ΔΕΛΦΟΙ

ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΔΡΟΜΗ ΣΤΟΝ ΟΜΦΑΛΟ ΤΗΣ ΓΗΣ



ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΩΝ ΔΕΛΦΩΝ



Οι Δελφοί ήταν ο ομφαλός της γης, όπου, σύμφωνα με τη μυθολογία, συναντήθηκαν οι δύο αετοί που έστειλε ο Δίας από τα άκρα του σύμπαντος για να βρει το κέντρο του κόσμου, και για πολλούς αιώνες αποτελούσαν το πνευματικό και θρησκευτικό κέντρο και το σύμβολο της ενότητας του αρχαίου ελληνισμού.

Ο Απόλλων καταβάλλει τον Πύθωνα (J. Boeckhorst)

Σ' αυτή τη περιοχή ζούσε η θεά Γαία με τον προστάτη της και γιό της, το ερπετό Πύθωνα. Ο Απόλλωνας γιός του Δία έφυγε από τον Όλυμπο με σκοπό να σκοτώσει τον Πύθωνα και να κατακτήσει αυτό το όμορφο και ιερό μέρος.

Μετά την σφαγή του Πύθωνα ο Απόλλωνας αυτοεξορίστηκε με σκοπό την αυτοτιμωρία και τον εξαγνισμό του, πριν επιστρέψει νικητής στους Δελφούς.

Δέλφις σημαίνει στ' αρχαία Ελληνικά Δελφίνι, και γι' αυτό οι Δελφοί ονομάστηκαν έτσι. Προς τιμή του δελφινιού, και αυτό γιατί αυτή τη μορφή πήρε ο Απόλλωνας κατά το ταξίδι της επιστροφής του, οδηγώντας το καράβι με τους Κρήτες ναυτικούς με σκοπό να μείνουν στους Δελφούς για να χτίσουν το ιερό του και να γίνουν οι ιερείς του.


Στην ελληνική μυθολογία με το όνομα Θυία είναι γνωστή μία Νύμφη
η οποία κατά την παράδοση ήταν η πρώτη ιέρεια του Διονύσου
στους Δελφούς.
Η Θυία απέκτησε και ένα γιο από τον Απόλλωνα, τον Δελφό
.
Ο Δελφός ήταν ήρωας και βασιλιάς που έδωσε το όνομά του στους Δελφούς.

Με την επιστροφή του ο Απόλλωνας στέφηκε επισήμως προστάτης και άρχοντας των Δελφών. Στο σημείο που έγινε η σφαγή του Πύθωνα, τοποθετήθηκε ο ομφαλός βράχος. Ο ομφαλός σημαίνει "κέντρο της Γης" και εκεί ήταν το Ιερό Μαντείο των Δελφών.

ΤΟ ΜΑΝΤΕΙΟ ΤΩΝ ΔΕΛΦΩΝ

Το ιερό του Απόλλωνα και το αρχαίο στάδιο των Δελφών, όπως φαίνονται από την κορυφή των Φαιδριάδων βράχων. Το Κρισσαίο πεδίο - σήμερα γνωστό ως Δελφικό τοπίο - διέσχισε ο Απόλλων και οι Μινωίτες συνταξιδιώτες του όταν έφτασαν στον κόλπο της Κίρρας, ορατό στο βάθος.

Απόλλων

Ο Λοξίας (προσωνυμία του Απόλλωνα για τους διφορούμενους χρησμούς του)

Κέντρο του κόσμου, "ομφαλό της Γης" αποκαλούσαν τους Δελφούς οι αρχαίοι, γιατί εκεί υπήρχε το μαντείο του Απόλλωνα, που ξεπερνούσε σε αίγλη και λαμπρότητα όλα τα άλλα μαντεία και άσκησε ευρύτατη και μακροχρόνια επίδραση όχι μόνο σ' ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο, αλλά και στον εξωτερικό, όσο κανένας άλλος οργανισμός.

Διφορούμενοι χρησμοί της Πυθίας

Ιέρεια στο μαντείο του Απόλλωνα, στους Δελφούς. Πριν από κάθε χρησμό, η Πυθία πλενόταν, έπινε νερό από την Κασταλία πηγή, μασούσε φύλλα δάφνης και ανέβαινε σ' έναν τρίποδα. Από τη βάση του τρίποδα έβγαιναν αναθυμιάσεις από κάψιμο διαφόρων ψυχοτροπικών βοτάνων. Η Πυθία. ερχόταν σε έκσταση και έβγαζε ασυνάρτητες κραυγές και λόγους. Οι ιερείς του μαντείου μετέτρεπαν τα άναρθρα αυτά λόγια σε έμμετρους χρησμούς, με διφορούμενη σημασία. Ο χρησμός π.χ. για τα ξύλινα τείχη, που θα έσωζαν στην Αθήνα από τον Ξέρξη, από άλλους ερμηνεύτηκε ως καταφυγή στην Ακρόπολη και από άλλους ως ναυμαχία, επειδή τα καράβια ήταν ξύλινα.


Απόλλων και Δάφνη

Ονομαστές ήταν οι ιστορίες για τους έρωτες του Απόλλωνα με Νύμφες και ιδιαίτερα η ιστορία της Δάφνης. Ο θεός την πολιορκούσε με μεγάλη επιμονή, χωρίς επιτυχία. Μόλις του δόθηκε η κατάλληλη ευκαιρία, άρχισε να την κυνηγάει. Τη στιγμή που ήταν έτοιμος να την αρπάξει, η Δάφνη παρακάλεσε απεγνωσμένα τη μάνα της, τη Γαία, να τη βοηθήσει. Τότε, πραγματικά, άνοιξε η γη και κατάπιε τη Δάφνη, ενώ στη θέση της φύτρωσε ένα φυτό που πήρε το όνομά της.


Πυθία

Συνήθως η Πυθία εκλεγόταν από τις ευγενικής καταγωγής παρθένες των Δελφών. Αργότερα όμως αποφασίστηκε να είναι ηλικίας πάνω από 50 χρόνων. Στα παλαιότερα χρόνια η Πυθία έδινε μόνο ένα χρησμό.

O Aισχύλος, στις Eυμενίδες, παρουσιάζει την ιέρεια των Δελφών να επικαλείται "την πρωτομάντιν Γαίαν", πρώτη κάτοχο του μαντείου, κατόπιν τη Θέμιδα και τη Φοίβη, κόρες και διαδόχους της στο μαντείο, και τέλος τον Φοίβο. Αποκαλύπτει έτσι τη διαδοχή των θεών που εξουσίαζαν το μαντείο. Όμως στον Προμηθέα Δεσμώτη βάζει τον ήρωα να λέει: "Θέμις και Γαία, πολλών ονομάτων μορφή μία". Ότι τούτο δεν είναι απλή ποιητική κατασκευή βεβαιώνεται από την ενεπίγραφη θέση που υπήρχε στο Θέατρο του Διονύσου στην Aθήνα για την ιέρεια της "Γης Θέμιδος". Mπορούμε λοιπόν να δούμε τη Θέμιδα ως προσωποποίηση της μαντικής δυνάμεως της γης, καθώς μάλιστα γνωρίζουμε ότι η παρουσία της στο μαντείο είναι διαρκής και αναγκαία ακόμα και όταν σε αυτό κυριαρχούν άλλοι θεοί.


Κασταλία πηγή

Αρχαίοι συγγραφείς σχολιάζουν μια ευοσμία να πλημμυρίζει τον χώρο όπου περίμεναν οι θεοπρόποι, χωρίς να τη συσχετίζουν με δάφνη ή θυμίαμα. Η γλυκιά αυτή μυρωδιά ερχόταν από το άδυτο. Η σύγχρονη έρευνα εξηγεί το φαινόμενο ως εκπομπή υπογείων αερίων από το χάσμα. Μετά από πετρολογική και υδρολογική ανάλυση του υπεδάφους στην περιοχή του ιερού, τα συγκεκριμένα αέρια αναγνωρίστηκαν ως αιθάνιο, μεθάνιο και αιθυλένιο, ενώ χημικές αναλύσεις έδειξαν ότι ο συνδυασμός των τριών μπορεί να επιφέρει μέθη έως ύπνωση. Iσως δεν είναι τυχαίο πως χρησμοί δίνονταν μόνο σε θερμές εποχές, αφού τον χειμώνα οι αδύναμες διαφυγές ατμών θα δυσκόλευαν το έργο της Πυθίας.

Γαία  Πρωτομάντιδα

Υπάρχει όμως η εκδοχή πως ο Απόλλων πήρε την πρωτοκαθεδρία από τη Γαία. Το επίθετο, τα πήλινα ειδώλια γυναικείας μορφής όρθιας ή καθιστής σε τριποδικό θρόνο (πρόδρομο του τρίποδα που θα καταστεί σύμβολο του μαντείου) μπορούν να ερμηνευθούν ως κατάλοιπα προϋπάρχουσας λατρείας στους Δελφούς.


"Φοίβοιο σαφήγορις ειμί Σίβυλλα"

"Πέτρα δε εστιν ανίσχουσα υπέρ της γης επί ταύτη Δελφοί στάσαν φασιν άσαι τους χρησμούς όνομα Ηροφίλην, Σίβυλλαν δε επίκλησιν".

Υπάρχει - γράφει ο Περιηγητής Παυσανίας - ένας βράχος που εξέχει από το έδαφος και οι Δελφοί λένε ότι πάνω σ' αυτό το βράχο στεκόταν κι έψαλλε τους χρησμούς μια γυναίκα, που το όνομά της ήταν Ηροφίλη και την αποκαλούσαν Σίβυλλα.


Σίβυλλα των Δελφών του Michelangelo

Πυθία, στην έκθεση Salon d' Hiver, Paris, 1986,
του Αρκά γλύπτη Φάνη Σακελαρίου 1916-2001

Ασυνήθιστος χρησμός
Μια τελευταία προσπάθεια για την αποκατάσταση της παλιάς αίγλης
του μαντείου έγινε από τον Ιουλιανό τον Παραβάτη, αλλά δεν απέδωσε τίποτε.
Ο τελευταίος χρησμός του μαντείου ήταν κατηγορηματικός:

     Με τα λόγια αυτά η Πυθία εννοούσε ότι έφτασε το τέλος του μαντείου και μαζί το
τέλος του αρχαίου κόσμου και της απολλώνειας θρησκείας.
"Είπατε τώ βασιλεί, χαμαί πέσε δαίδαλος αυλά,
ουκέτι Φοίβος έχει καλύβην, ου μάντιδα δάφνην, ουδέ παγάν λαλέουσαν.
Απέσβετο και το λάλον ύδωρ
",
"Πείτε στον βασιλιά, ότι στο χώμα κείτεται ο έντεχνος αυλός,
ο Φοίβος δεν έχει πια κατοικία, ούτε δάφνη μαντική,
ούτε πηγή ομιλούσα. Χάθηκε και το νερό που μιλούσε
."

Ο παραπάνω «χρησμός» δεν μοιάζει βεβαίως με κανέναν
από τους καταγεγραμμένους από την απώτατη αρχαιότητα
χρησμούς του Μαντείου.


Ο Ηνίοχος

Είχε αφιερωθεί στον Απόλλωνα από τον Πολύζαλο, τον τύραννο της Γέλας, το 478 π.Χ., μετά την νίκη του στις αρματοδρομίες στους Πυθικούς αγώνες.


Άγαλμα ολυμπιονίκη στο μουσείο των Δελφών


Κλέοβις και Βίτων,
580 π.Χ., υπογεγραμμένο από τον Αργείο γλύπτη
Πολυμήδη και αφιερωμένο από τους Αργείους στους Δελφούς 


Σφίγγα

Σφίγγα της Νάξου, καθισμένη επάνω σε κίονα Ιωνικού ρυθμού 570 π.Χ.

To θησαυρoφυλάκιο των Αθηναίων
Όταν η αποίκηση στεφόταν με επιτυχία, οι προσφορές, και τα δώρα κατέκλυζαν τον ναό σαν δείγμα ευχαριστίας και σεβασμού. Γι' αυτό και οι Δελφοί σύντομα έγιναν η δυνατότερη και ισχυρότερη οικονομικά πόλη της Ελλάδας. Σύντομα ανεγέρθηκαν 20 μαρμάρινα θησαυροφυλάκια για να στεγάζουν τις πολύτιμες και απαράμιλλης ομορφιάς προσφορές.

Φαιδριάδες πέτρες

Έτσι ονομάζονταν οι πανύψηλοι κι απότομοι βράχοι στις νότιες πλαγιές του Παρνασσού, πάνω από την πηγή Κασταλία, που χωρίζονται από μια χαράδρα. Από τις Φαιδριάδες έριχναν και σκότωναν τους βέβηλους.

Οι Πέρσες και αργότερα οι Γαλάτες που θέλησαν να καταλάβουν τους Δελφούς, έπαθαν μεγάλες καταστροφές, από τις πέτρες που κυλούσαν από τις Φαιδριάδες με τη βοήθεια του Απόλλωνα.


ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΩΝ ΔΕΛΦΩΝ

Πιθανή απάντηση της Πυθίας...:
ΟΛΑ ΠΑΤΡΙΔΑ ΜΑΣ!
Δάφνη