"ΤΟ ΔΑΣΟΣ ΜΕΤΑ ΤΗ ΦΩΤΙΑ -
ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΡΟΔΟΥ"

ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΚΡΕΜΑΣΤΗΣ ΡΟΔΟΥ
σχολικό έτος 2005-06

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΘΕΡΜΑ

ΤΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ κ. ΚΟΝΤΑΚΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ, ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ, ΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΤΟΥ ΚΠΕ ΠΕΤΑΛΟΥΔΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΠΕ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ, ΤΟΝ ΥΠΕΥΘΥΝΟ ΤΟΥ ΚΠΕ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ κ. ΜΑΡΔΙΡΗ ΘΕΟΔΩΡΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚ/ΣΗΣ ΔΩΔ/ΝΗΣΟΥ κ. ΦΑΣΟΥΛΟΠΟΥΛΟ ΓΙΩΡΓΟ, ΤΟ ΔΗΜΟ ΠΕΤΑΛΟΥΔΩΝ, ΤΟΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΛΟΓΟ κ. ΠΕΤΑΛΑ ΣΑΒΒΑ, ΤΗ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΔΩΔ/ΣΟΥ, ΤΟΝ ΥΠΕΥΘΥΝΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚ/ΣΗΣ ΔΩΔ/ΝΗΣΟΥ κ. ΟΡΦΑΝΟ ΣΤΕΛΙΟ, ΤΗΝ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗ ΡΟΔΟΥ, ΤΗΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΡΟ.ΦΥ.ΚΑ, ΤΟΝ ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΣΥΛΛΟΓΟ ΔΗΜΟΥ ΠΕΤΑΛΟΥΔΩΝ, ΤΗΝ ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ, ΤΗΝ κ. ΜΠΟΚΟΥ ΕΛΕΝΗ, ΤΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΑΣΩΝ ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ, ΤΟΥΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΥΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ ΜΑΣ ΚΑΙ ΟΛΟΥΣ ΟΣΟΥΣ ΣΤΗΡΙΞΑΝ ΤΗΝ ΟΜΑΔΑ ΜΑΣ.

 Η ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΤΗΣ Α' & Β' ΤΑΞΗΣ ΤΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΡΕΜΑΣΤΗΣ ΡΟΔΟΥ:

ΑΤΣΙΚΝΟΥΔΑ ΔΕΣΠΟΙΝΑ, ΓΙΟΡΔΑΜΝΗ ΜΕΛΑΝΗ, ΕΞΑΔΑΚΤΥΛΟΥ ΝΙΚΗ, ΖΩΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΚΑΛΛΙΣΤΗ ΓΕΩΡΓΙΑ, ΚΑΛΟΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ ΝΙΚΟΣ, ΚΡΑΤΣΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΤΑΝΙΑ, ΛΑΡΔΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ, ΛΟΛΑΚΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ, ΜΑΝΤΑΛΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, ΜΑΡΓΑΡΙΤΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ, ΜΑΤΣΗ ΑΝΝΑ, ΜΠΑΤΗ ΜΑΡΙΑ, ΜΠΟΥΤΣΚΑ ΧΡΙΣΤΙΝΑ, ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΒΑΣΙΛΗΣ, ΞΥΡΗΣ ΚΩΣΤΑΣ, ΠΑΠΑΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΜΙΧΑΕΛΑ, ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, ΠΑΤΤΑ ΔΕΣΠΟΙΝΑ, ΡΟΥΣΑΚΗ ΔΕΣΠΟΙΝΑ, ΣΑΒΑΚΗΣ ΗΛΙΑΣ, ΣΑΡΟΥΚΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ, ΣΙΑΛΟΥΠ ΑΝΤΟΝΙΝΟ, ΣΤΑΜΑΤΗ ΠΟΠΗ, ΣΤΑΥΡΟΥ ΓΙΑΝΝΗΣ, ΤΣΟΠΑΝΑΚΗΣ ΓΡΗΓΟΡΗΣ, ΣΤΕΡΓΕΝΑΚΗΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣ, ΦΡΑΓΚΟΥΛΗΣ ΙΑΚΩΒΟΣ, ΦΤΑΚΛΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ, ΧΑΤΖΗΔΙΑΚΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ, ΒΕΚΙΑΡΗΣ ΘΑΝΟΣ, ΖΟΥΡΟΥΔΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ, ΚΟΥΤΟΓΛΟΥ ΠΑΥΛΟΣ, ΜΑΤΣΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, ΜΠΑΚΑΡΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ, ΠΑΠΑΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΣΑΜΠΙΚΑ,ΠΑΠΑΜΑΝΩΛΗ ΕΛΕΝΗ, ΠΑΠΑΛΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ, ΠΟΤΣΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ, ΣΠΑΡΤΑΛΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ, ΤΣΑΚΑΛΙ ΣΤΕΛΛΑ, T ΣΟΥΒΑΛΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ, ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΑ ΜΙΧΑΕΛΑ.

ΟΙ ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΚΑΘΗΓΗ ΤΕΣ:
ΜΥΡΩΝΑΚΗ ΑΝΝΑ (ΒΙΟΛΟΓΟΣ), ΜΠΟΚΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ (ΧΗΜΙΚΟΣ)

ΠΡΟΛΟΓΟΣ:

Το νησί της Ρόδου διαθέτει μεγάλη δασοκάλυψη με πλούσια χλωρίδα και πανίδα. Οι δασικές εκτάσεις αποτελούνται από δάση τραχείας πεύκης (Pinus brutia), κυπαρίσσια (Cupressus sempervirens), μακκία βλάστηση (πουρνάρι, σχίνος, κουμαριά, χαρουπιά), φρύγανα (λαδανιά, γαλαστοιβή, θυμάρι, αλεσφακιά). Η ύπαρξη πυρκαγιών στα δάση της Ρόδου έδωσε το ερέθισμα για παρατήρηση και καταγραφή της αντίδρασης του δασικού οικοσυστήματος μετά τη φωτιά (μηχανισμοί αναγέννησης δάσους). Οι μαθητές έδειξαν ανακαλυπτική διάθεση για το ρόλο του δασικού οικοσυστήματος καθώς και για το φαινόμενο της υπερβόσκησης, Σκοπός της εργασίας ήταν η κατανόηση και ο ρόλος των μηχανισμών αναγέννησης ενός δασικού οικοσυστήματος. Επίσης και η συνειδητοποίηση ότι ο μεγάλος αριθμός πυρκαγιών είναι ένα κοινωνικό και περιβαλλοντικό ζήτημα με συνέπεια την ερημοποίηση των οικοσυστημάτων (όσο κι αν η φύση προσπαθεί από μόνη της).

Οι σημαντικότεροι στόχοι του προγράμματος ήταν:

Η εργασία έγινε από 45 μαθητές (21 αγόρια, 24 κορίτσια) της Α' και Β' τάξης του Ενιαίου Λυκείου Κρεμαστής Ρόδου κατά το σχ.έτος 2005-2006 . Στο πρόγραμμα εφαρμόστηκε η μέθοδος project . Τ α παιδιά εργάστηκαν σε 5 ομάδες, με αυξημένο ενδιαφέρον συγκεντρώνοντας αρκετές πληροφορίες για κάθε επιμέρους θέμα. Το σημαντικό ήταν η απόκτηση γνώσεων, δεξιοτήτων, κοινωνικών - συναισθηματικών - ηθικών - αισθητικών ευαισθησιών απέναντι στην προστασία του δάσους. Οι υπεύθυνοι καθηγητές ήταν οι: Μυρωνάκη Άννα, Βιολόγος - Μπόκος Δημήτρης, Χημικός. Έγινε ενημέρωση για τη διετή συνεργασία του σχολείου στο Εθνικό Θεματικό Δίκτυο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης που συντονίζει το ΚΠΕ Καστοριάς (εγκεκριμένο από το ΥΠΕΠΘ) με θέμα : «Βιοποικιλότητα - Το εργαστήρι της ζωής». Οι μαθητές ενημερώθηκαν για την έγκριση του προγράμματός μας από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου (Μυτιλήνη).

ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ - ΣΤΑΔΙΑ:

ΣΤΑΔΙΟ 1ο:

Οι μαθητές προβληματισμένοι από τα ΜΜΕ για την ανησυχητική αύξηση πυρκαγιών στο νησί τους και γενικότερα σε όλο το πλανήτη, έδειξαν ανακαλυπτική διάθεση για το ρόλο του δασικού οικοσυστήματος καθώς και για το φαινόμενο της υπερβόσκησης, που έχει πάρει κοινωνικές και περιβαλλοντικές διαστάσεις στις μέρες μας με τραγική συνέπεια την ερημοποίηση των οικοσυστημάτων. Θετικό στοιχείο ήταν η γειτνίαση του τοπικού ΚΠΕ Πεταλούδων, όπου κοντά σε αυτό βρίσκεται καμένη δασική έκταση, για μία βιωματική προσέγγιση του θέματος. Ακολούθησαν συζητήσεις, καταιγισμός ιδεών, ανταλλαγή απόψεων.

Οι μαθητές χωρίστηκαν σε 5 ομάδες και κατέγραψαν τα παρακάτω:

Α. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΔΑΣΟΥΣ

Το δάσος αντιπροσωπεύει το είδος του χερσαίου οικοσυστήματος με τη μεγαλύτερη κατανομή στον πλανήτη (καλύπτει το 32% της γήινης επιφάνειας).

Το δάσος δεν είναι μόνο δέντρα . Είναι ένα σύνολο διάφορων φυτών, όπου βέβαια κυριαρχούν τα δέντρα, αλλά και ζώων. Οι οργανισμοί αυτοί βρίσκονται σε αλληλεπίδραση με το έδαφος και το κλίμα που επικρατεί στην περιοχή. Όλες οι εκτάσεις που καλύπτονται από φυσική βλάστηση λέγονται δασικές, ανεξάρτητα από το αν κυριαρχούν δέντρα, θάμνοι ή φρύγανα και αποτελούν ένα πολυσύνθετο σύνολο με δική του ζωή και λειτουργίες. Αποτελούν το δασικό οικοσύστημα που παίζει σημαντικό ρόλο στη βιολογική ισορροπία μέσα στη φύση.

Η δομή του οικοσυστήματος του δάσους χαρακτηρίζεται από δύο βασικά στοιχεία:

α) τους αβιοτικούς παράγοντες, ένα σύνολο μη ζωντανών φυσικών ή χημικών περιβαλλοντικών παραγόντων που συνίσταται από:

β) τους βιοτικούς παράγοντες, το σύνολο δηλαδή των ζωντανών οργανισμών που με τη σειρά του διακρίνεται σε:

* Οι αβιοτικοί και οι βιοτικοί παράγοντες βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση, με αδιάκοπη μεταφορά ενέργειας.

Διαταραχές των δασών από φυσικούς παράγοντες αποκαθίστανται από την ίδια τη φύση μέσα από τους υπάρχοντες αυτορυθμιστικούς μηχανισμούς, ενώ διαταραχές που οφείλονται σε μη φυσικούς παράγοντες (ανθρωπογενείς), μπορεί να προκαλέσουν αποσταθεροποίηση και υποβάθμιση του οικοσυστήματος και συνήθως οδηγούν σε απλούστερη οργάνωση ή και πλήρη κατάρρευση του οικοσυστήματος.

Ο ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΔΑΣΙΚΟΥ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ:

Α.1 ΦΩΤΟΣΥΝΘΕΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΝΟΗ

Το πράσινο χρώμα των φυτών οφείλεται στη χλωροφύλλη, η οποία υπάρχει στους χλωροπλάστες των φυτικών κυττάρων και παγιδεύοντας την ηλιακή ενέργεια τη μετατρέπει σε χημική, ενώ παράλληλα τα φυτά προσλαμβάνουν από τον αέρα διοξείδιο του άνθρακα και από το έδαφος νερό στο οποίο βρίσκονται διαλυμένα διάφορα άλατα, ιχνοστοιχεία κ.λπ. Κατόπιν η παγιδευμένη ενέργεια από τον ήλιο χρησιμοποιείται για να τροφοδοτήσει μια πολύπλοκη σειρά χημικών αντιδράσεων που το τελικό τους προϊόν είναι σάκχαρα και οξυγόνο. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται φωτοσύνθεση (είναι η ίδια για όλα τα φυτά) και περιγράφεται από τη χημική αντίδραση: 6CO2+6H2O-->6H12O6+6O2

Τα σάκχαρα που παράγονται αποτελούν ένα πλούσιο καύσιμο το οποίο το φυτό διασπά γρήγορα, ώστε να αποκτήσει την ενέργεια που χρειάζεται για να ζήσει, σύμφωνα με τη διαδικασία που λέγεται αναπνοή: C6H12O6+6O2-->6CO2+6H2O+ενέργεια.

Όσο νερό δε χρησιμοποιηθεί από το φυτό για τη φωτοσύνθεση αποβάλλεται στο περιβάλλον με μια άλλη λειτουργία που λέγεται διαπνοή.

Α.2 Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΚΑΙ Η ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΤΩΝ ΘΡΕΠΤΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ

Μερικά θρεπτικά στοιχεία όπως ο άνθρακας, το οξυγόνο, το άζωτο, ο φώσφορος και το θείο είναι απαραίτητα και μάλιστα σε μεγάλες ποσότητες. Η ύπαρξη ομάδων οργανισμών (παραγωγοί, καταναλωτές, αποδομητές) των οποίων ο μεταβολισμός και οι ανάγκες βρίσκονται σε διαρκή αλληλεξάρτηση, επιτρέπει τη διαρκή ανακύκλωση των στοιχείων αυτών που είναι απαραίτητα. Έτσι τα φυτά απορροφούν από το έδαφος τα θρεπτικά στοιχεία με τη μορφή ιόντων και τα ενσωματώνουν στους ιστούς τους και μέσω των τροφικών αλυσίδων τα μεταβιβάζουν στους ετερότροφους οργανισμούς, καταναλωτές και αποδομητές.

Α.3 ΤΟ ΔΑΣΟΣ ΚΑΙ Ο ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟΣ ΑΕΡΑΣ

Το δάσος παράγει το απαραίτητο για τη ζωή μας οξυγόνο και δεσμεύει το διοξείδιο του άνθρακα. Θεωρείται ότι:

Α.4 ΤΟ ΔΑΣΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΝΕΡΟ

Το δάσος είναι ο βασικότερος ρυθμιστής του κύκλου νερού, γιατί επηρεάζει την πτώση, την εξάτμιση, τη διήθηση των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων (βροχές, χιόνι, χαλάζι) καθώς και την επιφανειακή απορροή. Το δάσος συγκρατεί το νερό της βροχής, μειώνει την ένταση πτώσης του νερού στο έδαφος και έτσι ελαχιστοποιούνται τα φαινόμενα διάβρωσης. Έχει παρατηρηθεί ότι το δάσος συγκρατεί το 95% της βροχής και επιτρέπει μόνο στο 5% να κυλήσει στο έδαφος. Οι φωτιές, οι εκχερσώσεις, οι οικοπεδοποιήσεις των δασών έχουν σαν αποτέλεσμα να μην συγκρατείται το νερό της βροχής από το έδαφος.

Α.5 ΤΟ ΔΑΣΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΔΑΦΟΣ

Στο έδαφος έχει την κατοικία του πολύ μεγάλος αριθμός ζώων και μικροοργανισμών που παίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στις διεργασίες (αποδόμηση - ανάμιξη οργανικών και ανόργανων συστατικών) που συμβαίνουν σε αυτό. Τα μεγαλύτερα ζώα στο έδαφος (σκουλήκια, μυρμήγκια κ.ά.) ανακατεύουν το χούμο με το χώμα (ανάμιξη οργανικών και ανόργανων συστατικών) βελτιώνοντας έτσι την ποιότητα του εδάφους. Ακόμη τα ζώα μεταφέρουν ανόργανα θρεπτικά συστατικά από τα κατώτερα στρώματα του εδάφους στην ενεργό περιοχή των ριζών συντελώντας στην διατήρηση και ανάπτυξη του δάσους.

Α.6 ΔΑΣΟΣ ΚΑΙ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ

Τα δάση εξαιτίας της βιοποικιλότητας που περικλείουν είναι φυσική τράπεζα γονιδίων φυτών και ζώων, μέσα στην οποία κρύβεται ένα αστείρευτο απόθεμα γνώσεων που αφορούν την ιατρική, τη γεωργία, τη βιομηχανία και τη γενετική μηχανική και οι οποίες μπορούν να συμβάλλουν στην παραγωγή νέων ειδών τροφίμων, φαρμάκων και βιομηχανικών προϊόντων.

Α.7 ΔΑΣΟΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑ

Μειώνει την ένταση του φωτός και επιδρά στη σύνθεση του, δημιουργώντας ένα ιδιαίτερο φωτόκλιμα. Το φύλλωμα του δάσους απορροφά πιο πολύ την ερυθρά και λιγότερο την πράσινη ακτινοβολία, με αποτέλεσμα το φως στο δάσος να είναι πιο πλούσιο σε πράσινη ακτινοβολία κι έτσι πιο ευχάριστο και ξεκούραστο, με ηρεμιστική δράση. Αμβλύνει τις ακραίες θερμοκρασίες μειώνει τις μεγάλες, αυξάνει τις μικρές και παρεμποδίζει το σχηματισμό δροσιάς και πάχνης. Το δάσος συγκρατεί μεγάλο μέρος της ηλιακής ακτινοβολίας. Μειώνει την ένταση του ανέμου. Αυξάνει τις βροχές, μετατρέπει σε βροχή (βροχοομίχλη) την υγρασία του αέρα και υγροποιεί την ομίχλη. Το δάσος βοηθά στην απορρόφηση του νερού. Βελτιώνει την ποιότητα του νερού, ενεργεί σαν μικροβιολογικό χημικό και φυσικό φίλτρο του νερού. Για όλους τους παραπάνω λόγους τα δάση δεν πρέπει να καίγονται ή να κόβονται [σε τοπικό επίπεδο και παγκόσμιο (π.χ δάση Αμαζονίου)].

Α.8 ΤΟ ΔΑΣΟΣ ΠΗΓΗ ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ

Το δάσος είναι ένας ανανεώσιμος φυσικός πόρος με τεράστια οικονομική σημασία. Το ξύλο αποτελεί σήμερα την πρώτη ύλη για 175 τουλάχιστον βιομηχανικά χημικά προϊόντα. Από το ξύλο παράγεται επίσης τεχνητό μετάξι, το γνωστό ρεγιόν, το οποίο χρησιμοποιείται για ρούχα, κ.ά. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 40% περίπου των φαρμάκων έχει ως βάση του τα φυτά των δασών. Σπουδαίος είναι και ο κοινωνικός ρόλος του δάσους. Προσφέρει ευκαιρίες εργασίας σε επαγγελματικές ομάδες (ξυλοκόπος, δασοφύλακας κ.α.)

Α.9 ΔΑΣΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΨΥΧΗ

Το δάσος προσφέρει στον άνθρωπο έναν μοναδικό χώρο αναψυχής και γαλήνης. Ο καθαρός αέρας του δάσους, η ομορφιά και η ηρεμία που βρίσκει κανείς μέσα σ' αυτό είναι ο αντίποδας στα καυσαέρια, στο θόρυβο και το άγχος της πόλης. Το δάσος προσφέρεται και ως χώρος εφαρμογής περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Η άμεση επαφή των μαθητών με τη ζωή στο δάσος τους βοηθά να αναπτύξουν υπεύθυνες στάσεις και συμπεριφορές απέναντι στο περιβάλλον.

Β.1 ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΕΞΩΓΕΝΕΙΣ ΑΒΙΟΤΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

Σαν κακή διαχείριση θα μπορούσαμε να αναφέρουμε την υλοτομία, την απόρριψη σκουπιδιών, τις κακές κατασκευές έργων υποδομής, το διαμελισμό των δασικών εκτάσεων κ.ά. Μια από τις χειρότερες ανθρωπογενείς επιδράσεις στα δασικά οικοσυστήματα είναι η πρόκληση πυρκαγιάς. Οι πυρκαγιές βέβαια δεν θεωρούνται πάντα καταστροφικές. Καταστροφικές είναι οι επικόρυφες πυρκαγιές, γιατί καταστρέφουν όχι μόνο τα δέντρα αλλά και τους σπόρους τους με αποτέλεσμα η αναγέννηση του δάσους να είναι σχεδόν αδύνατη . Λιγότερο επικίνδυνη είναι η έρπουσα πυρκαγιά, η οποία όμως μετατρέπεται σε καταστροφική, όταν σε μικρό χρονικό διάστημα ακολουθήσει κι άλλη.

Β.2 ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΕΞΩΓΕΝΕΙΣ ΒΙΟΤΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

Τα ζώα που υπερβόσκουν στο δάσος προκαλούν ζημιές στη βλάστηση, καταστρέφουν τη φυσική αναγέννηση, ποδοπατούν το έδαφος και υποβαθμίζουν τις φυσικές του ιδιότητες. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι η μείωση της διαπερατότητας και της κάλυψης του εδάφους, με αποτέλεσμα την πρόκληση διάβρωσης. Τη μεγαλύτερη ζημιά προξενεί η βόσκηση των γιδιών. Όταν μετά τη βόσκηση ακολουθήσει φωτιά, τότε το σύστημα οδηγείται σε κατάρρευση, γιατί είναι αδύνατη η αναγέννηση του.

Β.3 ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΕΝΔΟΓΕΝΕΙΣ ΒΙΟΤΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

Στην κατηγορία αυτή συγκαταλέγονται παθογόνοι μικροοργανισμοί και έντομα. Οι οργανισμοί αυτοί μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές βλάβες στα δέντρα, όταν επικρατούν δυσμενείς συνθήκες ή όταν αλλοιωθεί η δομή του οικοσυστήματος με την προσθήκη ξενικών ειδών.

ΕΘΝΙΚΟΙ ΔΡΥΜΟΙ:

Στη χώρα μας υπάρχουν 10 εθνικοί δρυμοί. Οι κίνδυνοι για τους εθνικούς δρυμούς είναι βεβαίως οι ανθρώπινες επεμβάσεις, όπως πυρκαγιές,ανεξέλεγκτο κυνήγι και βόσκηση, εξόρυξη ορυκτών, δασική εκμετάλλευση, κατασκευή δρόμων και υδροηλεκτρικών έργων, βιομηχανική και τουριστική ανάπτυξη. Οι δέκα εθνικοί δρυμοί της χώρας μας καταλαμβάνουν έκταση 650.000 στρεμμάτων.

ΣΤΑΔΙΟ 2ο:

Οι μαθητές έκαναν προγραμματισμένες επισκέψεις και δραστηριότητες (χρονοδιάγραμμα) έξω από το χώρο του σχολείου. Φάνηκε η διεπιστημονικότητα (φυσική, χημεία, βιολογία, ιστορία, φυσική αγωγή). Τα δεδομένα που καταγράφηκαν ήταν:

Γ. ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ

Να σέβεσαι τα δάση... για ένα καλύτερο σήμερα. και ένα ελπιδοφόρο αύριο...
Η ζωή ξεπηδάει μέσα από τα αποκαΐδια..
Όταν το μεσογειακό δάσος καεί, ακολουθεί μια εντυπωσιακή αντίδραση των φυτών!

Πολλοί επιστήμονες συμφωνούν σήμερα ότι τα φυτά εξαιτίας της επανειλημμένης δράσης της φωτιάς έχουν αναπτύξει τέτοιους μηχανισμούς προσαρμογής, ώστε να επιβιώνουν και το σύστημα να αναγεννάται. Αυτά ισχύουν μόνο για τα είδη της μεσογειακής βλάστησης. Το πουρνάρι, ο σχίνος, η κουμαριά, η αγριελιά κ.ά. σχηματίζουν νέους βλαστούς και φύλλα στη βάση του καμένου κορμού τους. Τα περισσότερα είδη των φρυγάνων και τα πεύκα μπορούν να αναγεννηθούν με το φύτρωμα των σπερμάτων τους, τα οποία είτε προστατεύθηκαν από τη φωτιά εξαιτίας του σκληρού τους περιβλήματος είτε έμειναν στους κώνους, οι οποίοι άνοιξαν όταν θερμάνθηκαν στους 70-80 βαθμούς Κελσίου. Είναι αποδεδειγμένο ότι ο συνδυασμός φωτιά - βόσκηση - φωτιά οδηγεί σε κατάρρευση του συστήματος και διάβρωση των εδαφών. Ιδιαίτερα αν ο κύκλος επανάληψης είναι μικρός (1-10 χρόνια).

Η παρατεταμένη θερινή ανομβρία σε συνδυασμό με τις μεγάλες θερμοκρασίες και τους ανέμους του καλοκαιριού έχουν δημιουργήσει ένα ιδιαίτερο εύφλεκτο περιβάλλον στη Ρόδο. Τα φυτά έχοντας αναπτυχθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα μέσα στο μεσογειακό κλίμα παρουσιάζονται με σειρά προσαρμογών , με τις οποίες έχουν τη δυνατότητα να επανέρχονται μετά την πυρκαγιά. Οι προσαρμογές όμως αυτές εμφανίζονται μόνο εφόσον οι πυρκαγιές συμβαίνουν σε "τακτά" χρονικά διαστήματα. Κάθε 80-100 χρόνια για παράδειγμα στα πευκοδάση και κάθε 40-30 χρόνια στους θαμνώνες με αείφυλλα σκληρόφυλλα φυτά. Ορισμένα είδη όπως η ασφάκα και η αφάνα έχουν τη δυνατότητα να επιβιώσουν με σπέρματα και με παραβλαστήματα. Τα πεύκα επανέρχονται μόνο με την φύτρωση των σπόρων τους. Στα καμένα φυσικά πευκοδάση υπάρχει συνήθως αυξημένη αναγέννηση πράγμα που σημαίνει ότι δεν είναι αναγκαία η αναδάσωση. Σχεδόν όλοι οι πολυετείς υψηλοί θάμνοι στη Ρόδο (πουρνάρια, αγριελιές, κουμαριές, συκιές, μυρτιές, δάφνες, κ.λπ.) επανέρχονται με παραβλαστήματα. Θεωρητικά η επανάκαμψη των φυτών ιδιαίτερα εκείνων που παραβλαστάνουν είναι ταχύτατη επειδή τα νέα φύλλα είναι μεγάλα και η φωτοσύνθεση είναι ιδιαίτερα αυξημένη.

Το γεγονός ότι η πυρκαγιά δρα καταστροφικά είναι αμφισβήτητο μόνο που γι'αυτό υπεύθυνη είναι η αδιαφορία, η λανθασμένη διαχείριση, η ανεπαρκής πολιτική γης και τέλος οι πιέσεις που υφίστανται οι καμένες εκτάσεις εκ των υστέρων (βόσκηση). Η κτηνοτροφία των αιγοπροβάτων αποτελεί ένα βασικό παράγοντα υποβάθμισης του δάσους. Ένα παράδειγμα καταστροφικής επέμβασης είναι η βοσκή που ακολουθεί μια πυρκαγιά. Τα ζώα καταστρέφουν τα νεαρά δεντρύλλια που προσπαθούν ν' αναπτυχθούν, με αποτέλεσμα την αργή αντικατάσταση του δάσους. Η ανεξέλεγκτη και παράνομη βόσκηση, ιδιαίτερα μετά την εκδήλωση πυρκαγιάς, παρεμποδίζει τη φυσική αναγέννηση των δασών, με αποτέλεσμα την υποβάθμιση του οικοσυστήματος και τη διάβρωση του εδάφους(αυτό παρατηρήθηκε σε δευτεροκαμένη δασική έκταση στο χωριό Θολό Ρόδου). Η υπερβολική βόσκηση θεωρείται η κυριότερη αιτία της εικόνας που παρουσιάζουν σήμερα πολλά ελληνικά βουνά, όπου βλέπει κανείς να προβάλλουν γυμνά βράχια, χωρίς χώμα ή βλάστηση. Για αυτό το λόγο οι Κυκλάδες είναι κατάξερες σήμερα. Ελπίζουμε να μη συμβεί μετά από χρόνια το ίδιο και στη Ρόδο.

Γ.1 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ ΣΤΗ ΡΟΔΟ

Γνωρίσαμε ότι το δάσος ως οικοσύστημα παίζει σημαντικό ρόλο:

Η ανθρώπινη παρέμβαση (πολλές πυρκαγιές, υπερβόσκηση) διαταράσσει το σημαντικό ρόλο του δάσους με αποτέλεσμα την ερημοποίηση.

Τα δάση της Ρόδου ταλαιπωρούνται από συνεχείς φωτιές και υπερβόσκηση. Οι αρμόδιοι κηρύσσουν την περιοχή αναδασωτέα. Μερικοί ειδικοί υποστηρίζουν να αφήνεται η καμένη περιοχή να ενεργοποιεί τους δικούς της μηχανισμούς αναγέννησης:

Τα αείφυλλα σκληρόφυλλα με το βαθύ ριζικό σύστημα που βρίσκει νερό μέσα στο έδαφος, παραβλαστάνουν αμέσως. Νέα τρυφερά κλαδιά με καταπράσινα φύλλα εμφανίζονται, ακόμα και μέσα στις σκληρές συνθήκες του καλοκαιριού, από τους οφθαλμούς που υπήρχαν λίγο κάτω από την επιφάνεια του εδάφους και δεν καταστράφηκαν από την πυρκαγιά. Η θερμοκρασία του εδάφους κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς μένει αμετάβλητη σε βάθος 8 εκατοστών από την επιφάνεια. Έτσι, οι υπόγειοι οφθαλμοί των φυτών δεν καταστρέφονται. Αμέσως μετά τις πρώτες βροχές παραβλαστάνουν και τα φρύγανα. Νέα, υγιέστατα καταπράσινα φύλλα εμφανίζονται. Έτσι, στη βάση του καμένου σκελετού ενός φρύγανου αναπτύσσεται το νέο φυτό.

Η καμένη δασική περιοχή που μελετήθηκε ήταν 1 Km από το χωριό Θολό ή Θεολόγο, η ποία κάηκε για πρώτη φορά το 1994 και ένα κομμάτι της ξανακάηκε το 2004. Στη παρακάτω φωτογραφία φαίνονται τα παραβλαστήματα της περιοχής (σχίνος,κουμαριά):

ΠΑΡΑΒΛΑΣΤΗΜΑΤΑ ΣΕ ΚΑΜΕΝΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΘΟΛΟΥ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ (ΜΑΡΤΙΟΣ 2006)

Πρέπει να πούμε ότι πολλά από τα σπέρματα των μεσογειακών φυτών π.χ της χαρουπιάς, της ελιάς, του σχίνου, δεν φυτρώνουν αν δεν διασπαστεί με κάποιο τρόπο το αδιάβροχο περίβλημά τους. Κάτι τέτοιο συμβαίνει αν το σπέρμα φαγωθεί από κάποιο πουλί και επανέλθει στο έδαφος άπεπτο μέσα σε μια κουτσουλιά (οι παλιοί αναφέρουν ότι ο σχίνος δε φυτρώνει αν δε τον φάει τσίχλα και ότι τα νεαρά άτομα φυτρώνουν εκεί όπου υπάρχει κουτσουλιά) ή αν μετά από μια πυρκαγιά σπάσει το εξωτερικό περίβλημα και γίνει δυνατή η διάβρεξη του σπέρματος κατά την υγρή περίοδο του έτους. Την επόμενη άνοιξη η περιοχή που κάηκε θα καλύπτεται από φρέσκια βλάστηση, υγιέστερη από αυτή της προηγούμενης χρονιάς. Κάποιοι παίζουν άσχημο παιχνίδι με τη φύση; (π.χ οι βοσκοί βάζουν τα κατσίκια τους σε αυτή τη φρέσκια βλάστηση που θεωρείται άριστη ζωοτροφή εξαιτίας του αζώτου που είναι θρεπτικό συστατικό. Πολλές φορές ξανακαίνε την ίδια περιοχή για νέα βλαστάρια με ολέθρια συνέπεια την υποβάθμιση της περιοχής που οδηγεί σε ερημοποίηση του οικοσυστήματος). 

ΣΠΕΡΜΑΤΑ (ΠΕΥΚΟ) ΣΕ ΚΑΜΕΝΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΘΟΛΟΥ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ (ΜΑΡΤΙΟΣ 2006)

Γ.2 ΑΝΑΔΑΣΩΣΗ

Είναι η δημιουργία δά­σους σε έδαφος που είναι χέρσο ή σε έδαφος που η φυτική του βλάστηση έχει εξαφανιστεί από διάφορα αίτια και συγκεκριμένα από υλοτόμηση, από πυρκαγιές και από τη διάβρωση που προκαλούν τα ορμητικά νερά. Με την αναδάσωση πετυχαίνονται τεράστια οικονομικά οφέλη γιατί:

Η αναδάσωση στα βουνά χρειάζεται, πριν από την, σπορά ή το φύτεμα των δενδρυλλίων, ορισμένα προπαρα­σκευαστικά έργα. Τέτοια έργα είναι η κατασκευή φραγμάτων που μειώνουν την ταχύτητα ροής των νερών για να αποφεύγεται η διάβρωση του εδάφους στο όποίο φυτεύονται τα δενδρύλλια ή όταν τα εδάφη είναι ασταθή και μικρής συνoχής ή τοποθέτησης πλεγμάτων και η σπορά ποωδών φυτών με πλούσιες ρίζες. Στα μεσογειακά οικοσυστήματα η φωτιά, όταν προκαλείται με φυσικό τρόπο, αποτελεί παράγοντα ανανέωσης, καθώς τα δάση είναι προσαρμοσμένα σε τέτοιες συνθήκες.

Η φυσική προέλευση μιας φωτιάς είναι είτε από ένα κεραυνό ή από το σκάσιμο, λόγω της ζέστης, ενός κουκουναριού που μπορεί να δημιουργήσει ένα σπινθήρα και τα ξερόχορτα να ανάψουν.

Η αναδάσωση των καμένων περιοχών αποτελεί λύση για την αποκατάσταση του φυσικού τοπίου, με την προϋπόθεση να μην αλλάζει το είδος της βλάστησης στη καμένη περιοχή (π.χ δεν μπορεί ο ευκάλυπτος-δέντρο ιθαγενές της Αυστραλίας-να συνυπάρχει με τα πεύκα και τα κυπαρίσσια).

Το δάσος θα αφεθεί ανενόχλητο να ξαναδώσει τα καινούρια του βλαστάρια (φυσική αναδάσωση) ή θα παρέμβει ο άνθρωπος με τη φύτευση δέντρων (τεχνητή αναδάσωση);

Αν αποφασιστεί ότι θα πρέπει να υπάρξει αυτή η παρέμβαση, ποια διαδικασία πρέπει να ακολουθηθεί;

Γ.3 ΦΩΤΙΕΣ ΣΤΗ ΡΟΔΟ

AΙΤΙΕΣ : 

Δασοπυρκαγιές τυχαίες ή οφειλόμενες σε βόσκηση ή εμπρησμούς. Mε τις μεγάλες δασοπυρκαγιές του 1987 και του 1992 έχει καταστραφεί σχεδόν η μισή δασοκάλυψη της Pόδου.

Ποσοστιαία (%) συμβολή των αιτίων πυρκαγιών στο Αιγαίο

ΑΙΤΙΑ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ	Δωδεκάνησα
Εξακριβωμένα	42
Πιθανά	15
Άγνωστα	43

Σε πύρινο κλοιό η Ρόδος - 13/07/2000 ώρα 21:27:35

Παρασκευή 14 Ιούλη 2000: Καλυθιές, ώρα 2:05 το μεσημέρι. Τριάντα πυροσβέστες, με εφτά οχήματα και ένα ελικόπτερο πάλευαν με τις φλόγες.

Κυριακή 10 Σεπτέμβρη 2000: Υπό έλεγχο τέθηκε φωτιά που ξέσπασε χτες στις 8:30 το πρωί στα Λαχανία της Νότιας Ρόδου σε δασική αγροτική έκταση. Στο σημείο έσπευσαν 18 πυροσβεστικά οχήματα, 40 πυροσβέστες, 2 αεροσκάφη και 2 ελικόπτερα.

Περιοχή Φούρνοι - Ακτογραμμή Απολακκιάς 

Η περιοχή διακρίνεται από ποικιλότητα περιβάλλοντος, στην οποία υπάρχουν πολλά σπάνια είδη χλωρίδας. Η περιοχή προστατεύεται από το πρόγραμμα NATURA 2000.

Κυριότερη οροσειρά είναι ο Ατάβυρος (1215μ.) και χαμηλότερα βουνά ο Ακρομύτης (825μ.) και ο Προφήτης Ηλίας (799μ.).

Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης	Εμβαδόν (εκτάρια)	ΦΕΚ
Το Φυσικό Δάσος κυπαρισσιού στον Έμπωνα Ρόδου	135	656/Β/1986

31/10/2005: εκδηλώθηκαν πυρκαγιές στις περιοχές μεταξύ Κρητηνίας - Εμπωνα και Απολλώνων - Λαέρμων.

Στην κεφαλή της πυρκαγιάς οι φλόγες γέρνουν προς το μέρος της βλάστησης και έχουμε τη μεγαλύτερη καταστροφή.  Στην ουρά της πυρκαγιάς η φλόγα γέρνει στην αντίθετη κατεύθυνση από αυτήν που είναι η βλάστηση και έχουμε λιγότερη ζημιά. 

Στα πλευρά της πυρκαγιάς η κατάσταση είναι όπως περίπου στην ουρά της πυρκαγιάς αλλά με λίγο μεγαλύτερη καταστροφή, αφού και στη περίπτωση αυτή οι φλόγες τείνουν να γείρουν προς την πλευρά της καμένης έκτασης. Τα διάκενα, οι κλίση του εδάφους και οι διακοπές της βλάστησης που υπάρχουν λόγω φυσικών εμποδίων (βραχώδεις εξάρσεις, μονοπάτια κλπ) μπορούν να περιορίσουν τη φωτιά ή ακόμη και να τη σβήσουν. Το λύγισμα των κλαδιών δείχνουν την κατεύθυνση την οποία είχε η φωτιά (όπως παρατηρήθηκε στη Θολό Ρόδου).

ΘΟΛΟΣ (2006)

Γ.4 ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΒΛΑΣΤΗΣΗ ΣΤΗ ΡΟΔΟ

Σε περιοχές όπου επικρατεί μεσογειακού τύπου κλίμα, δηλαδή μακρά άνυδρα καλοκαίρια και ήπιοι χειμώνες, παρουσιάζονται τα μεσογειακά οικοσυστήματα. Τα μεσογειακού τύπου οικοσυστήματα αποτελούνται από δύο κύριες φυτικές ομάδες: α) τους ψηλούς αείφυλλους και σκληρόφυλλους θάμνους που στη χώρα μας ονομάζονται μακί και β) τους ανοιχτούς χαμηλούς θαμνώνες που στη χώρα μας ονομάζονται φρύγανα. Ακόμη στο μεσογειακό περιβάλλον εμφανίζονται και άλλα συστήματα όπως τα μεσογειακά πευκοδάση. Τα μεσογειακά οικοσυστήματα έχουν ιδιαίτερη σημασία για τη χώρα μας, γιατί καταλαμβάνουν το 40% της έκτασής της.

ΦΡΥΓΑΝΑ ΡΟΔΟΥ

Το φρύγανο είναι φυτό που έρπει στο έδαφος, αποξυλωμένο στη βάση του και διακλαδισμένο όπως ο θάμνος. Τα ακραία τμήματα των βλαστών του φαίνονται σαν αποξεραμένα, στις μεγάλες ζέστες του καλοκαιριού. Κοινώς λέγονται χαμόκλαδα. Αναπτύσσονται μέχρι το υψόμετρο 300 περίπου μέτρων κι ακόμη σε περιοχές όπου η φωτιά και η βόσκηση έχουν υποβαθμίσει την προϋπάρχουσα βλάστηση (όπως σε ορισμένες περιοχές της Ρόδου). Απαρτίζονται από αραιούς και χαμηλούς θάμνους με μικρά και συχνά χνουδωτά φύλλα, αγκαθωτά κλαδιά και είναι προσαρμοσμένοι στη θερινή ξηρασία. Το όνομα τους προέρχεται από το Θεόφραστο τον Ερέσιο (372-287 π.Χ), που θεωρείται ο πατέρας της Βοτανικής. Χαρακτηριστικό τους γνώρισμα είναι ο εποχιακός διμορφισμός (μικρά φύλλα το καλοκαίρι, μεγάλα το χειμώνα), τον οποίο εμφανίζουν για τη ρύθμιση της ταχύτητας απώλειας του νερού μέσω της διαπνοής. Καλύπτοντας το έδαφος σε εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες παρέχουν προστασία από τη διάβρωση εξαιτίας του εκτεταμένου (για το μέγεθός τους) ριζικού συστήματος που διαθέτουν. Ανθίζουν την άνοιξη δημιουργώντας ένα πολύχρωμο και ελκυστικό περιβάλλον με ιδιαίτερα ευχάριστο άρωμα. Η μυρωδιά στα φρύγανα γίνεται ακόμη πιο έντονη το καλοκαίρι, όταν κάτω από την επίδραση των υψηλών θερμοκρασιών απελευθερώνουν αιθέρια έλαια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η καμένη δασική περιοχή του χωριού Θολού στη Ρόδο.

Μερικά είδη φρυγάνων στη Ρόδο είναι:

- το θυμάρι (Corydothymus capitatus)
- η αστοιβή (Sarcopoterium spinosum)
- η γαλαστοιβή (Euphorbia acanthothamnos)
- η θρούμπα (Satureja thymbra)
- η ασφάκα (Phlomis fruticosa)
- οι λαδανιές (είδη Cistus)
- η λεβάντα (Lavandula stoechas)
- η αφάνα (Genista acanthoclada)
- η ρίγανη (είδη Origanum)
- το αμάραντο (Helichrysum ciculum)
- ο ασφόδελος (Asphodelus sp.)
- η σκυλοκρεμμύδα (Urginea maritima)

ΜΑΚΙ: ΜΑΚΙΑ ΒΛΑΣΤΗΣΗ ΡΟΔΟΥ

Η ανάπτυξή της είναι αποτέλεσμα της υποβάθμισης μεσογειακών δασών εξαιτίας της επέμβασης του ανθρώπου (υπερβόσκηση ή πυρκαγιά) ή της επίδρασης κλιματικών συνθηκών δύσκολων για την ανάπτυξη των δέντρων. Τύπος θαμνώδους βλάστησης με ύψος από 0,5 ως 2 μ.

Σύμφωνα με ορισμένες απόψεις η μακία βλάστηση περιλαμβάνει τους θάμνους και τα φρύγανα. Άλλες απόψεις διαχωρίζουν τα φρύγανα από τη μακία βλάστηση με κριτήρια το μικρότερο ύψος, την αραιότερη βλάστηση και την ανάπτυξη των φρυγάνων σε ασβεστολιθικά εδάφη.

Αναπτύσσονται μέχρι υψόμετρο 700 περίπου μέτρων. Αποτελούν ίσως το πιο εκτεταμένο φυσικό σύστημα της χώρας μας με έκταση που αγγίζει το 27,5%.

Τα κυρίαρχα φυτά είναι θάμνοι ύψους μέχρι 2-2,5 μέτρα με βαθιές ρίζες για να αντλούν το απαραίτητο νερό και μικρά δερματώδη φύλλα για να περιορίζουν τη διαπνοή το καλοκαίρι, όταν η ξηρασία γίνεται έντονη.

Μερικά είδη μακίας βλάστησης της Ρόδου είναι:

Το νησί της Ρόδου διαθέτει δασικές εκτάσεις που αποτελούνται από δάση τραχείας πεύκης (Pinus brutia), κυπαρίσσια (Cupressus sempervirens). Η τραχεία πεύκη ή θασίτικο πεύκο (Pinus brutia) παρουσιάζει ανθεκτικότητα τόσο στους ανέμους και την ξηρασία, όσο και στο ψύχος.

ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΣΕ ΚΑΠΟΙΑ ΕΙΔΗ:

Το μαστιχόδενδρο ή σχίνος είναι από το ρήμα μασώ, αλλά και από την αρχαία λέξη μάστιγξ (μαστίγιο), επειδή παλιότερα οι άνθρωποι αντί να χαράζουν το δένδρο το μαστίγωναν! Είναι θάμνος αειθαλής ύψους 2-3 μέτρων που αναπτύσσεται αργά και παίρνει την πλήρη ανάπτυξή του μετά από 40-50 χρόνια. Ζει πάνω από 100 χρόνια. Από τον 5o έως 6ο χρόνο δίνει την ρητίνη του (μαστίχα) και μετά τον 15ο χρόνο παράγει από 60 έως 250 γραμμ. και σε σπάνιες περιπτώσεις μέχρι 400 γραμμ. Η ρητίνη του είναι χρήσιμη στη φαρμακευτική. Οι ευλύγιστοι κλάδοι του είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν στην καλαθοποιία. Με τους καρπούς του φτιάχνουν στην Κάσο τις πικάντικες σχινόπιτες και στην Κύπρο τα σχινόψωμα. Οι καρποί αυτοί συλλέγονται από τον Οκτώβριο έως τον Νοέμβριο και συντηρούνται για ένα χρόνο στο ψυγείο. Στο Ρέθυμνο οι τρυφερές κορυφές του γίνονται τουρσί και καταναλώνονται το χειμώνα ως συνοδευτικό της ρακής.

Ο πρίνος, είναι ένα είδος της δρυάς ("δρυς η κοκκοφόρος" και "δρυς η πρίνος"). Ονομάζεται από το λαό και πιρνάρι, λινόπρινο, απρινιά, κατσόπρινος, κατσιπρίνος, κατσιπρινίδα, κατσιδοπούρναρο. Είναι το αφθονότερο είδος των αειθαλών φυτών σ' όλη την Ελλάδα και φυτρώνει παντού, σε υψόμετρο 1000 και παραπάνω μέτρων. Σκεπάζει τις βουνοπλαγιές, "διαστίζει" τους γυμνούς κάμπους, στολίζει σταυροδρόμια και κυρίως τα γραφικά ξωκλήσια, και είναι κατ΄εξοχή δένδρο της στάνης. Το πουρνάρι, ο πιο κοινός θάμνος της πατρίδας μας χρησιμοποιούνταν σαν καύσιμη ύλη ενώ οι τρυφεροί βλαστοί και τα βελανίδια του δίνονταν τροφή στα ζώα.

Τα σαρκώδη φύλλα του, που διατηρούνται στη ζωή για 2-3 χρόνια, είναι πλούσια σε θρεπτικές ουσίες, γι αυτό και το πυκνό, σταθερό και διαρκές φύλλωμα του αποτελεί πολύτιμη τροφή των γιδιών. Αντιπροσωπεύει μία από τις καλύτερες γιδοβοσκές. Αλλά και οι καρποί του πουρναριού, τα μικρά και θρεπτικότατα βαλανίδια, είναι εξαίρετη τροφή των χοίρων. Είναι φυτό ασκητικό, ανθεκτικότατο στην ξηρασία, στη μεγάλη θερμοκρασία, στους ισχυρούς ξηρούς και διαρκείς ανέμους, στις επιθέσεις των εντόμων και στις επιδρομές των μυκήτων.

Το ξύλο του είναι πολύ βαρύ και σκληρό. Αυτό είναι το περίφημο "σιδερόξυλο", πολύτιμο για πολυάριθμες περιπτώσεις, όπου απαιτείται δυνατή ξυλεία (ναυπηγική, γεωργικά εργαλεία, κ.λ.π.). Παράγει έντονη, διαρκή και σταθερή θερμοκρασία και για αυτό είναι το κατ' εξοχή "καυσόξυλο". Τα φύλλα του και οι νεότεροι βλαστοί του έχουν συνήθως κόκκους (εξογκώσεις), είναι κόκκινοι και γυαλίζουν. Τούτο το φαινόμενο προκαλείται από υμενόπτερα έντομα. Είναι τόσο χαρακτηριστικοί και ζωηροί σε χρωματισμούς οι κόκκοι, ώστε από αυτούς το ερυθρό χρώμα ονομάστηκε "κόκκινον" και ο πρίνος πήρε το όνομα "δρυς ο κοκκοφόρος". Ο λαός τους ονομάζει "πρινοκόκκι" ή "κρεμεζί" και χρησιμοποιούνται ως χρωστική ύλη (άλλοτε γινόταν μεγάλη εξαγωγή στην Τύνιδα, για τα κόκκινα φέσια των Μωαμεθανών).

ΟΡΧΕΟΕΙΔΗ ΡΟΔΟΥ

Τα ορχεοειδή ανήκουν σε μια από τις πιο πρόσφατες οικογένειες του κόσμου των φυτών. Η ιατρική της αρχαιότητας χάριζε στα ορχεοειδή αφροδισιακές ιδιότητες, ασφαλώς λόγω της ομοιότητας πού παρουσιάζουν οι περισσότεροι βολβοί τους με όρχεις. Οι πραγματικές τους φαρμακευτικές ιδιότητες βρίσκονται στο εύγευστο και ευκολοχώνευτο ρόφημα πού παράγεται ακόμα σήμερα από τους βολβούς ορισμένων ειδών με το όνομα σαλέπι. Λόγω του σχήματος των βολβών, τα ορχεοειδή ήταν επίσης αφιερωμένα στους Σάτυρους και στους Σιληνούς, όντα μισοανθρώπινα και λάγνα, πού συνόδευαν τον Διόνυσο. Δεν αποκλείεται οι αρχαίοι να έδιναν στα ορχεοειδή και το όνομα "υάκινθος", ένα ξακουστό φυτό της αρχαιότητας, πού συναντούμε σε πολλούς μύθους. Ο Θεόφραστος περιγράφει έναν ανοιξιάτικο "υάκινθο", πού το λουλούδι του διαρκεί περισσότερο από τα λουλούδια των άλλων φυτών, κάτι πού είναι ένα από τα χαρακτηριστικά των ορχεοειδών.

ΛΕΒΑΝΤΑ: Υπάρχει η γνήσια λεβάντα και η λεβάντα στοιχάς. Από τη διασταύρωση αυτών των δύο προέρχεται η λεβάντα υβρίδιο. Η λεβάντα υβρίδιο είναι μικρός αειθαλής θάμνος, που φτάνει σε ύψος 30-80 εκ. κι έχει άνθη σκούρα κυανά ή κυανότεφρα. Ευδοκιμεί σε ημιορεινές περιοχές με υψόμετρο 400-700 μ. και σε χωράφια ασβεστούχα, μάλλον φτωχά. Πολλαπλασιάζεται με μοσχεύματα και με παραφυάδες. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη σε αποστάσεις 1-1,20 επί 1,50-1,80 μ. Ανθίζει τον Ιούλιο. Οι ανθοφόροι βλαστοί συλλέγονται σε πλήρη άνθηση. Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό, μελισσοτροφικό και καλλωπιστικό.

ΘΥΜΑΡΙ (Thymus):

Πολυετής πόα, που φτάνει σε ύψος 15-25 εκ. κι έχει άνθη μικρά ροδόχρωμα. Ευδοκιμεί σε ημιορεινές δροσερές περιοχές και σε χωράφια φτωχά-μέτριας γονιμότητας. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται σε σπορείο και με παραφυάδες. Η μεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο και την άνοιξη σε αποστάσεις 40-50 επί 60-70 εκ. Ανθίζει το Μάιο και τον Ιούνιο. Το υπέργειο τμήμα του συλλέγεται σε πλήρη άνθηση. Είναι φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό και μελισσοτροφικό. Το είδος Thymus capitatus είναι κοινό στη Ρόδο. Μελιτογόνο φυτό [ μέλισσες, θυμαρίσιο μέλι]. Η χρήση του είναι γνωστή από την αρχαιότητα. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι το χρησιμοποιούσαν σαν βαλσαμωτικό και αρωματικό. Οι αρχαίοι Έλληνες σαν απολυμαντικό για διάφορες ασθένειες. Οι Ρωμαίοι στρατιώτες συνήθιζαν να κάνουν μπάνιο σε νερό αρωματισμένο με θυμάρι, για να αποκτήσουν σφρίγος και ενεργητικότητα.

ΛΑΔΑΝΙΑ, ΚΙΣΤΟΣ (CISTUS)

Μικροί θάμνοι, με χαρακτηριστικά όμορφα μεγάλα άνθη, που έχουν πολυάριθμους στήμονες συνήθως 5 πέταλα που πέφτουν εύκολα και καρπό κάψα. Από ορισμένα είδη βγαίνει μια ρητίνη, το λάδανο με φαρμακευτικές ιδιότητες , από την οποία πήραν και το όνομα "Λαδανιές".

ΑΣΠΑΛΑΘΡΟΣ (ΚΑΛΥΚΟΤΟΜΗ ή ΕΡΙΟΤΡΙΧΟΣ - Calykotome villosa)

Ανήκει στην οικογένεια των Χεδροπών, Ψυχανθών (Papilionaceae) και άλλες ονομασίες του είναι Σπαλάχτρι, Σπαλάθρι και Ασφάλαθος. Οι Αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι με τα ακανθωτά κλαδιά του Ασπάλαθου κτυπούσαν και τιμωρούσαν τους τυράννους στον Άδη. Είναι ακανθώδης θάμνος που μπορεί να έχει μεγάλη ανάπτυξη, ιδίως σε περιοχές με πλούσιο χώμα και κάτω από κατάλληλες συνθήκες. Ολόκληρο το φυτό καλύπτεται από αγκάθια, ανάμεσα στα οποία βγαίνουν τα κίτρινα πολυάριθμα άνθη του. Ανθίζει την Άνοιξη και ανάλογα με το υψόμετρο διατηρεί τα άνθη του μέχρι τον Μάιο. Από αυτό το φυτό τα ζώα μπορούν να φάνε μόνο τις ανθισμένες κορφές, ενώ οι μέλισσες δεν μπορούν να τρυγήσουν τα άνθη του. Η ρίζα του είναι καλή τροφή για τα κατσίκια του βουνού, που σκάβουν το χώμα και την τρώνε τους καλοκαιρινούς μήνες όταν τα γυμνά βουνά είναι αφιλόξενα και ξερά. Ο Ασπάλαθος χρησιμοποιείται ως προσάναμμα για το άναμμα του φούρνου. Ιδίως οι ρίζες του κάνουν χοντρά κάρβουνα για το ψήσιμο των ψωμιών ή για τη διατήρηση της φωτιάς στο τζάκι, τις κρύες χειμωνιάτικες νύχτες.

ΑΣΤΟΙΒΙΔΑ ( Sarcopoterium spinosum)

Θάμνος. Ξηρόφυλλο χνουδωτό, απολεπίζεται σε επιμήκεις λωρίδες εκθέτοντας ταυτοχρόνως έναν καστανόχρωμο εσωτερικό φλοιό. Φύλλα σύνθετα, πτεροειδή, με εννέα έως 25 φυλλάρια. Φύεται σε πετρώδεις πλαγιές ιδιαίτερα σε φρυγανότοπους αποτελεί κυρίαρχο είδος, σε υψόμετρα μέχρι 1000 μέτρα. Φυτό φαρμακευτικό με διουρητικές, τονωτικές, αφροδισιακές και άλλες ιδιότητες.

Δ. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ:

Μέσα από το φετινό πρόγραμμα διαπιστώσαμε ότι οι δασικές εκτάσεις έχουν αναπτύξει μια σημαντική δυνατότητα ανάκαμψης μετά από τη φωτιά την οποία έχει αποκτήσει μέσα από εκατομμύρια χρόνια εξέλιξης. Αφήνουμε το μεσογειακό δάσος να επανέλθει μόνο του. Η αναδάσωση χρειάζεται ανάλογα τη κλίση του εδάφους, την επικινδυνότητα της περιοχής, κ.α. Η σκληρή ελληνική πραγματικότητα θέλει το δάσος να καίγεται κάθε ένα ή δύο χρόνια και όχι μία φορά στην εικοσαετία όπως συμβαίνει φυσιολογικά. Με τι δυνάμεις θα ανακάμψει άραγε μετά από τέτοια κακοποίηση; Πού θα βρουν έδαφος να ριζώσουν τα φυτά που θα βγουν από τα σπέρματα που φυτρώνουν, όταν το χώμα, απροστάτευτο από τη βλάστηση που κάηκε, έχει παρασυρθεί από τη βροχή; Πώς θα αποφύγουμε τους οικοπεδοφάγους, που τρέχουν να στήσουν ένα αυθαίρετο καταπατώντας την περιοχή; Πώς θα πείσουμε τους βοσκούς να μη φέρουν τα ζώα τους εδώ, για να βοσκήσουν τα νεαρά βλαστάρια των φυτών που παραβλαστάνουν; Πώς θα αποτρέψουμε την ερημοποίηση;

Ο άνθρωπος στάθηκε ανέκαθεν απέναντι στα δάση φίλος και εχθρός, προστάτης και εκμεταλλευτής. Ο άνθρωπος με αφορμή διάφορες ανάγκες ή από άλλες αιτίες, με τις διάφορες καταστρεπτικές του επεμβάσεις υποβάθμιζε και περιόριζε συνεχώς τα δάση. Η φύση όμως αντιστέκεται. Τα δάση αγωνίζονται να διατηρηθούν και ο αγώνας συνεχίζεται. Ο κίνδυνος καταστροφής των δασών μας συνεχίζεται κυρίως από τις πυρκαγιές. Οι βοσκότοποι και οι βοσκήσιμοι χώροι γενικά όχι μόνο δεν βελτιώνονται με το κάψιμο, αλλά υποβαθμίζονται και τελικά καταστρέφονται. Το κάψιμο των βοσκησίμων εκτάσεων είναι μία κακή και αναχρονιστική συνήθεια που οδηγεί αναπόφευκτα στην ερήμωση και στην φτώχια. Ασφαλώς είναι καθήκον όλων μας να γνωρίζουμε όλες αυτές τις καταστροφές, να καταλάβουμε όλοι οι Έλληνες πολίτες και εμείς οι μαθητές, ότι υπάρχει δυνατότητα βελτίωσης. Να απαιτήσουμε από την Πολιτική Ηγεσία και την Διοίκηση να πάρει τις ορθές αποφάσεις και να εφαρμόσει τη σωστότερη πολιτική, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα και δεδομένα, χωρίς εγωισμούς, χωρίς υστεροβουλίες, βασισμένοι στη γνώμη των ειδικών επιστημόνων, ντόπιων ή ακόμη και ξένων προκειμένου να ανταποκριθεί το κράτος στο μέγεθος και την σοβαρότητα της κατάστασης.

Οι μηχανισμοί αναγέννησης για να ενεργοποιηθούν πρέπει να πάψουν να υπάρχουν:

- Οι δόλιες ενέργειες ατόμων που αποσκοπούν στο κέρδος και στην οικοπεδοποίηση των καμένων εκτάσεων.
- Οι εμπρησμοί βοσκών για την δημιουργία ή την ανανέωση της βλάστησης των βοσκοτόπων τους
- Οι πολιτικές επιβράβευσης των καταπατητών των δασών, αφού πάρα πολλά αυθαίρετα κτίσματα μέσα σε καμένες δασικές εκτάσεις, δεν έχουν γκρεμιστεί ποτέ.
- Οι ενέργειες έχθρας (αντιπαραθέσεις τοπικών φορέων, κ.λπ.)

Θα πρέπει να παρθούν συντονισμένα μέτρα από το κράτος και τους πολίτες όπως:
- Περιπολίες από αέρος
- Να προσδιορίζεται έστω και κατά προσέγγιση το σημείο έναρξης και τα πιθανά αίτια της πυρκαγιάς και να καθορίζεται η έκταση που θα πρέπει να διαφυλαχτεί και να ερευνηθεί συστηματικά. Τα άτομα που θα διερευνήσουν τα αίτια μιας φωτιάς θα πρέπει να έχουν αυξημένα τα χαρακτηριστικά της τιμιότητας, της ειλικρίνειας, της αυτοθυσίας και αυταπάρνησης, να είναι ευφυή, παρατηρητικά, φιλεργατικά, να γνωρίζουν καλά τα δασικά και τα φυσικά οικοσυστήματα, την σχετική νομοθεσία και να διαθέτουν μία ειδική εκπαίδευση.
- Ενημέρωση μαθητών σε περιβαλλοντικά ζητήματα
- Δεντροφυτεύσεις χωρίς να αγνοούμε το αληθινό τοπίο και να αλλάζουμε τη βλάστηση στις καμένες περιοχές (π.χ όταν οι αρχές εξαρτώμενες από το πολιτικό όφελος και τον εντυπωσιασμό των πολιτών προτιμούν τα φτηνά και ταχυαυξανόμενα φυτά, όπως το πεύκο, δημιουργώντας ένα μωσαϊκό άσχετων μεταξύ τους φυτών, κακοποιώντας το μεσογειακό περιβάλλον)
- Έκδοση δελτίων τύπου
- Ανακοινώσεις και αφίσες στην περιοχή επίμονων εμπρησμών με ανάλογο υλικό που να προσδιορίζει τον ύποπτο
- Εξασφάλιση αμοιβών για όσους δώσουν πληροφορίες που θα οδηγήσουν στη σύλληψη κτηνοτρόφου ή εμπρηστή

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ.

Μετά την επίσκεψη στη καμένη δασική περιοχή (στο Θεολόγο ή Θολό) οι δύο ομάδες μας («Ρομπέν των δασών» και «Φρυγανότοπος») με ομαδοσυνεργατικό πνεύμα, κατέγραψαν τις παρακάτω εντυπώσεις:

Κατ' αρχήν μας συνεπήραν οι απίστευτες μυρωδιές των φυτών (π.χ θυμάρι) και γενικά μας έκανε εντύπωση το ξεχωριστό αυτό τοπίο, με τις τόσες ιδιομορφίες του. Την άνοιξη (σε σχέση με το χειμώνα) τα πευκάκια ήταν σαφώς περισσότερα.. και οι λαδανιές αμέτρητες. Κάτι άλλο που μας έκανε εντύπωση ήταν τα μικρά ερπετά που συναντούσαμε ανά διαστήματα. Θαυμάσιος χαρακτηρίστηκε ο τρόπος που συνεργαστήκαμε με τους ειδικούς.

Κάποιοι πολιτικοί, οι βοσκοί και κάποια στρατιά αντιπροσώπων του είδους μας, παίζουν άσχημο παιχνίδι με τη φύση; (π.χ οι βοσκοί βάζουν τα κατσίκια τους σε αυτή τη φρέσκια βλάστηση που θεωρείται άριστη ζωοτροφή. Πολλές φορές ξανακαίνε την ίδια περιοχή για νέα βλαστάρια με ολέθρια συνέπεια την υποβάθμιση της περιοχής που οδηγεί σε ερημοποίηση του οικοσυστήματος). 

«Από μας εξαρτάται...». Από τον κάθε πολίτη που δραστηριοποιείται για να σώσει το δάσος της περιοχής του.

Με αυτή την εποικοδομητική εκδρομή, κατανοήσαμε τους τρόπους αναγέννησης του δάσους μετά από φωτιά, πώς πρέπει να συμπεριφερόμαστε σε ένα καμένο δασικό οικοσύστημα και εκτιμήσαμε πόσο σημαντικό είναι το δάσος για τη ζωή μας!

Στη συνέχεια προτείναμε κάποιες λύσεις για την επίλυση των προβλημάτων του δάσους μετά τη φωτιά:

Όσον αφορά την εκπαιδευτική επίσκεψη στο ΚΠΕ Καστοριάς οι εντυπώσεις μας ήταν πολλές. Ήταν μια δημιουργική εκδρομή με στιγμές τροφοδότησης γνώσεων και αναψυχής. Το τριήμερο εκπαιδευτικό πρόγραμμα του ΚΠΕ με θέμα «Το δάσος» μας κράτησε σε ενδιαφέρον μέχρι τελευταία στιγμή. Μαθήτρια της Β΄Λυκείου πήρε την πρωτοβουλία εκ μέρους της περιβαλλοντικής ομάδας να γράψει ένα μικρό κείμενο στη τοπική εφημερίδα της Ρόδου. Στο κείμενο αναφέρει:

... δάση, ποτάμια, λίμνες, χιονισμένες βουνοκορφές, καταρράκτες, ήταν όλα μαγευτικά. Οι υπεύθυνοι του προγράμματος φρόντισαν να μας μάθουν πράγματα για θέματα που αγνοούσαμε. Εκτελέσαμε πειράματα Χημείας και Βιολογίας. Καθημερινά είχαμε την ευκαιρία να παρατηρούμε τα πουλιά που έβρισκαν καταφύγιο στη πανέμορφη λίμνη της Καστοριάς.

Παπαγρηγορίου Τσαμπίκα

ΡΟΔΙΑΚΗ 6/4/2006

Κάποιοι μαθητές από τις δύο ομάδες στην ανοιξιάτικη επίσκεψη στο Θολό, έγραψαν από μια μικρή ιστορία:

Ένας σχίνος διηγείται...

Είμαι ένας μικρός σχίνος σε μια ξεχασμένη, καμένη γειτονιά. Οι επιστήμονες αποκαλούν εμένα και τα μικρά αδερφάκια μου παραβλαστήματα. Ζούμε ειρηνικά με τις όμορφες γειτονοπούλες μας, τις λαδανιές. Είμαστε ορφανά, αφού ο μπαμπάς και η μαμά κάηκαν όταν ξέσπασε μια φωτιά εδώ.

Σήμερα μας επισκέφθηκε μια ομάδα παιδιών επονομαζόμενη «Ρομπέν των δασών». Με την βοήθεια περιβαλλοντολόγων, οριοθέτησαν ένα κομμάτι γης και μας έκαναν διάσημους, καταγράφοντάς μας και τραβώντας φωτογραφίες. Μελέτησαν πολλά στη γειτονιά μου, όπως για παράδειγμα τη γεωλογική σύσταση του εδάφους και διάφορους βιοτικούς και αβιοτικούς οργανισμούς. Μ' άρεσε πολύ που ευαισθητοποιήθηκαν για εμάς. Τώρα πια πιστεύουμε πως ίσως να μην είμαστε και τόσο μόνοι και ξεχασμένοι.

Ελπίζω να σταματήσουν πια να αδιαφορούν και να μας αφήσουν να ζήσουμε τα χρόνια που δικαιούμαστε.Εξάλλου θυμηθείτε ότι σας χαρίζω πολλά και σας προστατεύω.

Το δάσος χωρίς τον άνθρωπο μπορεί να υπάρχει, «ο άνθρωπος όμως χωρίς το δάσος δεν μπορεί να ζήσει». Σας παρακαλώ αγαπήστε με όπως σας αγαπώ κι εγώ! Ευχαριστώ πολύ μέσα από τα βάθη του κορμού μου!

Χατζηδιάκου Νατάσα - Σταμάτη Καλλιόπη
ΜΑΘΗΤΡΙΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ Α΄ΛΥΚΕΙΟΥ Ε. Λ. ΚΡΕΜΑΣΤΗΣ

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΝΟΣ ΠΕΥΚΟΥ

Είμαι ένα πευκάκι σαράντα ημερών, δεν έχω κανένα στον κόσμο εκτός από τους υπόλοιπους φίλους του δάσους. Η μητέρα μου κάηκε σε μια πυρκαγιά. Η μόνη μου συντροφιά ο ήλιος. Μια ηλιόλουστη μέρα εκεί που καθόμουν και έπαιζα με τις ακτίνες του ήλιου, άκουσα δυνατές φωνές και γέλια. Η γη έτριζε. "Θα έχω επισκέψεις είπα". Είχα μαντέψει σωστά.

Μια περιβαλλοντική ομάδα επισκέφθηκε την καμένη περιοχή για να κάνει μετρήσεις. Τα παιδιά έτρεχαν, πέταξαν στο σπίτι μου και δύο μικρά, άδεια μπουκαλάκια νερό! Δεν έχω όμως φωνή! Άλλα πρόσεχαν και άλλα όχι. Περπατούσαν χωρίς μεγάλη προσοχή (- ... πάλι καλά που ήταν άνθρωποι και όχι τα κατσίκια του κ.Σπιρτόπουλου..-σκέφτηκα καθησυχαστικά). Την υπόλοιπη οικογένειά μου σκεφτόμουν. Σε μένα δεν είχαν έρθει!

Ξαφνικά ακούω μια φωνή: ''Κύριε από εδώ βρήκαμε ένα μικρό πευκάκι''- μια ομάδα παιδιών με περικύκλωσε. μου είχαν κρύψει τον ήλιο. Άρχισαν να γράφουν να γράφουν..τα παιδιά έρχονταν προς το μέρος μου. Είχα ζαλιστεί. Ήταν η πρώτη μου φορά με τόσο κόσμο. Όμως η απροσεξία ενός παιδιού μου προκάλεσε πόνο. Ήθελε να δει και πάνω στην προσπάθεια με πάτησε. Πόνεσα πολύ, γιατί είμαι μικρό και πολύ ευαίσθητο.

Εφόσον οι άνθρωποι θέλουν να ζουν σε ένα καθαρό περιβάλλον γιατί το ρυπαίνουν και δεν το προστατεύουν; Εμένα με νοιάζει αν το περιβάλλον καταστρέφεται γιατί γεννήθηκα με ένα σκοπό και θα είναι κρίμα να μη το πετύχω. Τέλος θέλω να επισημάνω πως όλα τα δέντρα δουλεύουν για τον άνθρωπο. «Προστατέψτε μας».

ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΒΙΒΗ - ΣΤΑΜΑΤΗ Κ.
ΜΑΘΗΤΡΙΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ Α΄ΛΥΚΕΙΟΥ Ε. Λ. ΚΡΕΜΑΣΤΗΣ

ΤΟ ΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟ ΜΑΣ

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ

ΚΑΘΕΤΑ

ΛΥΣΕΙΣ ΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟΥ

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ

1. ΠΑΡΑΒΛΑΣΤΗΜΑ, 2. ΡΟΔΟΣ, 3. ΣΧΙΝΟΙ, 4. ΚΥΠΑΡΙΣΣΙ, 5. ΣΠΕΡΜΑΤΑ, 6. ΚΟΥΜΑΡΙΑ

ΚΑΘΕΤΑ

1. ΑΠΟΔΟΜΗΤΕΣ, 2. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ, 3. ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗ, 4. ΔΑΣΟΣ, 5. ΠΕΥΚΟ, 6. ΦΩΤΙΑ, 7. ΥΠΕΡΒΟΣΚΗΣΗ

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΠΟΥΤΣΚΑ-ΠΑΤΤΑ, ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΜΑΤΣΗ, ΑΝΝΑ ΓΙΟΡΔΑΜΝΗ, ΜΕΛΑΝΗ ΜΠΑΤΗ ΜΑΡΙΑ

ΜΑΘΗΤΡΙΕΣ Α΄ΛΥΚΕΙΟΥ Ε. Λ. ΚΡΕΜΑΣΤΗΣ

ΣΤΑΔΙΟ 3ο

Προσκλήσεις στάλθηκαν στους γονείς, στους συναδέλφους, στους συνεργάτες και στην κοινότητα. Στις 25 Ιουνίου 2006 ήρθαν περίπου 80 καλεσμένοι στον προαύλιο χώρο του σχολείου, για να παρακολουθήσουν την τελική εκδήλωση του προγράμματος. Αυτό το στάδιο αποτέλεσε στάδιο στοχασμού, κριτικής και αξιολόγησης μαθητή και εκπαιδευτικού, ενίσχυση αυτοεκτίμησης, αναβάθμιση σχολικής ζωής.

Ε. Σχολιασμός

Με το φετινό πρόγραμμα Π.Ε οι μαθητές έμαθαν έννοιες σχετικές με το περιβάλλον, αντάλλαξαν απόψεις, διαμόρφωσαν το πλαίσιο δράσης τους: επισκέψεις εκτός σχολείου, συνεργασία με ειδικούς, πηγές πληροφόρησης, συλλέξανε πληροφορίες, διαμόρφωσαν υποθέσεις, συζήτησαν με ειδικούς, ζωγράφισαν, κατέγραψαν, βοήθησαν στην τελική εκδήλωση. Αρκετοί μαθητές δούλεψαν, άλλοι περισσότερο, άλλοι λιγότερο (παρόλο του περιορισμένου ελεύθερου χρόνου ως μαθητές Λυκείου). Επίσης το πρόγραμμα είχε θ ετικά αποτελέσματα στα δειλά παιδιά, εσωστρεφή και με τάσεις απομόνωσης.

Συμπερασματικά, τα προγράμματα Π.Ε είναι αναγκαία και για τη διάχυση της περιβαλλοντικής πληροφορίας και για τη διαμόρφωση περιβαλλοντικά υπεύθυνων γενεών.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ