Πόση φύση είναι αρκετή;

Πόσο μικρό μπορεί να είναι ένα οικοσύστημα και παρ' όλα αυτά να είναι λειτουργικό, να διατηρεί τον πλούτο του και ως εκ τούτου να θεωρείται διατηρημένο;

Ακόμη και οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές της διατήρησης των
ειδών παραδέχονται ότι η ποικιλομορφία στον πλανήτη μας δεν μπoρεί να διατηρηθεί πλήρως, καθώς ο ολοένα αυξανόμενος πληθυσμός χρησιμοποιεί περισσότερους πόρους, προκαλεί κλιματικές αλλαγές και μετακινήσεις ειδών από μέρος σε μέρος.

Με δεδομένο ότι κάποια είδη θα χαθούν, οι συζητήσεις των επιστημόνων έχουν στραφεί σε ένα θέμα που προκαλεί ανασφάλεια: Ποιο επίπεδο απώλειας θα ήταν αποδεκτό; Με άλλα λόγια, πόσο μικρό μπορεί να είναι ένα οικοσύστημα και παρ' όλα αυτά να είναι λειτουργικό, να διατηρεί τον πλούτο του και ως εκ τούτου να θεωρείται διατηρημένο; Επίσης, καθώς η βιοιποικιλότητα μειώνεται παγκοσμίως, είναι καλή στρατηγική η διαφύλαξη ειδών σε ζωολογικούς κήπους και τράπεζες DNA;

Μερικές ομόδες επιστημόνων όχι μόνο αποφεύγουν την παραπάνω συζήτηση, αλλά έχουν επιτεθεί σε όσους αναζητούν τέτοιου είδους στρατηγικές. Το επιχείρημά τους είναι ότι δεν είναι δυνατόν να υπολογιστεί με ασφάλεια το μικρότερο δυνατό οικοσύστημα, όταν η κατανόηση της οικολογίας είναι τόσο ελλιπής. Επιπρόσθετα η διαφύλαξη ειδώv στην κατάψυξη των τραπεζών DNA εκτιμάται ως ημίμετρο.

Οι υποστηρικτές της αντίθετης άποψης λένε ότι οι ως σήμερα πολιτικές για τη διατήρηση των οικοσυστημάτων έχουν αποτύχει και ότι πρέπει να γίνει κάτι καινούργιο. Πράγματι, μερικές δεκαετίες πριν τα πράγματα φαίνονταν απλά: οι επιστήμονες έβρισκαν σημεία με αυξημένη βιοποικιλότητα και πρoσπαθoύ
σαν να τα διασώσουν. Αλλά από τότε η κατάσταση έχει δυσκολέψει.

Πριν από 24 χρόνια ο δρ. Thomas Lovejoy και οι συνεργάτες του άρχισαν ένα αξιοσημείωτο πείραμα σε μια άκρη του τροπικού δάσους κοντά στην πόλη Μανάους της Βραζιλίας. Οι ερευνητές εντόπισαν 11 περιοχές, έκτασης από 10 ως 1.000 στρέμματα, και μελετώντας τους πληθυσμούς των πουλιών κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι προκειμένου να αποφευχθεί η κατά 50% μείωση των πληθυσμών τους στα επόμενα 15 χρόνια, θα έπρεπε τα πουλιά να έχουν στη διάθεσή τους 10.000 στρέμματα. Με άλλα λόγια, θα χρειαζόταν δεκαπλάσια έκταση!

Όπως σημειώνεται στο σχετικό άρθρο που δημοσίευσε ο Lovejoy στην επιστημονική επιθεώρηση "Proceedings of the National Academy of Scίence", είναι δυστυχές το συμπέρασμα, με δεδομένο το γεγονός ότι πολλά σημεία των τροπικών δασών είναι μικρότερης έκτασης.

Με δεδομένα όπως τα παραπάνω πολλοί βιολόγοι προτείνουν να ληφθούν όλα τα μέτρα ταυτόχρονα: και να εντο
πιστούν και να προστατευθούν περιοχές με αυξημένη βιοποικιλότητα, αλλά και να προστατευθούν είδη σε ζωoλoγικούς κήπoυς, πάρκα κ.ά. Αλλά το πιο σημαντικό θα είναι να μειωθεί η ανθρώπινη πίεση στα οικοσυστήματα.

Μια αξιοσημείωτη πάντως πρoσπάθεια έρχεται από τον Κρεγκ Βέντερ, ο οποίος μετά την καθοριστική συμβολή του στην αποκωδικοποίηση του ανθρωπίνου γονιδιώματoς αποφάσισε να ασχοληθεί με τα γονιδιώματα οργανισμών που εντοπίζονται σε ολόκληρα οικοσυστήματα. Σύμφωνα με τα πρώτα απoτελέσματα της προσπάθειάς του, έχουν εντοπιστεί ένα εκατομμύριο διαφορετικά γονίδια.

Η προσπάθεια του Βέντερ δεν είναι μοναδική. Η Βρετανία διαθέτει τράπεζα με όλα τα φυτά της χώρας, ενώ στο Σαν Ντιέγκο υπάρχει και ο κατεψυγμένος ζωολογικός κήπος. Βεβαίως, όπως σημείωσε ο ίδιος ο Βέντερ, "είναι καλύτερα να προσπαθούμε να διατηρήσουμε αυτό που έχουμε, παρά να προσπαθήσουμε να το αναγεννήσουμε αργότερα".

Εφημερίδα "ΤΟ ΒΗΜΑ" - "THE NEW YORK TIMES"
του Andrew C. Revkin
28 Δεκεμβρίου 2003