ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΚΡΕΜΑΣΤΗΣ



ΡΟΔΟΣ
ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2007-2008


Οι μαθητές εργάστηκαν σε 5 ομάδες, με αυξημένο ενδιαφέρον, συγκεντρώνοντας αρκετές πληροφορίες για κάθε επιμέρους θέμα.

1ο ΣΤΑΔΙΟ (συγκέντρωση υλικού από το διαδίκτυο)

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ

Το νερό αποτελεί το βασικότερο παράγοντα της ζωής στον πλανήτη, υπάρχει στη φύση και με τις τρεις μορφές της ύλης και καλύπτει τα 3/4 της επιφάνειας της Γης. Η πολυμορφία της εμφάνισής του - πηγές, χείμαρροι, ποτάμια, λίμνες, έλη, θάλασσες, ωκεανοί, υδρατμοί, βροχή, χιόνι, χαλάζι, πάγος - είναι αξιοθαύμαστη. Το νερό, με εξαίρεση τους μόνιμους πάγους στους πόλους της Γης, κινείται συνεχώς ανάμεσα στην ατμόσφαιρα, στην υδρόσφαιρα, στη λιθόσφαιρα και στο εσωτερικό των ζωντανών οργανισμών. Η κίνηση του νερού και οι συνεχείς αλλαγές της μορφής του (υγρή, στερεή, αέρια κατάσταση) αναφέρονται ως υδρολογικός κύκλος ή κύκλος του νερού, κινητήρια δύναμη του οποίου είναι η ηλιακή ενέργεια. Ένα μέρος του νερού που φτάνει στη Γη εμπλουτίζει τις θάλασσες, τους ωκεανούς, τις λίμνες και τα ποτάμια άμεσα ή έμμεσα (ως αποτέλεσμα επιφανειακής ροής). Ένα άλλο μέρος των κατακρημνισμάτων απορροφάται από το έδαφος απ' όπου είτε εξατμίζεται είτε χρησιμοποιείται από τα φυτά είτε τροφοδοτεί τα υπόγεια νερά διαπερνώντας την επιφάνεια του εδάφους.

Οι λίμνες είναι κλειστές συγκεντρώσεις γλυκού νερού που σχηματίζονται σε φυσικά βυθίσματα της ξηράς. Σε κάθε λίμνη υπάρχει συνήθως ποικιλία θέσεων, βιότοπων, που διαμορφώνονται από ιδιαίτερα φυσικά και χημικά χαρακτηριστικά, συγκεκριμένους δηλαδή αβιοτικούς παράγοντες (θερμοκρασία, βάθος, ταχύτητα ροής του νερού, συγκέντρωση διαλυμένου οξυγόνου κ.ά.). Στους παραπάνω βιότοπους αναπτύσσονται χαρακτηριστικές για τον καθένα βιοκοινότητες (βιοτικό στοιχείο). Οι βιοτικοί και οι αβιοτικοί αυτοί παράγοντες καθώς και οι μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις συνθέτουν το οικοσύστημα της λίμνης.

Ανάμεσα στους κύριους παράγοντες που διαμορφώνουν τη ζωή στις λίμνες, όπως και σε κάθε άλλο υδατικό οικοσύστημα, είναι η διαθεσιμότητα του φωτός στα διάφορα υδάτινα στρώματα, η θερμοκρασία και η συγκέντρωση των διαλυμένων ουσιών στο νερό.

Το γλυκό νερό είναι λίγο

Ο άνθρωπος εξαρτάται άμεσα από το γλυκό νερό. Το γλυκό νερό είναι πόσιμο, χρειάζεται για το πλύσιμο, το πότισμα και για πολλές ακόμη χρήσεις. Ωστόσο το γλυκό νερό είναι πολύ λίγο σε σχέση με το αλμυρό νερό. Από το σύνολο του νερού στον πλανήτη μόλις το 3% περίπου είναι γλυκό.

Από αυτό το 3%, σχεδόν το 2,3% βρίσκεται με τη μορφή πάγου στους πόλους και στις κορυφές των βουνών, ενώ από το υπόλοιπο 0,7% το μεγαλύτερο ποσοστό βρίσκεται μέσα στη γη. Το επίπεδο στο οποίο βρίσκεται το νερό μέσα στο έδαφος - ο λεγόμενος υδροφόρος ορίζοντας - μπορεί να βρίσκεται λίγα εκατοστά κάτω από την επιφάνεια μέχρι και πολλές εκατοντάδες μέτρα βάθος.

ΥΓΡΟΤΟΠΟΙ

Η σχέση του ανθρώπου με τους υδροβιότοπους είναι πανάρχαια. Οι υδροβιότοποι ήταν και παραμένουν οικοσυστήματα που συμβάλλουν στη φυσική ισορροπία και στην οικονομική ανάπτυξη, όχι μόνο σε εθνική αλλά σε περιφερειακή και παγκόσμια κλίμακα.

Οι υγρότοποι είναι περιοχές που συνδυάζουν το υδάτινο με το χερσαίο περιβάλλον δίνοντας τη δυνατότητα συνύπαρξης σε πολλούς διαφορετικούς οργανισμούς. Υγρότοποι είναι όλα τα «κλειστά» νερά, δηλαδή λίμνες, λιμνοθάλασσες, έλη, δέλτα ποταμών και κλειστοί, ρηχοί ,θαλάσσιοι κόλποι. Οι τεχνητές λίμνες, οι ορυζώνες, και οι αλυκές είναι επίσης υγρότοποι. Σαν υγρότοποι αναφέρονται περιοχές με νερό στάσιμο ή τρεχούμενο, γλυκό, υφάλμυρο ή αλμυρό, καθώς και οι θαλάσσιες περιοχές με βάθος μικρότερο των 6 μέτρων.

Λειτουργίες και αξίες των υγρότοπων

Σύμφωνα με τη Σύμβαση Ραμσάρ (η Σύμβαση Ραμσάρ υπογράφηκε το 1971 στην πόλη Ραμσάρ του Ιράν και αποτελεί το γνωστότερο νομικό κείμενο για την προστασία των υγρότοπων), η Ελλάδα έχει περιλάβει 11 υγρότοπους στο διεθνή κατάλογο των υγρότοπων Ραμσάρ (λιμνοθάλασσα Κοτύχι, σύμπλεγμα υγρότοπων Μεσσολογγίου - Αιτωλικού - Εκβολών Αχελώου, Υγρότοποι Αμβρακικού κόλπου, Λίμνες Μικρής και Μεγάλη Πρέσπας, Λίμνη Κερκίνη, Λίμνες Κορώνεια και Βόλβη, Δέλτα Αξιού, Λουδία, Αλιάκμονα, Δέλτα Νέστου, Λίμνες Βιστωνίδα, Δέλτα Έβρου. Όλοι οι υγρότοποι προστατεύονται πλέον από την ευρωπαϊκή νομοθεσία και περιλαμβάνονται στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Natura 2000.

  • Οι υγρότοποι εξασφαλίζουν γλυκό νερό για τον άνθρωπο.
  • Οι υγρότοποι εμπλουτίζουν και ανανεώνουν τα υπoγεια γλυκά νερά.
  • Οι υγρότοποι προστατεύουν τις παράκτιες περιοχές από την υφαλμύρωση, καθαρίζουν το νερό και προστατεύουν από τις πλημμύρες.
  • Σημαντικό είναι επίσης το γεγονός ότι η βλάστηση των υγρότοπων συγκρατεί και φιλτράρει αποτελεσματικά τις οργανικές ενώσεις που βρίσκονται μέσα στο νερό και προέρχονται από γεωργικά και αστικά απόβλητα όπως τα νιτρικά και φωσφορικά άλατα. Έτσι, αποτρέπεται η ρύπανση των υπόγειων νερών.
  • Κατακρατούν ιζήματα και θρεπτικές ύλες.
  • Περιορίζουν τις κλιματικές αλλαγές.
  • Περικλείουν μεγάλη βιοποικιλότητα: αν και οι υγρότοποι γλυκού νερού καλύπτουν μόλις το 1% της επιφάνειας της Γης, φιλοξενούν πάνω από το 40% όλων των ειδών ζώων και φυτών του πλανήτη.
  • Οι υγρότοποι είναι πολύ παραγωγικά οικοσυστήματα: η πιο σημαντική τροφή στον κόσμο, το ρύζι, που στηρίζει τρία δισεκατομμύρια ανθρώπους, είναι ένα τυπικό υγροτοπικό προϊόν. Στην Ελλάδα, ένα μεγάλο μέρος της αλιευτικής παραγωγής στηρίζεται σε ψάρια που περνούν ,έστω και μέρος της ζωής τους, στους παράκτιους υγρότοπους. Η ποικιλία των υγροτοπικών προϊόντων είναι ατελείωτη. Το θαλασσινό αλάτι, που παράγεται στις αλυκές, είναι ένα από αυτά.
  • Οι υγρότοποι είναι κορυφαίες περιοχές για αναψυχή και συχνά η τουριστική αξιοποίηση μπορεί να φέρει μεγαλύτερα οφέλη από ότι η αλιεία ή η γεωργία. Η επαφή με τη φύση και η ανάγκη για στιγμές χαλάρωσης είναι σήμερα στοιχεία ζωτικής σημασίας για τους κατοίκους των αστικών κέντρων. Ακόμη και μικροί υγρότοποι, όταν βρίσκονται κοντά σε αστικά κέντρα, μπορεί να έχουν τεράστια κοινωνική και εκπαιδευτική αξία.
  • Πολλοί υγρότοποι έχουν σημαντική ιστορική, αρχαιολογική ή θρησκευτική αξία. Μπορεί έτσι να έχουν πολύ μεγάλη σημασία για τις τοπικές κοινωνίες και να αποτελούν μέρος της πολιτισμικής κληρονομιάς ενός έθνους. Στην Ελλάδα είναι πολλά τα παραδείγματα υγρότοπων που έχουν εξέχουσα αξία στην ελληνική ιστορία ή μυθολογία: Στυμφαλία, Πύλος, Αχέροντας, Μαραθώνας, Θερμοπύλες, Καστοριά, Λέρνη, Αχελώος, Παμβώτιδα, Μεσολόγγι, Ευρώτας και τόσες ακόμα. Σε αυτές τις περιοχές συναντάμε ένα μοναδικό συνδυασμό οικολογικής και πολιτιστικής αξίας.


ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΠΟΥ ΑΠΕΙΛΟΥΝ ΤΟΥΣ ΥΓΡΟΤΟΠΟΥΣ

Σήμερα οι μεγάλοι υγρότοποι δεν κινδυνεύουν από ολικό αφανισμό, αφού όλοι προστατεύονται από το νόμο. Υπάρχουν, ωστόσο, αρκετές ακόμη ανθρώπινες δραστηριότητες που συνεχίζουν να απειλούν τους ελληνικούς υγρότοπους όπως:

  • Οι επιχωματώσεις (μπαζώματα) και οι εκχερσώσεις τμημάτων γύρω από τους υγρότοπους που καταστρέφουν τις καλύτερες περιοχές.
  • Η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη τουριστικών εγκαταστάσεων που καταστρέφει παρόχθιες εκτάσεις.
  • Η απόρριψη αστικών , βιομηχανικών και αγροκτηνοτροφικών λυμάτων.
  • Η υπεράντληση των νερών (επιφανειακών ή υπόγειων) που αποξηραίνει τοπικά τους υγροτόπους και αλλάζει την υδρολογική ισορροπία (π.χ. η άντληση του γλυκού νερού προκαλεί αύξηση της αλατότητας στις παράκτιες λιμνοθάλασσες).
  • Οι αμμοληψίες που καταστρέφουν την κοίτη των ποταμών.
  • Ο ευτροφισμός που οφείλεται στην υπερβολική χρήση λιπασμάτων στις καλλιέργειες (το νερό της βροχής "ξεπλένει" τις χερσαίες εκτάσεις της λεκάνης απορροής της λίμνης και στις περιπτώσεις που στην περιοχή γύρω από τη λίμνη συμπεριλαμβάνονται καλλιεργούμενες εκτάσεις, η συγκέντρωση των νιτρικών και των φωσφορικών αλάτων στο νερό της αυξάνεται σημαντικά. Εύλογα το παραπάνω φαινόμενο παρουσιάζεται εντονότερο στις ρηχές λίμνες. Αυξημένες συγκεντρώσεις φωσφορικών και νιτρικών αλάτων επιταχύνουν την ανάπτυξη των φυτών. Οι φυτοφάγοι οργανισμοί της λίμνης δεν "προλαβαίνουν" να καταναλώσουν το πλεόνασμα της φυτικής βιομάζας και η αποικοδόμηση των αυξημένων οργανικών ουσιών προκαλεί την κατανάλωση με εντονότερους ρυθμούς του διαλυμένου στο νερό οξυγόνου. Το παραπάνω φαινόμενο καλείται ευτροφισμός και οι διαταραχές που επιφέρει στα λιμναία οικοσυστήματα είναι ανάλογες με την έντασή του. Ανεπάρκεια οξυγόνου δυσχεραίνει την επιβίωση των υδρόβιων οργανισμών ενώ σε περιπτώσεις έντονου ευτροφισμού οι συνθήκες μπορεί να γίνουν απαγορευτικές για την ανάπτυξη ζωής. Η δυσάρεστη οσμή που παρατηρείται σε κάποιες λίμνες ή ακόμα και ο θάνατος ψαριών σε κάποιες περιπτώσεις οφείλονται στο παραπάνω φαινόμενο).
  • Η απόρριψη στερεών αποβλήτων (σκουπίδια) .
  • Η διάνοιξη δρόμων γύρω από τις όχθες που καταστρέφει τα παρόχθια οικοσυστήματα.


ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΤΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΓΛΥΚΟΥ ΝΕΡΟΥ

  • Κυανόφυτα ή κυανοβακτήρια: κατώτεροι εξελικτικά οργανισμοί, προκαρυωτικοί, αυτότροφοι.
  • Σπειρογύρα: φύκη με πράσινο συνήθως χρώμα, ζουν στα γλυκά νερά, ελεύθερα ή προσκολλημένα σε επιπλέοντα σώματα π.χ. φύλλα. Η ονομασία του γένους προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις σπείρα και γύρος και οφείλεται στη σπειροειδή διάταξη των χλωροπλαστών.
  • Καρκινοειδή: είναι υδρόβια αρθρόποδα με βραγχιακή αναπνοή, ζουν ελεύθερα, χαρακτηριστική είναι για όλα τα καρκινοειδή η διχαλωτή κατασκευή των εξαρτημάτων (εξαρτήματα με σχήμα Y), ο πιο κοινός τύπος προνύμφης τόσο των θαλάσσιων καρκινοειδών όσο και των καρκινοειδών του γλυκού νερού καλείται ναύπλιος (πλαγκτονική προνυμφική μορφή).
  • Δάφνια ("Ο ψύλλος του νερού"): ζωοπλαγκτονικό είδος που αποτελεί σημαντικό κρίκο στις τροφικές αλυσίδες των γλυκών νερών, τρέφεται με φυτοπλαγκτόν.



ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΛΙΜΝΗΣ ΤΣΙΒΛΟΥ - ΑΚΡΑΤΑ

Η Λίμνη Τσιβλού βρίσκεται στον Νομό Αχαΐας, στο Χελμό, κοντά στον ομώνυμο οικισμό, σε υψόμετρο 800 μέτρα. Δημιουργήθηκε το 1912 όταν από μια μεγάλη κατολίσθηση φράχτηκε η κοίτη του ποταμού Κράθη. Η λίμνη έχει επιφάνεια 200 στρέμματα και βάθος 80 μέτρα. Γύρω και κοντά στην Λίμνη υπάρχουν τα χωριά Περιστέρα, Αγία Βαρβάρα και Ζαρούχλα. Το όνομα της λίμνης προέρχεται από το όρος Τσιβλό πάνω στο οποίο βρίσκεται.




ΣΠΗΛΑΙΟ ΛΙΜΝΩΝ - ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ

Το Σπήλαιο των Λιμνών βρίσκεται σε απόσταση 16 χιλιομέτρων από τα Καλάβρυτα, κοντά στο χωριό Καστριά, σε 804 υψόμετρο από την επιφάνεια της θάλασσας. H ιδιαιτερότητα του σπηλαίου είναι πως διατηρεί στάσιμα νερά σε 13 κλιμακωτές λιμνούλες - και εκεί οφείλει και την ονομασία του.

Βεβαίως, τα νερά είναι λίγα και στάσιμα τους καλοκαιρινούς μήνες και πολλά και ρέοντα το χειμώνα. Το πλάτος του εξερευνημένου τμήματος κυμαίνεται από 3 έως 15 μ. και μόνο σε δύο σημεία περιορίζεται στο 1 μέτρο, ενώ η συνολική επιφάνειά του υπολογίζεται σε 20.000 τ.μ. Το ύψος της οροφής του κυμαίνεται από 10 έως 30 μέτρα και σε δύο μόνο σημεία χαμηλώνει στο 1,5 μέτρο. Η τυπική θερμοκρασία του κυμαίνεται από 12,5°C έως 14,5°C κατά τη χειμερινή και θερινή περίοδο αντίστοιχα, ενώ οι τιμές για την υγρασία είναι 96% και 89% και για τη θερμοκρασία νερού 13° C και 25°C.

Μεταξύ των διαδοχικών κλιμακωτών λιμνών έχουν αναπτυχθεί -με τη συνεχή, επί χιλιάδες χρόνια, εναπόθεση σταλακτιτικής ύλης- πρωτότυπα λιθωματικά φράγματα ύψους μέχρι και 4 μ., που καθιστούν το σπήλαιο «Των Λιμνών» μοναδικό στο είδος του στον κόσμο. Το σπήλαιο χωρίζεται σε τέσσερα τμήματα.

Το πρώτο είναι διώροφο και αποτελείται από δύο επιμέρους τμήματα συνολικού μήκους 90 μ. Το δεύτερο τμήμα έχει μήκος 200 μ. και είναι στην αρχή οριζόντιο, ενώ στη συνέχεια είναι ανηφορικό. Το μεγαλύτερο μέρος του σε ορισμένα σημεία είναι ξηρό και σε άλλα λασπώδες. Στο υπόλοιπο μέρος, σε περιόδους παρατεταμένων βροχοπτώσεων, σχηματίζονται προσωρινές λίμνες, που δεν κρατάνε για πολύ τα νερά. Ενα μέρος από αυτά εξατμίζεται, ενώ ένα άλλο διαφεύγει σε χαράδρες και ρουφήχτρες στα έγκατα της γης. Το τρίτο τμήμα, το κεντρικό, που επίσης έχει δύο ορόφους, είναι λιμναίο και έχει μήκος 550 μ. Το τμήμα αυτό παρουσιάζει και το μεγαλύτερο τουριστικό ενδιαφέρον. Ολες οι αίθουσες είναι στολισμένες με ποικιλόμορφα και πολύχρωμα σταλακτιτικά και σταλαγμιτικά συμπλέγματα, ενώ από τις πανύψηλες λαβυρινθώδεις στοές κρέμονται «πολυέλαιοι», «μέδουσες» και «παραπετάσματα», που καθρεπτίζονται στα γαλήνια νερά των 13 μόνιμων λιμνών. Το τέταρτο τμήμα, έχει συνολικό μήκος 1.140 μ., που όμως δεν προσφέρεται για αξιοποίηση, επειδή παρουσιάζει κατολισθήσεις σε μεγάλη έκταση.


ΑΛΚΥΟΝΙΔΕΣ ΜΕΡΕΣ

Ως αλκυονίδες μέρες είναι γνωστά τα διαστήματα 14 αίθριων ημέρων που συμβαίνει από 15 Δεκεμβρίου έως 15 Φεβρουάριου στην Ελλάδα στην καρδιά του χειμώνα. Τα χαρακτηριστικά αυτών των 14 ημερών είναι οι υψηλές πιέσεις και οι λιακάδες που επικρατούν, καθώς και η απουσία των δυνατών ανέμων. Η Αλκυόνη είναι αναμφίβολα ένα πολύ εντυπωσιακό πουλί. Πρόκειται για ένα μικρό πουλί που αναπαράγεται σε περιοχές με ρυάκια με γλυκό νερό και βλάστηση στις όχθες τους. Σκάβει βαθιές τρύπες στις όχθες ποταμών για την φωλιά του. Βουτάει στο νερό από κάποιο εμφανές σημείο ή μετά από ένα σύντομο φτερούγισμα επί τόπου. Πιάνει ψαράκια με το ράμφος του. Το πέταγμά του είναι πολύ γρήγορο, σε ευθεία γραμμή, χαμηλά πάνω από το νερό. Το εκθαμβωτικό μπλε ελεκτρίκ φτέρωμά της με την πορτοκαλοκόκκινη αντίθεση στο στήθος της δημιουργούν μοναδικό θέαμα.

Ένας μεσαιωνικός μύθος της Βόρειας Ευρώπης λέει ότι το χρώμα της Αλκυόνης ήταν στην αρχή γκρίζο. Όμως όταν έγινε ο βιβλικός κατακλυσμός, πέταξε κατευθείαν ψηλά στον ουρανό για να μπορέσει να παρ ατηρήσει τα νερά. Πετώντας όμως τόσο κοντά στον ήλιο το στήθος της τσουρουφλίστηκε και έγινε κόκκινο από τις ακτίνες του και η ράχη της έγινε μπλε από το χρώμα του ουρανού. 

Η Αλκυόνη στην ελληνική μυθολογία ήταν σύζυγος του Κύηκα και κόρη του Αίολου. Με τον Κύηκα ζούσε πολύ ευτυχισμένη και η αγάπη τους ήταν πρότυπο για όλους. Μια μέρα, ο Κύηκας βγήκε στο πέλαγος για ψάρεμα. Μάταια τον παρακαλούσε η Αλκυόνη να μην πάει γιατί είχε ένα άσχημο προαίσθημα. Εκείνος πήγε και όντως σηκώθηκαν δυνατοί άνεμοι και βύθισαν το πλοίο του. Η Αλκυόνη που παρακολουθούσε από μακριά τη σκηνή μόλις είδε το πλοίο του να χάνεται μέσα στην απελπισία της έπεσε από ένα βράχο και σκοτώθηκε. Επειδή η αγάπη τους ήταν τόσο δυνατή, οι θεοί τους λυπήθηκαν και τους μεταμόρφωσαν σε πουλιά, τις γνωστές μας αλκυόνες. Μάλιστα επειδή οι αλκυόνες γεννούν τα αυγά τους τον Ιανουάριο σε φωλιές μέσα στους βράχους, ο Δίας επέτρεψε στον ήλιο να λάμπει δυνατά και να ζεσταίνει τις αλκυόνες μέχρι να επωαστούν τα αυγά τους ώστε να μπορεί να γεννά τα αυγά της στα βράχια των αλκυονίδων νήσων (βρίσκονται στο δυτικό τμήμα του Κορινθιακού κόλπου, απέναντι από το ακρωτήριο Ολμιών) χειμώνα κι όχι άνοιξη. Οι ζεστές αυτές μέρες του Γενάρη ονομάστηκαν γι' αυτό το λόγο αλκυονίδες μέρες.


ΠΕΛΑΡΓΟΙ


Στους υγρότοπους ζουν πελαργοί. Η λέξη πελαργός είναι σύνθετη από τις λέξεις "πελός" (που σημαίνει μαύρος) και "αργός" (πού σημαίνει λευκός) και ανταποκρίνεται τελείως στο ασπρόμαυρο χρώμα αυτού του πουλιού. Πραγματικά το φτέρωμα του είναι λευκό και τα ερετικά φτερά και τα μεγάλα καλυπτήρια της φτερούγας, μαύρα. Μόνο το μακρύ, παχύ και ίσιο ράμφος του, καθώς και τα πόδια του είναι κόκκινα.

Πιθανότητες σύγχυσης στην αναγνώριση του όταν πετά σε μεγάλα ύψη, υπάρχουν με τον Ροδοπελεκάνο . Ο πελαργός είναι ένα αρκετά μεγάλο πουλί, πού το μήκος του ξεπερνάει το ένα μέτρο, οι φτερούγες του έχουν άνοιγμα δύο μέτρα και το βάρος του φτάνει τα τέσσερα κιλά περίπου. Είναι ένα πουλί που το συναντάμε να φωλιάζει κοντά σε ανθρώπινους οικισμούς, σε περιοχές με υγρότοπους, πλημμυρισμένους ορυζώνες, λιβάδια και καλλιέργειες.

Οι πελαργοί, καθώς και άλλα μακροπόδαρα πουλιά, διανυχτερεύουν στο πάνω μέρος των δέντρων. Όταν αναπαύεται, δεν βάζει το κεφάλι του κάτω από τις φτερούγες, αλλά μέσα στους ώμους και αφήνει το ράμφος του να κρέμεται πάνω στο διπλωμένο λαιμό του, ενώ συνήθως κρύβει συγχρόνως το ένα του πόδι κάτω από τις φτερούγες της κοιλιάς του. Στη στάση αυτή, που δεν είναι καθόλου κουραστική, γιατί το πόδι του διπλώνει σαν ένας σουγιάς ασφαλείας και παραμένει διπλωμένο χωρίς να καταβάλει καμιά μυϊκή προσπάθεια, μπορεί να μείνει πολλή ώρα ακίνητος. Μπορεί επίσης να βαδίζει σε βαλτώδες έδαφος χωρίς να βουλιάζει, γιατί ανάμεσα στη τρία δάχτυλα του ποδιού του που διευθύνονται προς τα εμπρός, υπάρχει μια μεμβράνη, που φτάνει σχεδόν ως το άκρο τους. Κάθε χρόνο, μια ορισμένη πάντα εποχή, το Μάρτιο, μας έρχονται οι πελαργοί για να ζευγαρώσουν, να γεννήσουν τ' αυγά τους και να φύγουν πάλι το φθινόπωρο.

Με το όνομα του πελαργού, που συχνά λέγεται και λελέκι, συνδέεται μια ολόκληρη σειρά από μύθους. Από τον καιρό του Αριστοφάνη και του Σοφοκλή έως τα χρόνια των τελευταίων πατέρων της Εκκλησίας, ο πελαργός θεωρείται ότι κάνει υποδειγματική οικογενειακή ζωή.

Ανέκαθεν ο άνθρωπος έδειχνε σεβασμό στους πελαργούς, που τους θεωρούσε ωφέλιμα πούλια επειδή τρέφονταν με έντομα, σαύρες, ποντίκια και προπαντός με φίδια. Οι χωρικοί τους συμπαθούσαν, γιατί ακολουθούσαν το αυλάκι που άνοιγε το άροτρο τους και έτρωγαν τα σκουλήκια και τις προνύμφες που κατέστρεφαν τις καλλιέργειες τους. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι είναι άνθρωποι μεταμορφωμένοι, και ο Πλούταρχος αναφέρει ότι στη Θεσσαλία όποιος σκότωνε πελαργό, τιμωρούταν με θάνατο.

  • Από τα παλιά επίσης χρόνια πίστευαν πως όταν οι γέροι πελαργοί χάσουν τη δύναμη και τα φτερά που τους ζεσταίνουν, τότε οι νεαροί πελαργοί αναλαμβάνουν τη διατροφή τους και μαδούν τα δικά τους φτερά για να σκεπάσουν με αυτά τους γονείς τους. Η δοξασία αυτής της συγκινητικής αυτοθυσίας ήταν τόσο πολύ διαδεδομένη στις παραδόσεις όλων των λαών, ώστε ο νόμος που στην αρχαιότητα υποχρέωνε τα παιδιά να γεροκομούν τους γονείς τους, είναι γνωστός με το όνομα "πελαργικός νόμος" και η ανταπόδοση των τροφείων από τα φιλόστοργα παιδία στους γονείς ονομάστηκε "αντιπελαργία" ή "αντιπελάργηση".
  • Ο πελαργός συμβόλιζε, ιδίως στους Αιγυπτίους, την ευσέβεια και τη δικαιοσύνη και γι' αυτό κοσμούσε το πάνω μέρος του σκήπτρου των βασιλέων. Συχνά επίσης σε δακτυλιόλιθους βρίσκουμε παραστάσεις με πελαργούς να σκοτώνουν φίδια, ενώ σε άλλα αρχαία έργα τέχνης απεικονίζονται σε διάφορες σκηνές κυνηγίου υδρόβιων πουλιών μαζί με άλλα πουλιά. Απεικονίζεται επίσης σε μακεδονικά νομίσματα και στη Ρώμη.
  • Σε πολλά μέρη πίστευαν ότι το στομάχι του πελαργού είναι το καλύτερο αντίδοτο για κάθε δηλητήριο.
  • Επίσης σε πολλές χώρες θεωρούν ότι τ' αυγά του έχουν θεραπευτικές ιδιότητες, στην Ισπανία λ.χ. ότι υποβοηθούν στο να κόψει ένας μέθυσος τη συνήθεια του πιοτού, στην Κίνα ότι προφυλάσσουν από την ευλογιά και σε άλλα μέρη ότι το λίπος του κάνει καλό στις εξαρθρώσεις και τα στραμπουλήγματα.
  • Στις δυτικές χώρες οι μεγάλοι, όταν πρόκειται να γεννηθεί κι άλλο παιδί στην οικογένεια, συνηθίζουν να λένε στα παιδιά ότι θα το φέρει ο πελαργός και σε κάθε παιδικό βιβλίο υπάρχει ένα τουλάχιστο λαϊκό και συνήθως άτεχνο στιχάκι που το αναφέρει.

2ο ΣΤΑΔΙΟ (δραστηριότητες)

- Λήψη φωτογραφικού υλικού από τη μαθήτρια Β' Λυκείου, κατά την επίσκεψή της στην Ολλανδία:

ΟΛΛΑΝΔIΚΕΣ ΛΙΜΝΕΣ (από το νομό Μπράμπαντ)

Engelemeer (τεχνητή λίμνη - λίμνη των αγγέλων)


IJzereman (o σιδερένιος άνδρας) - φυσική λίμνη με ένα μικρό νησάκι


Ζuideplas (Νότια λίμνη)
Πηγή: Μάρθα Μοντιάδη

 

ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΚΠΕ ΑΚΡΑΤΑΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΤΟΥΣ ΣΤΗ ΛΙΜΝΗ ΤΣΙΒΛΟΥ:


ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΛΙΜΝΩΝ ΣΤΑ ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ:

 

ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΥΔΡΟΒΙΟΤΟΠΩΝ ΣΤΟ ΧΑΡΤΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ:


 

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΣΤΟ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΟ ΑΠΟ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ ΤΟΠΙΚΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ (Κρεμαστινός ποταμός) - ΜΕΤΡΗΣΗ pH του ποταμού:


 

ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΡΟΛΩΝ:


 

ΚΟΛΛΑΖ:

 

ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ - Οι μαθητές κατασκεύασαν το 2006 έναν τεχνητό ύφαλο για την παρακολούθηση της θαλάσσιας βιοποικιλότητας και έγινε αναφορά η εφαρμογή και σε γλυκό νερό.

 

ΧΕΙΜΩΝΑΣ 2006 ΑΝΟΙΞΗ 2007 (η τροφική αλυσίδα ξεκίνησε)



ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ CD ΚΑΙ ΑΦΙΣΑΣ

 

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ - ΔΡΑΣΕΙΣ:

  • να γίνεται σωστή διαχείριση των υδροβιότοπων με απώτερο σκοπό τον σεβασμό και την προστασία της βιοποικιλότητας
  • να αναδειχθεί η αξία των υδροβιότοπων μέσα από ΠΠΕ και του οικοτουρισμού
  • να προστατεύουμε με ενεργή συμμετοχή (π.χ με δημοσιεύσεις σε εφημερίδες) τους υδροβιότοπους του τόπου μας
  • να διατηρηθεί το επάγγελμα του ψαρά γιατί αποτελεί στοιχείο του ελληνικού πολιτισμού
  • να δίνονται πρόστιμα στα νοικοκυριά που κάνουν αλόγιστη χρήση του νερού (π.χ σπατάλη νερού για το πότισμα των κήπων, πλύσιμο αυτοκινήτων με συνεχή ροή του νερού).


3ο ΣΤΑΔΙΟ (αξιολόγηση)


Το πρόγραμμα αξιολογήθηκε σύμφωνα με τις δεξιότητες που ανάπτυξε η περιβαλλοντική ομάδα (κολλάζ, ομαδοσυνεργατικότητα στο εκπαιδευτικό ταξίδι, δημιουργία cd και αφίσας). Κρίνεται θετικά η στάση της ομάδας καθ'όλη τη διάρκεια του προγράμματος. Έγινε παρουσίαση του ΠΠΕ. Μοιράστηκε σε κάθε μαθητή cd και αναμνηστικό δίπλωμα. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι αρχικοί στόχοι του προγράμματος επιτεύχθηκαν.


ΠΗΓΕΣ:

  • ΚΠΕ Ακράτας
  • ΚΠΕ Καστοριάς
  • www.el.wikipedia.org
  • www.google.gr
  • Καϊλα, Μ., κ.ά., (2005). Περιβαλλοντική Εκπαίδευση - Ερευνητικά Δεδομένα και Εκπαιδευτικός Σχεδιασμός, Αθήνα: Ατραπός