Βουτιά... στα φάρμακα της θάλασσας
Στα βάθη των θαλασσών επιστήμονες αναζητούν άγνωστες μέχρι σήμερα ουσίες, για να φτιάξουν τα φάρμακα της επόμενης γενιάς.Με ένα φουσκωτό σκάφος επτά μέτρων, ένα συρματόσχοινο που ξεπερνά τα δύο χιλιόμετρα και αυτοσχέδιους δειγματολήπτες, καθηγητές και υποψήφιοι διδάκτορες στο Τμήμα Φαρμακευτικής του Πανεπιστημίου Αθηνών συλλέγουν τα τελευταία έξι χρόνια θαλάσσιους οργανισμούς από κάθε περιοχή της Ελλάδας.
Η επιστημονική ομάδα που αποτελείται από τον αναπληρωτή καθηγητή στον Τομέα Φαρμακογνωσίας και Χημείας Φυσικών Προϊόντων, Βασίλη Ρούσση, και τον επίκουρο καθηγητή Κώστα Βάγια, μεταφέρει τους θαλάσσιους οργανισμούς στο εργαστήριο του Πανεπιστημίου. Εκεί προσπαθεί να διακρίνει διάφορες άγνωστες μέχρι τώρα χημικές ουσίες, οι οποίες μελλοντικά θα μπορούσαν να αποτελέσουν την πρώτη ύλη ενός καινούργιου φαρμάκου.
Τα τελευταία 20 χρόνια, επιστήμονες που δραστηριοποιούνται στον χώρο της Χημείας και της Θαλάσσιας Βιολογίας έχουν αρχίσει να περνούν από το μικροσκόπιό τους εκατοντάδες είδη θαλάσσιων οργανισμών, με σκοπό να ανακαλύψουν ουσίες που μπορούν να χρησιμέψουν στη φαρμακευτική βιομηχανία. Ασθένειες όπως ο καρκίνος, το ΑΙDS, το αλτσχάιμερ, η οστεοπόρωση, η ελονοσία και η φυματίωση, ίσως να μπορούν να θεραπευτούν μελλοντικά από ουσίες που κρύβονται στη θάλασσα.
«Τα τελευταία χρόνια περισσότερα από 6.000 συστατικά έχουν απομονωθεί από θαλάσσιους οργανισμούς», λέει ο κ. Βασίλης Ρούσσης. «Εκατοντάδες απ' αυτά έχουν χρησιμοποιηθεί ως μόρια-οδηγοί, για να συνθέσουν χημικές ενώσεις με θεραπευτικές ιδιότητες. Κάποια άλλα αποτελούν αυτούσια συστατικά φαρμακευτικών σκευασμάτων ή είναι υποψήφια φάρμακα για τη θεραπεία διάφορων ασθενειών».
Ο Γουίλιαμ Φένικαλ, που είναι διευθυντής του Κέντρου Θαλάσσιας Βιοτεχνολογίας και Βιοϊατρικής στο Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο Scripps στην Καλιφόρνια και ένας από τους κορυφαίους επιστήμονες στον τομέα του, λέει πως «η εποχή όπου μπορούσαμε να αντιμετωπίζουμε κάποιες ασθένειες με αντιβιοτικά, έχει παρέλθει. Ένα σωρό καινούργια νοσογόνα βακτήρια εμφανίζονται και το οπλοστάσιό μας μοιάζει ολοένα και πιο αδύναμο να τα αντιμετωπίσει. Να λοιπόν γιατί ψάχνουμε απεγνωσμένα στον άγνωστο κόσμο της θάλασσας να βρούμε συστατικά που δρουν πολύ πιο αποτελεσματικά από τις ουσίες που ήδη χρησιμοποιούμε».
Από το μικροσκόπιο των επιστημόνων περνάει κάθε είδος θαλάσσιας ζωής, όπως τα σφουγγάρια που ζουν σε όλα τα μήκη και πλάτη. Από εκεί μάλιστα απομονώθηκαν οι πρώτες δύο ουσίες (μεταβολίτες) κατά του καρκίνου που λέγονται σπογγουριδίνη και σπογγοθυμιδίνη. Όταν δοκιμάστηκαν στο εργαστήριο, γέμισαν με αισιοδοξία τους ερευνητές.
Την ίδια στιγμή, μεγάλο ενδιαφέρον συγκεντρώνουν τα κοράλλια που υπάρχουν στην Καραϊβική, τη Νέα Γουινέα και την Αυστραλία. Οι επιστήμονες μάλιστα βρήκαν χρήσιμα συστατικά πρωτεϊνικής φύσης ακόμη και στο αίμα ενός περίεργου καβουριού, που είναι αρχαιότερο από τους δεινοσαύρους και είναι γνωστό με την ονομασία Limulus polyphemus.
Θεραπευτικές ουσίες στο πέλαγος:
Κρυπτοφυκίνη
Προέρχεται από κυανοφύκη.
Χρησιμότητα:
Αντικαρκινικό φάρμακο - Υπάρχουν ενδείξεις ότι επηρεάζει τη δομή των καρκινικών κυττάρων και επιβραδύνει τον πολλαπλασιασμό τους.
Χαλιχονδρίνη Β
Βρίσκεται σε σπόγγο που ζει στα νερά της Νέας Γουινέας.
Χρησιμότητα:
Αντικαρκινικό φάρμακο - Υπάρχουν ενδείξεις ότι μπορεί να καταπολεμήσει κάποιες μορφές καρκίνου.
Ψευδοπτεροσίνη Ε
Βρίσκεται σε κοράλλια της Καραϊβικής.
Χρησιμότητα:
Σε δερματοπάθειες - Διερευνάται η ικανότητά της να καταπραΰνει ερεθισμούς στο δέρμα που προέρχονται από τραυματισμούς ή μολύνσεις. Πιθανώς μελλοντικά να χρησιμεύσει για την ίαση της αρθρίτιδας ή και του άσθματος.
Βρυοστατίνες
Βρίσκονται σε ζωικούς οργανισμούς (βρυόζωα) που ζουν σε αβαθή νερά.
Χρησιμότητα:
Αντικαρκινικό φάρμακο - Διερευνάται η χρησιμότητά της για την καταπολέμηση της λευχαιμίας και του καρκίνου των νεφρών.
Ελευθεροβίνη
Απομονώθηκε από τα σπάνια μαλακά κοράλλια του γένους Eleutherobia στην Αυστραλία.
Χρησιμότητα:
Αντικαρκινικό φάρμακο - Διαπιστώθηκε ότι εμποδίζει την εξάπλωση των κακοηθών όγκων. Ενεργεί όπως η ταξόλη και εμποδίζει την κυτταρική διαίρεση. Η ελευθεροβίνη θεωρείται η πιο ελποιδοφόρος ουσία στη θεραπεία του καρκίνου.
Καλσιτονίνη
Ορμόνη που παράγει ο σολομός.
Χρησιμότητα:
Στην οστεοπόρωση - Εδώ και αρκετά χρόνια έχουν παρασκευαστεί φάρμακα από τη συγκεκριμένη ορμόνη η οποία έχει την ιδιότητα να ρυθμίζει τα επίπεδα ασβεστίου και να περιορίζει την απώλεια της οστικής μάζας.
Μεταβολίτες
Προέρχονται από ένα μαύρο σπόγγο που ζει στη θαλάσσια περιοχή των Σεϋχελλών και περιέχει κυκλοποιημένο υπεροξικό οξύ.
Χρησιμότητα:
Δερματικές μολύνσεις και πνευμονοπάθειες - Πειραματικά αποτελέσματα δείχνουν ότι μπορεί να χρησιμεύσει στην καταπολέμηση δύο μικροβίων που προκαλούν άφθα, δερματικές παθήσεις και πνευμονικές μολύνσεις (σε ανθρώπους με ασθενές ανοσοποιητικό σύστημα).
Ω-κονοτοξίνες
Απομονώθηκαν από το δηλητήριο που χρησιμοποιούν τα γαστερόποδα του γένους Conus για να ακινητοποιήσουν τη λεία τους.
Χρησιμότητα:
Ισχυρό παυσίπονο - Οι ω-κονοτοξίνες αποτελούν το δραστικό συστατικό ενός φαρμάκου που λέγεται SNX-111. Είναι πιο ισχυρό από τα οπιοειδή, δεν προκαλεί αναπνευστική καταστολή και έχει ευεργητικό αποτέλεσμα σε πόνους που προέρχονται από το ίδιο το νευρικό σύστημα και όχι από βλάβες άλλων ιστών.
Μανζαμίνες
Ανακαλύφθηκαν το 1986 από Γιαπωνέζους επιστήμονες σε σπόγγους που ζουν στην περιοχή όπου συγκλίνουν ο Ινδικός και ο Ειρηνικός Ωκεανός.
Χρησιμότητα:
Δοκιμάζονται ενάντια στην ελονοσία, τη φυματίωση και το AIDS. Υπάρχουν ενδείξεις ότι περιέχουν χημικές ενώσεις που εξουδετερώνουν τους ιούς της ελονοσίας και της φυματίωσης. (Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, 300 έως 500 εκατομμύρια άνθρωποι προσβάλλονται ετησίως από ελονοσία και πεθαίνει περίπου το 1 εκατομμύριο. Η φυματίωση προσβάλλει το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού και σκοτώνει 3 εκατομμύρια ανθρώπους ετησίως.)Εφημερίδα "ΤΑ ΝΕΑ"
Απόσπασμα από το άρθρο του Στέφανου Κρίκκη
27 Αυγούστου 2002 -
Προσαρμογή από το ΚΠΕ Καστοριάς
Εικόνες:
Limulus polyphemus: livingthings.narod.ru/Clt/ Ani/Art/Xip/xip002.jpg
Eleutherobia grayi: www.chemsoc.org/.../entries/ 2001/warda/introduction.htm
