"ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ: ΜΙΑ ΑΠΕΙΛΗ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ"

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΔΡΕΠΑΝΟΥ Ν. ΚΟΖΑΝΗΣ

ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2004-05

Τη σχολική χρονιά που πέρασε (2004-2005) η Α' και Γ' τάξη του δημοτικού σχολείου Δρεπάνου ανέλαβαν να πραγματοποιήσουν με τη βοήθεια των δασκάλων τους Γιαννακίδου Φωτεινή και Μπαλαμπανίδου Ζαφείρα αντίστοιχα, το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα με τίτλο "Σκουπίδια: Μια απειλή για τη Βιοποικιλότητα".

Τα τελευταία χρόνια το πρόβλημα των σκουπιδιών αποτελεί συχνά θέμα σε προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Κύρια αιτία επιλογής του θέματος αποτελεί το γεγονός πως τα σκουπίδια είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα του πλανήτη που απαιτεί άμεσες λύσεις. Οι μαθητές γνωρίζουν το πρόβλημα των σκουπιδιών τόσο από τα Μ.Μ.Ε. όσο και από την καθημερινή τους ζωή αφού βρίσκονται αντιμέτωποι μαζί του σε όλους τους χώρους που ζουν και κινούνται. Έτσι το θέμα κινεί το ενδιαφέρον των μαθητών και εξασφαλίζει την ενεργή συμμετοχή τους.

Στόχοι του προγράμματος ήταν:

• Να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές το πρόβλημα των σκουπιδιών και να το συνδέσουν με τη διατήρηση της βιοποικιλότητας
• Να επανακαθορίσουν τη σχέση τους με τα σκουπίδια, να μάθουν να τα διαχωρίζουν και να τα επαναχρησιμοποιούν
• Να γνωρίσουν τους φυσικούς τρόπους διαχείρισης των σκουπιδιών
• Να ενημερωθούν για το πώς αντιμετωπίζεται το πρόβλημα στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες
• Να συνειδητοποιήσουν τις πραγματικές τους ανάγκες και να σταθούν κριτικά απέναντι στα σημερινά καταναλωτικά πρότυπα
• Να δραστηριοποιηθούν συμμετέχοντας σε προγράμματα μείωσης των σκουπιδιών και ανακύκλωσης

Μέθοδοι υλοποίησης του προγράμματος:

Για την προσέγγιση του θέματος επιλέχθηκε η μέθοδος project σε συνδυασμό με τη μέθοδο επίλυσης περιβαλλοντικών προβλημάτων. Στα πλαίσια των δύο αυτών μεθόδων χρησιμοποιήσαμε και άλλες μεθόδους όπως επισκόπηση απόψεων (ερωτηματολόγιο, συνέντευξη), το πείραμα και την παρατήρηση.

Στάδια ανάπτυξης του προγράμματος:

Πρώτο στάδιο: ευαισθητοποίηση

Η επεξεργασία του θέματος ξεκίνησε με αφορμή τις συζητήσεις στα Μ.Μ.Ε. για τη χωματερή των Α. Λιοσίων καθώς και το πρόβλημα των σκουπιδιών στο ίδιο το σχολείο.

Δραστηριότητες που πραγματοποιήθηκαν:

• Απάντηση στο ερώτημα: "τι είναι σκουπίδια;" όπου τα παιδιά αξιοποιώντας τις εμπειρίες τους και το λεξικό έδωσαν την απάντηση.
• Κατασκευή κολλάζ με φωτογραφίες από σκουπιδότοπους και σκουπίδια.

Δεύτερο στάδιο: έρευνα

Οι μαθητές τοποθετούνται απέναντι στο πρόβλημα των σκουπιδιών αξιοποιώντας τις γνώσεις και τις εμπειρίες τους. Δραστηριότητες που αναπτύχθηκαν:

• Επεξεργασία του φύλλου εργασίας "Σκουπίδια και διλήμματα" και καταγραφή των γνώσεων και στάσεων των μαθητών
• Σχεδιασμός του αραχνογράμματος δραστηριοτήτων
• Δημιουργία ομάδων έρευνας
• Μελέτη πεδίου στο σχολικό χώρο:
Α) το καλάθι της τάξης:
- Ζυγίσαμε το περιεχόμενο
- Κάναμε διαλογή και καταγραφή των σκουπιδιών
- Αναζητήσαμε τρόπους μείωσης, επαναχρησιμοποίησης, ανακύκλωσης, μετατροπής σε κάτι χρήσιμο κ.λπ.
Β) Άσπρες, μαύρες και... γκρι γωνιές του σχολικού χώρου
- Η ομάδα "Σκουπιδιάρηδες" παρατήρησε για μια εβδομάδα τους κάδους και τα καλάθια του σχολείου και κατέγραψε τις παρατηρήσεις της.
- Η ομάδα "Ανακύκλωση" κατέγραψε τους καθαρούς και βρώμικους χώρους του σχολείου καθώς και τη συμπεριφορά των συμμαθητών τους (πετάνε τα σκουπίδια τους στους κάδους ή κάτω, τι πετάνε στους κάδους κ.λπ.)
- Οι ομάδες παίρνουν μια μικρή συνέντευξη από την κυρία Ελένη που είναι καθαρίστρια του σχολείου.
- Οι ομάδες διατυπώνουν τα συμπεράσματα τους, χαρακτηρίζουν το σχολείο τους ως μαύρο και διατυπώνουν προτάσεις για τη βελτίωση της κατάστασης.
Συμπεράσματα:
- Τα καλάθια στις τάξεις είναι πάντα ξεχειλισμένα από σκουπίδια
- Η αυλή μας έχει πολλά σκουπίδια
- Τα περισσότερα σκουπίδια προέρχονται από τα παιδιά. Είναι χαρτιά, συσκευασίες τροφίμων και περισσεύματα τροφών.
Προτάσεις:
- Να χρησιμοποιούμε τους κάδους σκουπιδιών και να μην πετάμε τα σκουπίδια κάτω.
- Να τοποθετηθούν και άλλοι κάδοι σκουπιδιών στο χώρο της αυλής.
- Να πετάμε τα χαρτιά στους κάδους ανακύκλωσης που υπάρχουν στο χώρο του σχολείου
- Να προσέχουμε τι πετάμε στον κάδο ανακύκλωσης χαρτιού.
• Μελέτη πεδίου στον οικογενειακό χώρο:
Με τη βοήθεια των γονιών τους τα παιδιά:
- Ζυγίζουν καθημερινά τα σκουπίδια της οικογένειας τους.
- Κάνουν διαλογή των σκουπιδιών και τα ξαναζυγίζουν (χαρτί, μέταλλο, αλουμίνιο, γυαλί, πλαστικά, υπολείμματα τροφών, άλλα).
- Καταγράφουν αν κάποιο είδος σκουπιδιών συγκεντρώνεται χωριστά (κυρίως το χαρτί)
- Καταγράφουν αν τα υπολείμματα των τροφών τα χρησιμοποιούν για να ταΐσουν κατοικίδια ζώα.
- Συζητούν και καταγράφουν τι κάνει η οικογένεια τους τα παλιά αντικείμενα που δεν χρειάζεται.
- Παρουσιάζουν τα στοιχεία στο σχολείο και υπολογίζουμε πόσα κιλά σκουπιδιών από κάθε είδος παράγεται ανα άτομο καθώς και το σύνολο των σκουπιδιών που παράγει κάθε άτομο ανα εβδομάδα και ανα ημέρα, γίνεται σύγκριση ανα οικογένεια καθώς και με στοιχεία που προέρχονται από άλλες πηγές.
- Ακολουθούν διαπιστώσεις και προτάσεις
- Γίνεται το πείραμα "επιστροφή στη γη"
- Ακολουθεί συζήτηση για τις επιλογές που κάνουμε καθημερινά μέσα από τις αγορές μας, για την υπερκατανάλωση, τις συσκευασίες, τις ιδιαίτερες επιπτώσεις που έχουν οι πλαστικές συσκευασίες στο περιβάλλον, ποιες πρώτες ύλες χρησιμοποιούνται για την κατασκευή των υλικών συσκευασίας, πόση ενέργεια χρειάζεται για να κατασκευαστούν, επιπτώσεις στο περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα, πόσο ενήμεροι είμαστε σαν καταναλωτές.
- Οι μαθητές δημιουργούν κατασκευές από διάφορες άχρηστες συσκευασίες με σκοπό την αξιοποίηση υλικών που διαφορετικά θα κατέληγαν στα σκουπίδια.

• Πορεία των σκουπιδιών - από τους κάδους σκουπιδιών στη χωματερή:
- Τα παιδιά φωτογραφίζουν και καταγράφουν τα σημεία όπου υπάρχουν σωροί σκουπιδιών έξω από τους κάδους.
- Συζητούν για τα προβλήματα που δημιουργούνται από την προσωρινή αποθήκευση.
- Παρατηρούν τη συλλογή τους από τα απορριμματοφόρα.
- Συζητούμε για το επαγγέλματα που εμπλέκονται
- Επίσκεψη σε ανεξέλεγκτο σκουπιδότοπο (η επίσκεψη στη χωματερή του δήμου είναι αδύνατη).
- Συζητούμε στην τάξη για τις επιπτώσεις των χωματερών και των ανεξέλεγκτων σκουπιδότοπων στο περιβάλλον.
- Συνέντευξη - συζήτηση με τον υπεύθυνο περιβαλλοντολόγο του δήμου κ. Βερβερέζο για τη διαχείριση των σκουπιδιών στο δήμο και την κατασκευή του ΧΥΤΑ.

Τρίτο στάδιο: αναζήτηση λύσεων

Ήδη τα παιδιά από το προηγούμενο στάδιο έχουν συλλέξει και επεξεργαστεί σχεδόν όλες τις πληροφορίες που σχετίζονται με το πρόβλημα των σκουπιδιών και έχουν προτείνει λύσεις. Στο στάδιο αυτό γίνεται συστηματοποίηση των λύσεων που έχουν προταθεί και ερευνούν περισσότερο τη λύση της ανακύκλωσης των σκουπιδιών. Έτσι:

• Πραγματοποιούμε επίσκεψη στους χώρους του δήμου Κοζάνης όπου συγκεντρώνεται το χαρτί, το γυαλί και το αλουμίνιο για ανακύκλωση καθώς και ενημέρωση από την υπεύθυνη για τη διαδικασία της ανακύκλωσης και τα οφέλη της.

• Πραγματοποιούμε έρευνα σε 39 οικογένειες του χωριού για το αν ανακυκλώνουν χαρτί και αν όχι γιατί, με δεδομένο πως στο σχολείο υπάρχουν κάδοι ανακύκλωσης χαρτιού το οποίο συλλέγει ο δήμος Κοζάνης.
• Παράγουμε ανακυκλωμένο χαρτί

• Συμμετέχουμε σε πρόγραμμα ανακύκλωσης χαρτιού

• Επίσκεψη στο κοντινό μας δασάκι
- Επισκεφτήκαμε το δασάκι του χωριού μας.
- Περπατήσαμε στο δάσος προσπαθώντας να μην ενοχλούμε τους ρυθμούς τις φύσης.
- Φωτογραφίσαμε φυτά και φωλιές ζώων.
- Παρατηρήσαμε τα είδη των φυτών και προσπαθήσαμε να μετρήσουμε πόσα είδη φυτών υπάρχουν σε ένα τετραγωνικό μέτρο και ανακαλύψαμε τα γνωστά μας φυτά.
- Παρατηρήσαμε τις μυρμηγκοφωλιές.
- Καταγράψαμε τα χρώματα του δάσους.
- Παρατηρήσαμε αν υπάρχουν σκουπίδια, τι είδους και από πού πιθανώς προέρχονται και συζητήσαμε τις αρνητικές επιπτώσεις της παρουσίας των σκουπιδιών στο δάσος.
- Αναρτήσαμε πινακίδα.

Αξιολόγηση του προγράμματος:

Η αξιολόγηση του προγράμματος πραγματοποιήθηκε μέσα από τις συζητήσεις των ομάδων και την παρουσίαση του υλικού τους, την παρουσίαση της τελικής εργασίας των μαθητών, τις εικαστικές κατασκευές, την κατασκευή ενός επιτραπέζιου παιχνιδιού από τους μαθητές και την αξιολόγηση των καινούργιων στάσεων των μαθητών από τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα ανακύκλωσης χαρτιού του σχολείου.


Μειώνω τα σκουπίδια
Επαναχρησιμοποιώ και ανακυκλώνω
Μέσα σε ένα όμορφο και καθαρό περιβάλλον

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

- Βασιλάκης Κ., Ελαφροπάτητα, εκδ. Λιβάνη
- Βενετσάνος, Απορρίμματα και ανακύκλωση, εκδ. Πατάκη
- Ζαραμπούκα Σ., Ο κύριος Μπεν, η Μου και τα σκουπίδια
- Ζαραμπούκα Σ., Το βρωμοχώρι
- Καραγιάννη - Τόλκα, Η κυρία Ανακύκλωση και οι φίλοι της
- Κοντολέων Α., Ένας πλανήτης στο πλυντήριο, εκδ. Φυτράκη, Αθήνα
- Λία Σ., Οικολογικές χειροτεχνίες και κατασκευές, εκδ. Καμπανάς
- Μάγος Κ., Νέστορος Χ., Χρυσόγελος Ν., Απορίες για τα Απορρίμματα: Προτάσεις περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για τα σκουπίδια και την ανακύκλωση, Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς
- Παρούση Α., Ήταν ένα μικρό χαρτάκι
- Ρόνταρι Τ., Παραμύθια σαν πλατύ χαμόγελο, εκδ. Μεταίχμιο
- Σουζούκι Ν., Χέννερ Μ., Μια ματιά στο περιβάλλον, Εκδ. Άδωνις
- Χόλλαντ Μ., Χάζελ Λ., Φροντίστε τον πλανήτη μας, Εκδ. Μίνωας, Αθήνα
- Μυστικά για το περιβάλλον που πρέπει να τα μάθει όλος ο κόσμος, Ευρωπαϊκή Ένωση
- Ανακύκλωση (έντυπο υλικό), Υ.Π.Χ.Δ.
- Υλικά συσκευασίας τροφίμων (έντυπο υλικό), Υ.Π.Χ.Δ.