TEE Παλαμά Καρδίτσας

Τίτλος Προγράμματος:"Οικοσύστημα Υγρότοπου Μεταμόρφωσης -Ξωκλήσι Μεταμόρφωσης"

Διάρκεια πραγματοποίησης του προγράμματος: 2003 - 2004
Παραγόμενο υλικό:Έντυπο και CDRom με τίτλο, τον τίτλο του προγράμματος

Επιλογές - Αποσπάσματα - Συνοπτική Παρουσίαση του προγράμματος

Εισαγωγή της περιβαλλοντικής ομάδας για τους στόχους του προγράμματος

Η περιβαλλοντική ομάδα του Τ.Ε.Ε. Παλαμά δημιουργήθηκε τον Οκτώβριο του 2003 μετά από συνεννόηση των μαθητών του Μηχανολογικού τομέα με τον Τομεάρχη του σχολείου κ. Τσίρα Αναστάσιο. Το γεγονός ότι και τις προηγούμενες χρονιές οι παλαιότεροι είχαμε υλοποιήσει προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, καθώς και το θέμα με το οποίο θα ασχολούμαστε φέτος, ήταν ένα κίνητρο για τη συμμετοχή μας.
Διαλέξαμε να ασχοληθούμε με το Οικοσύστημα του Υγροβιότοπου της Μεταμόρφωσης και το Ξωκλήσι της Μεταμόρφωσης, γιατί είναι δίπλα μας. Το οικοσύστημα της περιοχής έχει διαταραχθεί από τα σκουπίδια, τα απόβλητα που συναντάμε καθημερινά στην περιοχή γύρω από τον Υγροβιότοπο, από την αποξήρανση του μεγαλύτερου μέρους του Κουρτίκιου Έλους που υπήρχε στην περιοχή δίπλα από το όρος Τιτάνιο, τη μείωση της χλωρίδας και της πανίδας μετά από ανθρώπινη παρέμβαση, τη μείωση του νερού που υπάρχει από τις πηγές στα ριζά του βουνού και την επίπτωσή του στην οικονομική μας ζωή, γιατί οι γονείς μας είναι αγρότες στην πεδιάδα που υπάρχει το Κουρτίκιο Έλος και η μείωση των υδάτων μας επηρεάζει άμεσα καθώς και η μέχρι τώρα εγκατάλειψη του μεταβυζαντινού μνημείου της εκκλησίας της Μεταμόρφωσης του ΣΩΤΉΡΟΣ.
Ακούγαμε από παλαιότερους για την πλούσια χλωρίδα και πανίδα που υπήρχε στην περιοχή γύρω από το Έλος, το πανέμορφο πετρόχτιστο γεφύρι και τον νερόμυλο που υπήρχε στο ποτάμι δίπλα από την περιοχή μας, τις νεροτριβές με τα γάργαρα και κρυστάλλινα νερά που κελάρυζαν κάτω από τα πανύψηλα δένδρα και τις φωνές των παιδιών που έπαιζαν δίπλα στους μεγάλους που έπλεναν τα βαριά στρωσίδια του χειμώνα. Για μας ήταν ένα κίνητρο το πρόγραμμα για να μπορέσουμε να έρθουμε σε επαφή με τη φύση, να δούμε πως είναι η κατάσταση σήμερα και πως ήταν παλαιότερα. Στις παρυφές του Έλους υπήρχε αρχαίος προϊστορικός οικισμός και η αρχαία πόλη Λιμναίο.
Ήταν μια ευκαιρία για μας να γνωρίσουμε τον πλούτο της Ελληνικής παράδοσης, όχι μόνο της σημερινής, αλλά και του πρόσφατου ή απώτερου παρελθόντος, να αντιληφθούμε την αξία της και να συμβάλλουμε στη διατήρησή της και στη δημιουργική αναπαραγωγή της.

Την Περιβαλλοντική ομάδα αποτελούν οι παρακάτω μαθητές και μαθήτριες του σχολείου μας:

Τάξη Α΄ κύκλος Α΄:
Μηχανολογικός Τομέας :Γεροκώστας Ευάγγελος, Καρακώστας Βασίλειος, Καρκασίνας Γεώργιος, Μαντζελος Γεώργιος, Μπαρμπούτης Αθανάσιος, Μπλουγουράς Χρήστος, Μπούτας Χαράλαμπος, Παπάγγελος Παναγιώτης
Πετράκης Βασίλειος, Σιαφράκας Παναγιώτης, Τσιανάβας Γεώργιος, Χήρας Αθανάσιος

Ηλεκτρολογικός Τομέας: Αργύρης Αλέξανδρος, Λιάμπος Χρήστος, Σούμας; Χρυσοβαλλάντης, Τέγας Γεώργιος

Τομέας Οικονομίας Διοίκησης: Αργυροπούλου Χρυσούλα, Βαλογιάννης Κων/νος, Λαϊνά Σοφία, Λαϊνάς Κων/νος
Παπανικολάου Μαρία, Πότσιου Ξανθή, Τσιάπουλα Αγλαϊα

Τομέας Μηχανολογικός, τάξη β΄: Αγγέλου Θωμάς, Ζώνας Αθανάσιος, Καλαμάρας Γρηγόριος, Μαλλιαρός Βασίλειος, Μπεζιούλας Βασίλειος, Παπαμαργαρίτης Αλέξανδρος, Τζανής Στέργιος,Φιλιπόππουλος Ευάγγελος

Τομέας Οικονομίας Διοίκησης, τάξη β΄: Άγγελος Ευάγγελος, Λιάμπου Θωμαή, Τραϊανού Αικατερίνη

Γεωγραφική τοποθέτηση- φυσιογνωμία- μορφολογία.

Το έλος της Μεταμόρφωσης ή Κουρτίκιο Έλος όπως ήταν γνωστό τα παλαιότερα χρόνια, βρίσκεται λίγο έξω από το Δημοτικό Διαμέρισμα της Μεταμόρφωσης του διευρυμένου Δήμου Παλαμά. Η απόσταση Παλαμά- Μεταμόρφωσης - Υγροβιότοπου Μεταμόρφωσης είναι περίπου οκτώ (8) χιλιόμετρα και η προσέγγιση είναι άνετη μέσω ασφαλτοστρωμένου δρόμου.
Ο Υγροβιότοπος έχει έκταση περίπου 1500 στρέμματα και βρίσκεται στην νότια πλευρά ενός μικρού λόφου , όπου εκτείνεται το άλσος της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος με το ομώνυμο Ξωκλήσι. Στα δυτικά του υγροβιότοπου υψώνεται το Τιτάνιο όρος και στη νότια πλευρά του υγροβιότοπου βρίσκεται η αρχαία πόλη Λιμναίο.
Ο λοφίσκος πάνω στην κορυφή του οποίου υπάρχει το Ξωκλήσι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος αποτελείται από δύο επιμέρους επιφάνειες, την εμπρόσθια ανατολική η οποία και είναι τεχνητά φυτεμένη με διάφορα δενδρώδη και θαμνώδη είδη και την δυτική πλευρά που καλύπτεται από πλούσια φυσική βλάστηση. Στα όρια της πίσω πλευράς εμφανίζεται η ελώδης περιοχή η οποία τροφοδοτείται με νερό από φυσικές πηγές με ιαματικές ιδιότητες τις οποίες αξιοποιούσαν παλαιότερα οι κάτοικοι της περιοχής.

Η δημιουργία του έλους οφείλεται κατά κύριο λόγο στα νερά ( βρύσες και πηγές) που αναβλύζουν από τα περισσότερα σημεία του Τιτάνιου όρους το οποίο υψώνεται στα δυτικά του Υγροβιότοπου.
Από τις πηγές του Τιτάνιου υδροδοτείται η πόλη του Παλαμά και τα Δημοτικά Διαμερίσματα της Μεταμόρφωσης και των Καλυβακίων. Παλαιότερα ο υγροβιότοπος είχε πλούσια βλάστηση με σπάνια ομορφιά και τεράστια οικολογική σημασία. Η πλούσια βλάστηση που είχε συντηρούσε μεγάλη ποικιλία υδρόβιων πουλιών, ερπετών και αμφιβίων.

Επίσκεψη σε μια από τις πηγές

Περιβαλλοντικά προβλήματα του έλους

Υπάρχουν πολλά αίτια που μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά έναν υγροβιότοπο και κατά κύριο λόγο αυτά οφείλονται στον ανθρώπινο παράγοντα.
Όσον αφορά το έλος της Μεταμόρφωσης τα αίτια της υποβάθμισης του μπορούν να συνοψιστούν στα παρακάτω:
· Αποξήρανση και εκχερσώσεις με σκοπό την επέκταση αγροτικών καλλιεργειών και κατασκευή σταβλικών εγκαταστάσεων.
· Υπεραντλήσεις στραγγίσεις και κατασκευή έργων διευθέτησης και ρύθμισης της ροής των υδάτων και η εγκατάσταση υδρογεωτρήσεων που είχαν σαν αποτέλεσμα την υποβάθμιση του υδροφόρου ορίζοντα και πτώση της στάθμης του επιφανειακού νερού.
· Απόβλητα από τις κοντινές εγκαταστάσεις, ρίψη σκουπιδιών στον γύρω χώρο καθώς και ρύπανση από τη γεωργία έχουν σαν αποτέλεσμα την υποβάθμιση του υδροφόρου ορίζοντα.
· Η ύπαρξη κτηνοτροφικών μονάδων έχει σαν αποτέλεσμα την υποβάθμιση της βλάστησης του περιμετρικού χώρου λόγω υπερβόσκησης.

Συναντήσεις και συνεργασία με διάφορους φορείς

· Επίσκεψη στην Υπηρεσία Εγγείων Βελτιώσεων
Επισκεφτήκαμε την υπηρεσία των Εγγείων Βελτιώσεων Ν. Καρδίτσας και συναντήσαμε τον διευθυντή της υπηρεσίας κύριο Γκουβό και μας ενημέρωσε για τους σκοπούς και τα έργα της υπηρεσίας που προΐσταται.

· Επίσκεψη στον Βιολογικό Καθαρισμό της Καρδίτσας
Δίπλα από τον υγροβιότοπο περνάει ο ποταμός Καλέντζης στον οποίο χύνονται τα λύματα μετά την επεξεργασία που υφίστανται στον βιολογικό καθαρισμό που υπάρχει έξω από την πόλη της Καρδίτσας.

· Επίσκεψη στο Δήμο Παλαμά Επισκεφτήκαμε το Δήμο Παλαμά και συναντήσαμε τον Κύριο Νασιούλη υπεύθυνο για το χώρο του υγροβιότοπου. Του θέσαμε το ερώτημα το πώς βλέπει ο Δήμος Παλαμά το θέμα του υγροβιότοπου και ποια είναι τα σχέδια για το έλος · Επίσκεψη στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Έρευνας και Ενημέρωσης Νεοχωρίου Επισκεφτήκαμε το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Νεοχωρίου που το διαχειρίζεται η Αναπτυξιακή

Καρδίτσας ( ΑΝ.ΚΑ.) και ο υπεύθυνος και συνεργάτης του Προγράμματος κύριος Μπρουζιώτης Θεόφιλος βιολόγος μας ενημέρωσε για τους σκοπούς και τις επιδιώξεις του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Νεοχωρίου

· Επίσκεψη στην ΙΓ΄ εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων
Επισκεφτήκαμε την ΙΓ΄ εφορία βυζαντινών αρχαιοτήτων για να ενημερωθούμε σχετικά με το Ξωκλήσι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος

Προτάσεις ανάδειξης της περιοχής

Πέρα όμως από τα μέτρα διαχείρισης σύμφωνα με πρόταση της ΑΝ.ΚΑ. είναι αναγκαίο να γίνουν και κάποιες άλλες ενέργειες για την ανάδειξη της περιοχής.
· Δημιουργία μονοπατιών για οργάνωση της κίνησης των επισκεπτών.
· Χρήση του ποδηλάτου στα μονοπάτια ως τρόπος ήπιας περιήγησης για γνωριμία με τον υγροβιότοπο και για αναψυχή.
· Τοποθέτηση πινακίδων στην γύρω περιοχή με σκοπό την ενημέρωση του κοινού για την ύπαρξη του υγροβιότοπου και το πώς μπορεί να προσεγγιστεί.
· Κατασκευή ενός παρατηρητηρίου στο ύψωμα στα δυτικά του υγροβιότοπου.
· Δημιουργία περιπτέρου ενημέρωσης του κοινού στο παρακείμενο αλσύλιο της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος.
· Κατασκευή αίθουσας επιμόρφωσης και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που μπορεί να χρησιμεύσει για μελέτη και έρευνα μαθητών και φοιτητών.
· Αναβάθμιση του αναψυκτηρίου.
· Εκπαίδευση ατόμων για ξενάγηση στην περιοχή.
· Προβολή της περιοχής μέσω των τοπικών και όχι μόνο μέσων ενημέρωσης.

Αναγκαιότητα διατήρησης και αναβάθμισης του υγροβιότοπου της Μεταμόρφωσης

Ο υγροβιότοπος αποτελεί σταθμό για τα αποδημητικά πουλιά που βρίσκουν εκεί καταφύγιο και τροφή. Επίσης στον υγροβιότοπο οι συνθήκες είναι ιδανικές για την ανάπτυξη και επιβίωση των διαφόρων θηλαστικών, ερπετών, αμφίβιων εντόμων και ψαριών. Οι συνθήκες είναι τέτοιες που επιτρέπουν την παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων φυτικής βιομάζας, φυτοπλαγκτού και ζωοπλαγκτού. Έτσι υπάρχει γενικά πλούσια βλάστηση η οποία καλύπτει τις τροφικές ανάγκες πολλών ζωικών οργανισμών. Όλα τα παραπάνω είναι απαραίτητα για τη σταθεροποίηση και ισορροπία του οικοσυστήματος. Επίσης ο υγροβιότοπος είναι σημαντική πηγή τροφής για αρπακτικά πουλιά. Η περιοχή της κοινότητας της Μεταμόρφωσης έχει μπει σε πρόγραμμα σύμφωνα με το οποίο έχουν οριοθετηθεί από το δασαρχείο ένα καταφύγιο θηραμάτων και τοπική απαγόρευση κυνηγιού.

Αξία του υγροβιότοπου και συμπεράσματα

Η ελώδης περιοχή τροφοδοτείται με νερό από φυσικές πηγές με ιαματικές ιδιότητες, τις οποίες παλαιότερα αξιοποιούσαν οι κάτοικοι της περιοχής.
Τα τελευταία χρόνια οι πηγές έχουν πλέον εγκαταλειφθεί, οι γειτονικές γεωργικές καλλιέργειες φροντίζουν για την αποστράγγιση της περιοχής και ο εξαιρετικός αυτός βιότοπος, ιαματικές πηγές, ελώδης έκταση, πλούσια βλάστηση πάνω σε ασβεστόλιθο, απειλείται με εξαφάνιση. Λόγω του ότι οι σημαντικοί υγροβιότοποι στη Θεσσαλία είναι πολύ λίγοι, πρέπει το έλος να προστατευθεί και να αναβαθμιστεί για να αποτελέσει θύλακα διατήρησης της υγροτοπικής χλωρίδας και πανίδας της περιοχής.
Επίσης μπορεί να αποτελέσει πεδίο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και έρευνας μιας και οι υγροβιότοποι γενικά περικλείουν απεριόριστες τέτοιες ευκαιρίες. Από τη γνωριμία των μικρών παιδιών με ένα πρωτόγνωρο και πολύχρωμο κόσμο φυτών και ζώων, έως την παρατήρηση και μελέτη λεπτότατων φυσικών διεργασιών από τους μαθητές του γυμνασίου και λυκείου αλλά και από φοιτητές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Παράλληλα, γνωστικά αντικείμενα από τη γεωγραφία, το έδαφος και τα νερά ως την οικονομία, τον πολιτισμό και την ανθρωπογεωγραφία βρίσκουν στους υγροβιότοπους σπάνιες ευκαιρίες έρευνας και εφαρμογών περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Στους τριακόσιους περίπου μεγάλους και μικρούς υγροβιότοπους της χώρας μας, η περιβαλλοντική εκπαίδευση μπορεί να βρει ιδανικό πεδίο των αναζητήσεών της αλλά και ελέγχου της κοινωνικής αποτελεσματικότητας.

Επιστροφή Συμμετοχές 2003 - 04