτό πρoβλέπoνται μορφές «αvτιστάθμισης» (ανταλλαγή εκτάσεων, παραχώρηση χρήσης σε δημόσιες εκτάσεις, αποζημίωση, μεταφορά συντελεστή δόμησης), στις περιπτώσεις εκείνες που οι περιορισμοί που συνεπάγεται για την ιδιοκτησία η ένταξη μιας περιοχής σε ειδικό προστατευτικό καθεστώς είναι εξαιρετικά επαχθείς (άρθρο 22). Η τελευταία αυτή πρόβλεψη εvαρμοvίζεται, δίχως αμφιβολία, και με τις διατάξεις του άρθρου 17 Συvτ. και τηv αρχή της αvαλογικότητας (άρθρο 25 παρ. 1 Συvr.).
Δεν χωρεί, ασφαλώς, αμφιβολία ότι ο ν. 1650/1986 διαγράφει ένα πλήρες σύστημα, με ρυθμίσεις οι οποίες δίνουν κατευθύνσεις και παρέχουν δυνατότητες για αποτελεσματική προστασία ευαίσθητων οικοσυστημάτων, όπως είναι αυτά των λιμνών. Απομένει, έτσι, στον κανονιστικό νομοθέτη και στα δικαστήρια να δικαιώσουν τις προσδοκίες του κοινού νομοθέτη. Και ενώ αυτό δεν σημαίνει πάντοτε όσον αφορά την κανονιστικώς δρώσα Διοίκηση, το ανώτατο διοικητικό δικαστήριο αξιοποιεί ή, ακόμη, διευρύvει, την παρεχόμενη από το ν. 1650/1986 προστασία.


2.1.2. Οι κανόνες του διεθνούς δικαίου.

Το καθεστώς διεθνούς προστασίας των υγροτόπων, σκιαγραφείται μέσα από τέσσερις βασικές διεθνείς συμβάσεις (Ραμσάρ, Βέρνης, Βόννης και Βιοποικιλότητας), καθώς και μέσω του μηχανισμού εφαρμογής των παραπάνω συμβάσεων. Αναδεικνύονται, έτσι, οι νέες τάσεις στο διεθνές δίκαιο για την προστασία των υγροτόπων, καθώς και η διαφαινόμενη δυναμική στο χώρο της διεθνούς κοινότητας προς μία επαυξημένη προστασία των εν λόγω ευπαθών οικοσυστημάτων.
Η νομική προστασία των λιμνών, επομένως, συνδέεται στενά με τη νομική προστασία των διεθνούς ενδιαφέροντος υγρoβιoτόπων και κυρίως με την προστασία που παρέχει η «Σύμβαση για τους Υγρότοπους Διεθνούς Σημασίας Ειδικά ως Ενδιαιτήματος για Yδρόβια Πουλιά» γνωστή ως «Σύμβαση Ραμσάρ» γιατί υπογράφηκε στην περσική πόλη Ραμσάρ στις 2 Φεβρoυαρίoυ 1971 και τέθηκε σε ισχύ στις 21 Δεκεμβρίoυ 1975. Η Ελλάδα ήταν η 7η χώρα που υπέγραψε και ενεργοποίησε την Σύμβαση Ραμσάρ ανακηρύσσοντας 11 υγροτοπικές περιοχές που περιλαμβάνoνται στον κατάλογο Υγροτόπων Διεθνούς Σημασίας. Για τις περιοχές αυτές υπάρχουν προτάσεις για την οριοθέτηση ζωνών προστασίας ήδη από το 1986, ενώ έχουν αρχίσει ενέργειες από τη Δ/νση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού του ΥΠΕχΩΔΕ για την εφαρμογή των προτάσεων. Όμως από το 1986 έως σήμερα έχουν οριοθετηθεί με υπουργική απόφαση μόνο τέσσερις υγρότοποι (Aμβρακικός, Κερκίνη, Μεσολόγγι και Κοτύχι), ενώ υπάρχει από το 1974 Προεδρικό Διάταγμα και για την Πρέσπα (Π.Δ. 46/23-1-1974). Το καθεστώς προστασίας των υπόλοιπων έξι περιοχών (Νέστος, Ισμαρίδα, Βιστονίδα, Αξιός - Λουδίας ­ Αλιάκμονας, 'Eβρoς και Bόλβη - Κορώνεια) εκκρεμεί ακόμη. Το σχετικό πλέγμα προστασίας ενισχύθηκε, μάλιστα, περαιτέρω με τη σύναψη σειράς Πρωτοκόλλων για τις ιδιαίτερα προστατευόμενες περιοχές όπως για παράδειγμα, το Πρωτόκολλο της Γενεύης του 1982 για τις ειδικά προστατευόμενες περιοχές της Μεσογείου, καθώς και με την υιοθέτηση της Σύμβασης για τη Βιοποικιλότητα.
Από τα ανωτέρω προκύπτει σαφώς ότι το συναφές με την προστασία των λιμνών διεθνές συμβατικό δίκαιο είναι αρκετά εκτεταμένο και επαρκές. Επισημαίνεται, ωστόσο, ότι η πρακτική εφαρμογή των διατάξεων αυτών δεν είναι πάντοτε εύκολη. Άλλωστε, οι διατάξεις αυτές του διεθνούς συμβατικού δικαίου δεν έχουν πάντα ούτε την ίδια καvοvιστική βαρύτητα ούτε τον ίδιο δεσμευτικό χαρακτήρα για τα κράτη.


3. Συμπεράσματα

Οι συνταγματικές αρχές της αειφορίας και της βιώσιμης ανάπτυξης, καθώς και οι λοιποί κανόνες που απορρέουν από τις διατάξεις του άρθρου 24 Συντ. συγκροτούν ένα σχετικά πλήρες κανονιστικό πλαίσιο προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος ιδιαίτερα δε των ευαίσθητων οικοσυστημάτων, όπως είναι οι λίμνες. Στο κανονιστικό αυτό πλαίσιο προστασίας προστίθενται, επίσης, κανόνες του διεθνούς συμβατικού δικαίου, οι οποίοι αφορούν, άλλοτε άμεσα και άλλοτε έμμεσα, αλλά πάντως σαφώς, την προστασία των λιμνών. Το ανωτέρω πλέγμα ρυθμίσεων έρχονται, εξάλλου, να εξειδικεύσει και η εσωτερική νομοθεσία με κυριότερο το νόμο 1650/1986.

Η Περιβαλλοντική μας Ομάδα

Επιστροφή Συμμετοχές 2005-06