Ο καιρός αγριεύει...

Ο καιρός αλλάζει. Η θερμοκρασία ανεβαίνει, ο μεσογειακός χειμώνας έως το 2080 θα θυμίζει... καλοκαίρι και οι σπάνιες βροχές αναμένονται καταρρακτώδεις και καταστροφικές. Τις προβλέψεις επιχειρούν επιστήμονες από κάθε γωνιά της γης, οι οποίοι συμμετέχουν στη Διακυβερνητική Διάσκεψη για τις Κλιματικές Αλλαγές (IPCC). Περιμένουν κι άλλα δυσοίωνα: τη στάθμη της θάλασσας ν' ανεβαίνει, πολλές λίμνες να μετατρέπονται σε ερήμους και τον αέρα πάνω από τις μεγάλες πόλεις να γίνεται αποπνικτικός. Οι διαθέσεις του καιρού προμηνύονται άγριες. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι γεγονός και οι αλλαγές στη σύσταση της ατμόσφαιρας θα κρίνουν την ανθρώπινη ιστορία του 21ου αιώνα.

Το κλίμα στην Ευρώπη αλλάζει και η χώρα μας δεν μένει ανεπηρέαστη. Ήδη τον αιώνα που μας πέρασε, η μέση θερμοκρασία στην Ευρώπη ανέβηκε κατά 0,8 βαθμούς Κελσίου, με αποκορύφωμα τη δεκαετία 1990-1999 που ήταν η πιο ζεστή περίοδος. Οι νύχτες έγιναν θερμότερες. Την ώρα που οι βροχές και το χαλάζι δυνάμωναν στα βόρεια της Γηραιάς Ηπείρου σε ποσοσστό από 10% έως 40% (για τον 20ό αιώνα), η νότια πλευρά γνώριζε περισσότερη ξηρασία σε ποσοστό 20%.

Στις συνθήκες που οι κλιματολόγοι βλέπουν να διαμορφώνονται μελλοντικά πάνω από την ήπειρό μας θα υπάρχει αύξηση της θερμοκρασίας στην Ελλάδα, την Ισπανία και την Ιταλία από 0,1 μέχρι 0,4 βαθμούς Κελσίου ανά δεκαετία. Οι παγωνιές του χειμώνα θα έχουν μειωθεί κατά πολύ μέχρι το 2020 και θα έχουν εξαφανιστεί εντελώς μέχρι το 2080.

Ούτε και οι θάλασσες του πλανήτη θα μείνουν ανεπηρέαστες, αφού οι εκτιμήσεις λένε ότι η στάθμη τους θα έχει ανέβει μέχρι το 2050 από 13 έως 68 εκατοστά. Μέχρι τη δεκαετία του 2080 υπολογίζεται ότι η Κεντρική και Νότια Ευρώπη θα έχουν "βυθιστεί" έως 5 εκατοστά, σε αντίθεση με τη Βόρεια Ευρώπη που θα ανέβει ακόμη πιο πάνω από τη στάθμη του ωκεανού.

Ακόμη δεν είδαμε τίποτα

"Η συχνότητα εμφάνισης ακραίων καιρικών φαινομένων δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσει, αφού έχουμε αλλάξει τη σύσταση της ατμόσφαιρας", εξηγεί ο Χρήστος Ζερεφός, καθηγητής Φυσικής της Ατμόσφαιρας του Πανεπιστημίου Αθηνών, και συμπληρώνει ότι "ακόμα δεν έχουμε δει πολλά φαινόμενα, αφού το πρόβλημα θα φανεί οριστικά στα μέσα του επόμενου αιώνα, οπότε και κανείς δεν θα αμφισβητεί την ύπαρξη μεγάλων αλλαγών στο κλίμα αλλά και στη σύσταση της ατμόσφαιρας που μας οδήγησαν σε αυτή την κατάσταση. Μία από τις πιο θεαματικές αλλαγές είναι η ραγδαία αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα και των υπόλοιπων "αερίων του θερμοκηπίου", η παραγωγή ενός μέρους των οποίων οφείλεται σε ανθρώπινες δραστηριότητες", επισημαίνει ο κ. Ζερεφός. "Τα τελευταία 30 χρόνια τα "αέρια του θερμοκηπίου" έχουν αυξηθεί με ρυθμό από 15% έως και 30%. Κι αν οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες συνεχιστούν με τον ίδιο ρυθμό, τα ποσοστά αυτά αναμένεται να διπλασιαστούν".

Το στρώμα του όζοντος

Η αραίωση του στρώματος του όζοντος εκτιμάται ότι είναι η δεύτερη κατά σειρά αιτία της συχνότητας των ακραίων καιρικών φαινομένων. Την τελευταία 20ετία, σε πολλές περιοχές του πλανήτη το προστατευτικό στρώμα του όζοντος έχει μειωθεί πάνω από 10%, ενώ ανάλογο είναι και το ποσοστό αύξησης της επικίνδυνης υπεριώδους ακτινοβολίας. Αυτό το γεγονός προκαλεί διάφορες χημικές αντιδράσεις στα αέρια της ατμόσφαιρας, οι οποίες με τη σειρά τους προκαλούν σοβαρότατες αλλαγές στη σύστασή της. "Η επερχόμενη αλλαγή του κλίματος δεν είναι πια υπόθεση, αλλά αποδεδειγμένο επιστημονικά γεγονός", τονίζει ο καθηγητής Σπύρος Ραψομανίκης, διευθυντής στο Εργαστήριο Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης του ΔΠΘ.

Ο χειμώνας μας στη μαύρη λίστα

Μια καλή γεύση του τι θα ακολουθήσει πήραμε το χειμώνα που μας πέρασε. Ήταν ένας ασυνήθιστα σφοδρός χειμώνας και έχει προστεθεί στην , ούτως ή άλλως, μακρά "μαύρη λίστα" της Διακυβερνητικής Επιτροπής για τις Κλιματικές Αλλαγές, στην οποία συμμετέχουν περισσότεροι από 2.500 ειδικοί επιστήμονες από όλο τον κόσμο. Στην ίδια λίστα συμπεριλαμβάνονται και άλλα παγκόσμια μετεωρολογικά ρεκόρ, όπως ότι το Κιλιμάντζαρο έχασε το 75% του πάγου στην κορυφή του από το 1912. Ή ότι οι τελευταίοι καύσωνες της Δυτικής Ευρώπης έκαναν τον υδράργυρο να καταρρίψει αλλεπάλληλα ρεκόρ προς τα πάνω.

Ο φετινός χειμώνας στην Ελλάδα μπήκε "μαύρη λίστα" της Διακυβερνητικής Επιτροπής για τις Κλιματικές Αλλαγές.

Ο πόλεμος του νερού

Στην έκθεση της Διακυβερνητικής Διάσκεψης επισημαίνεται ότι σε λίγες δεκαετίες από τώρα τα σπίτια μας θα πλημμυρίζουν πιο συχνά και τα αποθέματα του νερού, κυρίως στη Νότια Ευρώπη, θα μειωθούν. Τότε είναι που ο πόλεμος του νερού θα περάσει από τα σύνορα της Ασίας και της Αφρικής στην ήπειρό μας, καθώς δεν αποκλείεται να σημειωθούν έντονες διακρατικές προστριβές για τη διαχείριση των υδάτινων πόρων που όλο και λιγοστεύουν.

Πρώτο θύμα τα πουλιά

Η ανομβρία που θα εκδηλωθεί θα επηρεάσει την ποιότητα του εδάφους και των καλλιεργειών. Η παραγωγή θα μειωθεί και ο αντίκτυπος στην κοινωνία θα είναι μεγάλος. Μαζί θα υποφέρουν και άλλα πλάσματα της φύσης, που θα δουν τα καταφύγιά τους να ξεραίνονται από τις κλιματικές αλλαγές. Το καμπανάκι θα χτυπήσει πρώτα για τα αποδημητικά πουλιά. Ο αυξανόμενος ρυθμός εκδήλωσης των πυρκαγιών και η ζέστη δεν θα αφήσουν ανεπηρέαστη ακόμα και την υγεία των ανθρώπων.

Οι καιρικές αλλαγές θα καθορίσουν την ιστορία του 21ου αιώνα

Περισσότερα από 20 χρόνια έχουν περάσει από την πρώτη φορά που οι επιστήμονες "έβαλαν τις φωνές" και άρχισαν να προειδοποιούν για το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Η μία μετά την άλλη, έρευνες και μελέτες πιστοποιούν πως το διοξείδιο του άνθρακα, το μεθάνιο και το υποξείδιο του αζώτου, που προέρχονται από ανθρώπινες δραστηριότητες, έχουν αλλάξει σημαντικά τη σύσταση της ατμόσφαιρας. Προκαλείται έτσι αύξηση της θερμοκρασίας, η οποία, με τη σειρά της, οδηγεί σε ακραίες συνθήκες ξηρασίας (στο εσωτερικό των ηπείρων συνήθως) και σε πλημμύρες (στις περιφέρειες). Αυτό συμβαίνει επειδή το φαινόμενο της εξάτμισης γίνεται εντονότερο και μαζί αυξάνεται η ποσότητα ενέργειας στα καιρικά συστήματα.

Όπως εξηγεί ο John McNaill, καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Τζόρτζταουν στις ΗΠΑ, ο οποίος πρόσφατα ολοκλήρωσε τη μελέτη της περιβαλλοντικής ιστορίας του 20ού αιώνα, οι αλλαγές (παρουσία αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα και μείωση στη συγκέντρωση όζοντος στη στρατόσφαιρα) είναι, κυρίως, αποτέλεσμα της εκβιομηχάνισης. "Οι αλλαγές αυτές είναι φορτισμένες με την ικανότητα να επιφέρουν σημαντικές εξελίξεις, οι οποίες θα μπορούσαν ακόμη και να καθορίσουν την ιστορία του 21ου αιώνα", τονίζει ο ίδιος. Παρά τις συνεχείς εκκλήσεις των επιστημόνων, οι προσπάθειες που έχουν γίνει κατά καιρούς για περιορισμό των αερίων του θερμοκηπίου, όπως τα πρωτόκολλα του Μόντρεαλ και του Κιότο, σκοντάφτουν στην αντιδραστική πολιτική των "μεγάλων" του πλανήτη, κυρίως των ΗΠΑ, Αυστραλίας, Καναδά και Ιαπωνίας. Χαρακτηριστικό είναι πως από το 1997, όταν υπεγράφη το πρωτόκολλο του Κιότο στην Ιαπωνία, καταγράφεται σειρά αποτυχημένων διαπραγματεύσεων (με αποκορύφωμα αυτές στη Χάγη το Νοέμβριο του 2000), χωρίς ακόμη να έχουν ουσιαστικά ληφθεί μέτρα για τον περιορισμό του φαινομένου. "Το πολιτικό κόστος αντίστοιχων αποφάσεων είναι πολύ μεγάλο και δύσκολα θα υλοποιηθούν σχέδια περιορισμού του φαινομένου", σημειώνει ο καθηγητής Φυσικής της Ατμόσφαιρας, Χρήστος Ζερεφός. "Επομένως, η μόνη λύση είναι ο κόσμος να μάθει να ζει με τα ακραία καιρικά φαινόμενα".

Όμως, σύμφωνα με τον John McNaill, η αίσθηση της απειλής από το φαινόμενο του θερμοκηπίου δεν είναι θέμα ιδεολογίας και άποψης, αλλά, απλά, θέμα φυσικής. Αν δεν είχε τη δεδομένη σύσταση, η ατμόσφαιρα της Γης δεν θα μπορούσε να φιλοξενήσει ζωή. Και εξηγεί: "Τα κυριότερα αέρια του θερμοκηπίου είναι το διοξείδιο του άνθρακα, το μεθάνιο και το όζον. Αν δεν υπήρχαν τα αέρια αυτά στην ατμόσφαιρα, ο πλανήτης μας θα ήταν παγωμένος (περίπου όπως ο Άρης), με θερμοκρασίες κοντά στους -23 βαθμούς Κελσίου. Αν πάλι οι συγκεντρώσεις των αερίων αυτών αυξηθούν, η Γη κινδυνεύει να μοιάσει στον πλανήτη Αφροδίτη, όπου οι θερμοκρασίες ξεπερνούν το σημείο βρασμού. Με απλά λόγια, η σωστή ισορροπία στη σύσταση των αερίων στην ατμόσφαιρα είναι καθοριστικός παράγοντας για τη ζωή στη Γη. Η οποιαδήποτε αλλαγή μόνο επιπόλαια δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται".

"ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ"
Απόσπασμα από το άρθρο των Στέφανου Κρίκκη και Χρήστου Μανωλά
Φωτογραφίες: Associated Press, Reuters, Ελληνικά Πρακτορεία
30 Αυγούστου 2003