ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ
Η επιλογή του θέματος προέκυψε μέσα από συζήτηση με τους μαθητές πάνω σε περιβαλλοντικά θέματα. Η συζήτηση αυτή έγινε ενόψει της αίτηση του σχολείου για τα ΣΠΠE του Πανεπιστημίου Αιγαίου με συγκεκριμένα θέματα από τη συντονίστρια. Άλλωστε όπως θα παρουσιαστεί και στη συνέχεια η μεθοδολογία του προγράμματος ήταν η Θεματική Προσέγγιση. Το ενδιαφέρον των παιδιών εστιάστηκε στον κόσμο των ζώων και των φυτών, αλλά τους κέvτρισε περισσότερο ο δεύτερος.
Πιστεύεται ότι την απόφαση αυτή ενίσχυσε ο ήδη υπάρχον γνωστικός πλούτος των μαθητών, σε θέματα χλωρίδας, γεγονός που συνδέεται με τη γεωγραφική θέση του νηπιαγωγείου. Αποφασίσαμε από κοινού οι εργασiες μας να μην περιοριστούν στο χώρο της σχολικής τάξης, πράγμα το οποίο βρήκε ενθουσιώδεις τους μαθητές, οι οποίοι άρχισαν αμέσως να διατυπώνουν ιδέες και προτάσεις. Η εμπλοκή των παιδιών στην επεξεργασία του θέματος ήταν σύμφωνη με τη μεθοδολογία του προγράμματος συνολικά.
Ωστόσο, τα βασικά κριτήρια επιλογής του θέματα συνοψίζονται ως εξής:
Γεωγραφικά
- Το Νηπιαγωγείο βρίσκεται σε ένα από τους μεγαλύτερους αγροβιότοπους της Κρήτης, στη Μεσαρά.
Εκπαιδευτικά
- Εξαιτίας του άμεσου περιβάλλοντος των παιδιών (σύμφωνα με τον παραπάνω παράγοντα), υπάρχει μια οικειότητα της θεματολογίας με τους μαθητές. Η οικειότητα αυτή αναμενόταν να οδηγήσει στην ομαλή διεξαγωγή του προγράμματος, δεδομένου ότι ανταποκρίνεται στις εμπειρίες των μαθητών.
- Η Π.E. με προσανατολισμό την Οικολογία και την καταστροφή του περιβάλλοντος, βρισκόταν ήδη στο σχεδιασμό των δραστηριοτήτων του ημερήσιου προγράμματος κατά τη διάρκεια της χρονιάς. Η επιλογή του θέματος συνυπολογίστηκε με αυτή τη συνισταμένη.
- Η ενασχόληση με τα φυτά της περιοχής, δίνει τη δυνατότητα εμπλοκής σε μεθόδους διδασκαλίας που περιορίζονται σημαντικά στο εσωτερικό της σχολικής τάξης. Η πειραματική μέθοδος καθώς και αυτή της παρατήρησης έξω στη φύση αποτελούν παράγοντες που οδήγησαν στο να επιλεγεί ένα τέτοιο πρόγραμμα Π.E.
προκειμένου να γνωρίσουν τα παιδιά από νωρίς επιστημονικές μεθόδους έρευνας.
- Η άμεση εμπλοκή των παιδιών στην παραγωγή της γνώσης.
- Η δημιουργία Ομάδας Εργασίας αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο για τη συνεργατικότητα των παιδιών με απώτερο στόχο τον αλληλοσεβασμό, την εκτίμηση και την υποστήριξη.
- Η ενεργή συμμετοχή των παιδιών στην παραγωγή της γνώσης, οδηγεί στην ανάπτυξη κριτικού πνεύματος και στην παραγωγή ουσιαστικής γνώσης. Επίσης αναπτύσσεται η ελεύθερη σκέψη καθώς και η ανακάλυψη των αέναων οριζόντων της γνώσης.
Κοινωνικο-συναισθηματικά
- Η συμμετοχή των παιδιών με Ομάδες Εργασίας αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα κοινωνικοποίησης.
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
Η μέθοδος η οποία αvταπoκρίνεται στις ανάγκες του προγράμματος είναι η θεματική προσέγγιση. Διότι τα Σχολικά Προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αιγαίου διεξάγονται έπειτα από μία διαδικασία σχεδιασμού κατά την οποία (και χρονικά) δεν επιτρέπεται η ενεργός συμμετοχή των παιδιών τόσο στην επίλογή της θεματολογίας όσο και στο σχεδιασμό των δραστηριοτήτων (που προτείνεται στα Σχέδια Εργασίας), δεδομένου ότι στην αίτηση για την έγκριση του προγράμματος αποτυπώνονται αναλυτικά όλες οι δραστηριότητες που θα πραγματοποιηθούν στο πρόγραμμα. Και κάτι τέτοιο ενισχύεται ακόμη περισσότερο μέσα από τη χρηματοδότηση, η οποία είναι προκαθορισμένη, επανεξετάζεται στη μέση του προγράμματος αλλά πάντα σύμφωνα με τις συγκεκριμένες ανάγκες του προγράμματος που έχουν αποτυπωθεί κατά το σχεδιασμό.
Aκολουθήσαμε λοιπόν μεθοδολογικά τη Θεματική Προσέγγιση, η οποία εντάσσεται στα σχήματα της αλληλοσυσχέτισης και διατήρησης των γνωστικών περιοχών. Με τη θεματική προσέγγιση αναζητούμε συστηματικά διαθεματικές συνδέσεις ή προεκτάσεις μεταξύ των θεματικών περωχών. Η Θεματική Προσέγγιση είναι μία οργανωμένη εμπειρία μάθησης στην οποία ωστόσο δεν αποκλείονται οι μαθητές. Σύμφωνα με αυτή τη μέθοδο συνίσταται ο εκπαιδευτικός να ακούει προσεκτικά τις ιδέες και τις προτάσεις των μαθητών και να υιοθετεί προεκτάσεις που προκύπτουν από τα ίδια τα παιδιά για την ανάπτυξη περισσότερων δραστηριοτήτων από αυτές που είχαν αρχικά προβλεφθεί κατά το σχεδιασμό (Γκλιάου, 2006). Στο συγκεκριμένο πρόγραμμα, έπειτα από ένα αρχικό σχεδιασμό από τη συντονίστρια ακολούθησε μια διαδικασία μέσω ιστογράμματος μέσα στην τάξη κατά την οποία οι μαθητές έδωσαν τις δικές τους προεκτάσεις στο θέμα. Επίσης, κάποιες δραστηριότητες πραγματοποιήθηκαν περισσότερο από μία φορές, έπειτα από τις ανάγκες και τις επιθυμίες των μαθητών.
Ωστόσο το πρόγραμμα περιελάμβανε και τα χαρακτηριστικά ενός περιβαλλοντικού πρότζεκτ, σύμφωνα με τον ορισμό του Ράπτη (Ράπτης, 2000), δεδομένου ότι είχε την εξής υπενθύμιση επιλογών:
- Ως προς τον σκοπό της Π.E.: έμφαση στους γνωστικούς σκοπούς
-
Ως προς το περιεχόμενο: περιβαλλoντικό ζήτημα
-
Ως προς την παιδαγωγική: μαθητοκεντρική εκπαίδευση
- Ως προς την αξιολόγηση: διαγνωστική
Οι μέθοδοι που περιλαμβάνoνταν στο γενικό πλαίσιο δράσης ήταν:
1. Ερευνητική Μέθοδος: πρόκειται για το ερευνητικό μοντέλο ερώτηση - υπόθεση - πείραμα - αξιολόγηση - επανατροφοδότηση. Τα παιδιά σαν μικροί ερευνητές θα διατυπώσουν ερωτήματα, θα απαντήσουν σε θέματα που γνωρίζουν - ή που νομίζουν ότι γνωρίζουν και θα δημιουργήσουν υποθέσεις. Έπειτα, βγαίνοντας στο φυσικό περιβάλλον συλλέγουν πληροφορίες, τις οποίες έπειτα επεξεργάζονται στην τάξη. Αξιοποιούν τα αποτελέσματα και τα αξιολογούν. Αναλόγως επιβεβαιώνονται οι αρχικές υποθέσεις ή ανατρέπονται.
2. Πειραματική Μέθοδος: πρόκειται για ελεγχόμενα πειράματα τα οποία αφορούσαν την ανάπτυξη των φυτών. Τα πειράματα σχεδιάστηκαν σύμφωνα με τις παραγωγικές τεχνικές της γνώσης (Ραβάνης, 1999). «Στο εμπειριστικό πλαίσιο σκέψης αποδίδεται μια εξαιρετικά μεγάλη σημασία στην εκτέλεση πειραμάτων ανεξαρτήτως του διδακτικού σχεδίου [...]. Αντιθέτως, η επίδραση των παραγωγικών τεχνικών μπορεί να συγκροτήσει με ορθολογικό τρόπο το αίτημα της ανάπτυξης της πειραματικής διδασκαλίας και να δώσει στους εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων κριτήρια αξιολόγησης των πειραματικών δραστηριοτήτων, τις οποίες επιλέγουν και σχεδιάζουν να πραγματοποιήσουν» Η πειραματική μέθοδος απαιτεί συνεχώς τροφοδότηση πληροφοριών, παρουσίαση συμπερασμάτων και εγρήγορση στη λήψη αποφάσεων.
3. Παιχνίδια προσομοίωσης: δεδομένου ότι το πρόγραμμα αφορά παιδιά προσχολικής εκπαίδευση η βιωματική συμμετοχή τους μέσα από την αναπαράσταση ρόλων καθιστά πιο ουσιαστική και αποτελεσματική την απόκτηση γνώσεων. Επίσης, συντελούν στη συναισθηματική ανάπτυξή τους καθώς και στην όξυνση των αισθήσεών τους και στην καλλιέργεια των αισθητικών τους κριτηρίων.
4. Περιβαλλοντικό Μονοπάτι: Το περιβαλλοντικό μονοπάτι είναι μια διαδρομή σε προεπιλεγμένο χώρο, με συγκεκριμένους στόχους, προκαθορισμένους σταθμούς και δραστηριότητες. Ως μέθοδος δίνει τη δυνατότητα εξόδου των παιδιών εκτός των τειχών και την άσκηση τους στην παρατήρηση και στην καταγραιρή στοιχείων του περιβάλλοντος. [... ] Κι αυτό για να έχουν τα παιδιά τη δυνατότητα σύγκρισης, εξαγωγής συμπερασμάτων και διαμόρφωσης ολοκληρωμένων προτάσεων. Περιβαλλοντικό μονοπάτι είναι για παράδειγμα ένα μονοπάτι μέσα στο δάσος, ένα παράκτιο μονοπάτι, μονοπάτι μέσα στη γειτονιά ή στην πόλη. Η επιλογή του θέματος γίνεται από μαθητές και εκπαιδευτικό, αψού εντοπιστεί το πρόβλημα κι η αναγκαιότητα ενασχόλησης με αυτό. Η χάραξη του μονοπατιού γίνεται από τον εκπαιδευτικό. Προεπιλεγεί τους σταθμούς και τις δραστηριότητες που θα γίνουν στον καθένα, με συγκεκριμένη δομή, προκειμένου να είναι επιτεύξιμοι οι στόχοι του.
5. Επίλυση Προβλήματος: στην εφαρμογή της επίλυσης προβλήματος, (ενός βασικού μεθοδολογικού εργαλείου στην Π.Ε. το οποίο απορρέει από τη Γενική Διδακτική), ακολουθούνται σε γενικές γραμμές τα εξής: Εντοπισμός και διερεύνηση του προβλήματος/ζητήματος Καθορισμός στόχων για την επίλυση ή συμμετοχή στην επίλυση του προβλήματος - Διερεύνηση εναλλακτικών λύσεων - Σύνταξη κριτηρίων για την επιλογή της πιθανής/ρεαλιστικής λύσης ή λύσεων - Επιλογή της κατάλληλης λύσης ή λύσεων σύμφωνα με τις αρχές της αειφορίας Συγκρότηση σχεδίου δράσης - Υλοποίηση της δράσης - Αξιολόγηση και επανατροφοδότηση της διαδικασίας.
6. Μελέτη Πεδίου: δεδομένου ότι ένα βασικό μέρος του προγράμματος ήταν η καταγραφή της χλωρίδας της περιοχής από τους ίδιους τους μαθητές μέσω φωτογράφησης, η Μελέτη Πεδίου ήταν μία από τις βασικές μεθοδολογικές προσεγγίσεις. Σύμφωνα με το ΔΕΠΠΣ (2003) η Μελέτη Πεδίου οργανώνεται σε τέσσερα (4) στάδια:
1ο στάδιο: προετοιμασία εκπαιδευτικού (προπαρασκευαστική επίσκεψη)
2ο στάδιο: προετοιμασία μαθητών (οργάνωση δραστηριότητας, υιοθέτηση στάσεων συμπεριφοράς)
3ο στάδιο: εργασία στο πεδίο (φωτογράφηση)
4ο στάδιο: εργασία στην τάξη (αναγνώριση ειδών, κατηγοριοποίηση φωτογραφιών ανά είδος - δέντρο ή φυτό)
Η Θεματική Προσέγγιση καλύπτεται μεθοδολογικά από τη διεπιστημονική προσέγγιση της γνώσης. Άλλωστε, μία από τις βασικές αρχές για την ανάπτυξη προγραμμάτων Π.Ε. ενταγμένα στο φιλοσοφικό και μεθοδολογικό πλαίσιο λειτουργίας, που καθορίζουν οι διακηρύξεις για το περιβάλλον και οι διεθνείς διασκέψεις της UNESCO, είναι η ολιστκή θεώρηση του φυσικού, κοινωνικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος. Συγκεκριμένα "το περιεχόμενο του προγράμματος να μην εξαντλείται σε ένα είδος περιβάλλοντος ή σε μια περιβαλλοντική διάσταση (π.χ. φυσική ή κοινωνική) αλλά να διαπερνά, όσο είναι δυνατόν κάθετα, όλες τις μορφές, τα είδη ή τις διαστάσεις του συνολικού περιβάλλοντος". Η ολιστική και συστημική αυτή προσέγγιση της πραγματικότητας εκφράζεται μέσα από συγκεκριμένες μεθοδολογικές επιλογές, οι οποίες εστιάζονται στη διεπιστημονικότητα και σε συναφείς έννοιες στο πεδίο της πρακτικής του σχολείου, όπως η διαθεμαπκότητα. Προβάλλεται, λοιπόν, σαν μεθοδολογική προσέγγιση της γνώσης, η διαθεματική, δεδομένου ότι αντιμετωπίζει τη γνώση σαν μία ολότητα και όχι τεμαχισμένη σε διαφορετικές θεματικες περιοχές.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣ
- Αθανασάκης Α., Κουσούρης Θ., (1999), Περιβάλλον και Οικολογία στην Εκπαίδευση, β' έκδοση, Χ. Ε. Δαρδανός, Αθήνα
- Γκλιάου Ν., (2006), Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών και Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών για το Νηπιαγωγείο (σημειώσεις που δόθηκαν κατά την 3η φάση της επιμόρφωσης εκπαιδευτικών από το Π.Ι. το Σεπτέμβριο, 2006)
- ΔΕΠΠΣ (2003), Βασικές Αρχές του Διαθεματικού Ενιαίου Πλαισίου Προγραμμάτων Σπουδών για το Νηπιαγωγείο, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Ανασύρθηκε στις 20/11/2005 από www.pi-schools.gr
- Ραβάνης Κ., (1999), Οι Φυσικές Eπιστήμες στην προσχολική εκπαίδευση, Τυπωθήτω, Αθήνα
- Ράπτης Ν., (2000), Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και Αγωγή, Τυπωθήτω, Αθήνα
- Σφυρόερα Μ., Το Σχέδιο Εκπαιδευτικής Δράσης και η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση. Ανασύρθηκε στις 20/6/2006 από www. psed. duth.gr/SFYROERAΚEIM.html-22k
- Φλογαΐτη Ε, (1998), Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα
- Φλογαΐτη Ε., (2006), Εκπαίδευση για το Περιβάλλον και την Αειφορία, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα
- Δεφέρμου Χ., Κουλούρη Π., Μπασαγιάννη Ε., Οδηγός Νηπιαγωγού, ΥΠΕΠΘ - Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. ΟΕΔΒ, Αθήνα 2006
- http://www.daskalos.edu.gr/s/periballon/index.html για το Περιβαλλοντικό Μονοπάτι, όπως ανασύρθηκε στις 8/8/2006
• Ονοματεπώνυμα μαθητών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα:
|
1.
Ελένη
Αρκουλάκη
|
2.
Παναγιώτης
Σκλάβος
|
| 3.
Μαγδαληνή
Βελόγλου |
4.
Εμμανουήλ
Βελόγλου
|
| 5.
Κλειώ
Παπαδάκη
|
6.
Χρήστος
Σαριδάκης |
| 7.
Εμμανουήλ
Τσιρίνης |
8.
Ελευθερία
Μερκουλίδη |
| 9.
Γεωργία
Μερκουλίδη |
10.
Μηνάς
Ανδρεαδάκης |
| 11.
Μιχαήλ
Δασκαλάκης |
12.
Γεώργιος
Σταυρουλάκης |
13.Μανόλης Τσιρίνης |
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ:
