Για τη ρύπανση φταίει ο σολομός!

Οι σολομοί μεταφέρουν χημικά και μολύνουν τις παρθένες λίμνες της Aλάσκας.

Για όλα φταίει ο σολομός. Παρ' όλο που οι λίμνες της Αλάσκας απέχουν χιλιάδες χιλιόμετρα από τα εργοστάσια της βορειοανατολικής ακτής των ΗΠΑ, τα επίπεδα ρύπανσης στα νερά τους είναι τα ίδια με τις λίμνες κοντά στο Σικάγο.

Οι σολομοί που ταξιδεύουν από τα ποτάμια του Βόρειου Ειρηνικού στην Αλάσκα για να γεννήσουν, μεταφέρουν μεγάλες ποσότητες επικίνδυνων βιομηχανικών ουσιών, μολύνοντας το παρθένο οικοσύστημα της περιοχής.

H έρευνα που δημοσιεύεται στο επιστημονικό περιοδικό "Nature" φανέρωσε στους επιστήμονες την αιτία του προβλήματος. Οι περιβαλλοντολόγοι φοβούνται πως η συσσώρευση των πολυχλωριωμένων βιφενυλίων, γνωστών με τα αρχικά PCB και την εμπορική ονομασία κλοφέν, θα έχει βλαβερές επιπτώσεις στα σαρκοφάγα ζώα της περιοχής, σε αρκούδες και αετούς, αλλά και στους ανθρώπους.

Κάθε καλοκαίρι, εκατομμύρια σολομοί ξεκινούν για την τελευταία διαδρομή της ζωής τους, ένα ταξίδι θανάτου 1.000 χιλιομέτρων, για να φτάσουν στις παγωμένες λίμνες όπου γεννήθηκαν. Αφού γεννούν εκεί, πεθαίνουν και αποσυντίθενται στις λίμνες. Είναι όμως "ποτισμένα" με PCB, από τα σημεία όπου βρίσκουν την τροφή τους στους ωκεανούς και τα μολυσμένα ύδατα άλλων οικοσυστημάτων κοντά σε βιομηχανικές περιοχές. Σύμφωνα με την έρευνα του καθηγητή Τζουλς Μπλε του Πανεπιστημίου της Οτάβα στον Καναδά και των συνεργατών του, τα επίπεδα της ρύπανσης στη λίμνη Φρέιζερ της Νότιας Αλάσκας, όπου φτάνουν εκατομμύρια σολομοί, είναι επτά φορές μεγαλύτερα από άλλες λίμνες χωρίς τα ψάρια.

Αν στην Αλάσκα λειτουργούσε ένας κλίβανος αποτέφρωσης απορριμμάτων, η ρύπανση θα είχε φτάσει σε αντίστοιχα επίπεδα. Μάλιστα, οι μετρήσεις δείχνουν ότι η απομονωμένη πολιτεία φτάνει στα επίπεδα ρεκόρ ρύπανσης της λίμνης Σαπίριορ, στις πυκνοκατοικημένες Βορειοανατολικές ΗΠΑ. "Έχουμε ένα απομακρυσμένο, καθαρό περιβάλλον, όπου τα αποθέματα PCB φτάνουν τις βιομηχανικές περιοχές", λέει ο καθηγητής.

Οι σολομοί μεταφέρουν ωφέλιμες και βλαβερές χημικές ουσίες στο περιβάλλον, συμφωνεί ο οικολόγος Ντέιβιντ Σίντλερ από το καναδικό Πανεπιστήμιο της Αλμπέρτα. Όταν τα ψάρια πεθαίνουν, γεμίζουν τα νερά με πολύτιμα θρεπτικά στοιχεία. "Την ίδια ώρα, όμως, κουβαλούν και επικίνδυνα χημικά".

Το πρόβλημα είναι η βιοσυσσώρευση, δηλαδή η συγκέντρωση των ρυπογόνων υλικών σε ζώα που βρίσκονται στην κορυφή της διατροφικής αλυσίδας. Τα νερά του Βόρειου Ειρηνικού φτάνουν το ένα νανογραμμάριο κλοφέν ανά λίτρο. Ο σολομός, προετοιμαζόμενος για το τελευταίο του ταξίδι, αποθηκεύει λίπος και θρεπτικά στοιχεία. Έτσι, φτάνει ακόμα και τα 160 μικρογραμμάρια PCB. Πεθαίνοντας, γίνεται τροφή για τα έντομα στον πάτο της διατροφικής αλυσίδας, προκαλώντας έναν νέο γύρο βιοσυσσώρευσης.

Επιδράσεις και στον άνθρωπο

Τα επικίνδυνα PCB, που "μεταφέρουν" οι σολομοί, απελευθερώνονται στο περιβάλλον κατά την κατασκευή υλικών, όπως χημικά που επιβραδύνουν τη διάδοση της φωτιάς και βαφές, καθώς και κατά την καύση αποβλήτων. Οι επιστήμονες δεν είναι ακόμα σίγουροι για την ακριβή τους επίδραση στον άνθρωπο, όμως υπάρχουν ενδείξεις για βλάβη στο αναπαραγωγικό σύστημα, εξασθένηση της μνήμης και μειωμένη ικανότητα στον συντονισμό ματιών και χεριών.

Άλλο αρνητικό χαρακτηριστικό των PCB είναι ότι διαλύονται πολύ αργά και εξαπλώνονται πολύ εύκολα. Στις αρχές της δεκαετίας του '90, μεγάλες ποσότητες κλοφέν έφτασαν στην καναδική λίμνη Λαμπερζέ από την Ευρασία με τον αέρα, μολύνοντας τις πέστροφες.

Πάντως, οι επιστήμονες είναι αισιόδοξοι για το μέλλον, καθώς τα επίπεδα των βιομηχανικών εκπομπών PCB έχουν μειωθεί τα τελευταία 20 χρόνια. Και ελπίζουν πως η αντίστοιχη μείωση στις λίμνες της Αλάσκας δεν θα αργήσει να φανεί.

Εφημερίδα "ΤΑ ΝΕΑ"
της Εύης Ελευθεριάδου
29 Σεπτεμβρίου 2003