"Λειώνει" η Αρκτική, παγώνει η Ευρώπη

Προβλέπουν ότι η μέση θερμοκρασία θα πέσει 5 με 10 βαθμούς Κελσίου.

Eνώ η παγκόσμια θερμοκρασία αυξάνεται, η Γηραιά Ήπειρος μαζί με τις ανατολικές ακτές της Bόρειας Aμερικής θα πρέπει να ετοιμάζονται για ένα μακρύ παγωμένο χειμώνα, σε μερικές δεκαετίες.

Το κλίμα αλλάζει και τα στοιχήματα των επιστημόνων δίνουν και παίρνουν για το μέλλον του πλανήτη. Οι τελευταίες προβλέψεις τους προκαλούν ρίγος σε εκατομμύρια Ευρωπαίους κι Αμερικανούς.

H παγκόσμια θερμοκρασία αυξάνεται αλλά η Ευρώπη μαζί με τις ανατολικές ακτές της Βόρειας Αμερικής θα πρέπει να ετοιμάζονται για ένα μακρύ παγωμένο χειμώνα, σε μερικές δεκαετίες. Τόσο κρύο έχουν να «δουν» από το τέλος της Εποχής των Παγετώνων.

Είναι το σενάριο με το οποίο συμφωνούν κλιματολόγοι στη NASA, το αμερικανικό Πεντάγωνο και ωκεανογραφικά ινστιτούτα. Και προβλέπουν πως στη μεν Ευρώπη η μέση θερμοκρασία θα πέσει πέντε με δέκα βαθμούς Κελσίου, στη δε Αμερική κάτι λιγότερο. Τέτοια πτώση σημειώθηκε μόνο πριν από 20.000 χρόνια.

Το λειώσιμο των πάγων που καλύπτουν την Αρκτική θα αλλάξει ή θα διακόψει τη ροή μεγάλων θαλάσσιων ρευμάτων στον Ατλαντικό Ωκεανό. Τα ρεύματα αυτά ζεσταίνουν τα νερά. H θερμότητά τους συγκρίνεται με την ενέργεια που παράγουν ένα εκατομμύριο πυρηνικά εργοστάσια.

Μερικοί επιστήμονες μάλιστα λένε ότι τα πράγματα είναι πολύ σοβαρά και η αλλαγή θα γίνει πολύ νωρίτερα από ό,τι φανταζόμαστε. Σε 20 χρόνια την βλέπει ο Ρόμπερτ Γκαγκοσιάν, πρόεδρος του Ωκεανογραφικού Ινστιτούτου στο Γουντς Χολ. Το Πεντάγωνο ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για αυτές τις εξελίξεις και ετοιμάζει τις δικές του έρευνες. Ο Άντριου Μάρσαλ, επιστήμονας του Πενταγώνου, πρόσφατα ανέλυσε πώς οι μελλοντικές αλλαγές στα ωκεάνια ρεύματα θα επηρεάσουν αρνητικά την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ σε έκθεση που δημοσίευσε το αμερικανικό υπουργείο Άμυνας.

«Είναι δύσκολο να προβλέψουμε τι θα συμβεί», λέει ο Ντόναλντ Καβαλιέρι, επιστήμονας της NASA στην online επιστημονική έκδοση της διαστημικής υπηρεσίας. «Ο Αρκτικός και ο Βόρειος Ατλαντικός είναι ιδιαίτερα περίπλοκα συστήματα με πολλές αλληλεπιδράσεις μεταξύ ξηράς, θάλασσας και ατμόσφαιρας στην περιοχή. Αλλά τα δεδομένα μας δείχνουν ότι οι μεταβολές που βλέπουμε στον Αρκτικό Κύκλο μπορούν να επηρεάσουν ρεύματα που ζεσταίνουν τη Δυτική Ευρώπη. Γι' αυτό, πολλοί ανησυχούν».

Πολλοί δορυφόροι έχουν στρέψει τα μάτια τους στους πάγους της Αρκτικής. Ένας είναι ο Άκουα της NASA, που διαθέτει έναν ιαπωνικό αισθητήρα εξαιρετικά προηγμένο. Χρησιμοποιώντας μικροκύματα, διαπερνά σύννεφα ακόμα και τη νύχτα, εξηγεί ο Ρόι Σπένσερ, που χειρίζεται το όργανο από το Κέντρο Κλίματος και Παγκόσμιας Υδρολογίας στην Αλαμπάμα. Άλλοι δορυφόροι τελευταίας τεχνολογίας λειτουργούν από τη NASA, την αμερικανική μετεωρολογική υπηρεσία και το Πεντάγωνο.

Ο βελτιωμένος εξοπλισμός φανερώνει περισσότερα ρήγματα στον πάγο με μεγάλη λεπτομέρεια, οδηγώντας τους επιστήμονες σε νέα συμπεράσματα. «Ο δορυφόρος καταγράφει κι άλλα σημαντικά κομμάτια του παζλ, όπως η βροχόπτωση, η θερμοκρασία της επιφάνειας των υδάτων και οι ωκεάνιοι άνεμοι», λέει ο Σπένσερ.


Οι πάγοι μειώνονται κατά 9% ανά δεκαετία

H θέα από το Διάστημα είναι καθ' όλα ανησυχητική. Φαίνεται καθαρά η μείωση της έκτασης που καλύπτουν οι πάγοι ακόμα και το καλοκαίρι στον Αρκτικό Ωκεανό. Για πρώτη φορά, δορυφόροι φωτογράφισαν την περιοχή το 1978. Σύμφωνα με έρευνα του 2002 από τον Τζοσεφίνο Κομίσο, κλιματολόγο της NASA, ο πάγος αυτός μειώνεται κατά 9% ανά δεκαετία από το '78 και μετά. Ακόμα πιο πρόσφατες έρευνες όμως, ανεβάζουν το ποσοστό στο 14%, λέγοντας μάλιστα ότι ο ρυθμός αυξάνεται.

Λόγω της τήξης των πάγων, μεγάλες ποσότητες φρέσκου κρύου νερού θα φτάσουν στον Βόρειο Ατλαντικό και θα ανακατευτούν με τα θαλάσσια ρεύματα. Παράλληλα, η βροχή και το χιόνι θα αυξηθούν στην περιοχή. Αυτό συμβαίνει επειδή υποχωρεί ο πάγος, αφήνει ακάλυπτο μεγαλύτερο τμήμα του ωκεανού, εξατμίζεται περισσότερη υγρασία στην ατμόσφαιρα και προκαλείται βροχόπτωση και χιονόπτωση.

Στη συνέχεια, επειδή το βρόχινο νερό είναι ελαφρύτερο και πιο αραιό από το θαλασσινό τα ανώτερα στρώματα του Ατλαντικού θα γίνουν πιο «ανάλαφρα». Αυτό δημιουργεί πρόβλημα γιατί το νερό στην επιφάνεια πρέπει να βυθίζεται ώστε να καθοδηγεί την κυκλοφορία των βασικών ρευμάτων στους ωκεανούς, που αποτελούν τον «μεγάλο ωκεάνιο ιμάντα». Τα ρεύματα αυτά καθορίζουν τη θερμοκρασία σε ένα μεγάλο μέρος της Γης.

Πώς κινείται ο ιμάντας; Το βυθισμένο νερό κατεβαίνει κοντά στο βυθό και ρέει προς τα νότια, προς τον Ισημερινό. Την ίδια στιγμή, τα θερμά ύδατα της επιφάνειας από τους τροπικούς ρέουν προς τα βόρεια αντικαθιστώντας το νερό που βυθίστηκε. Αν αυξηθεί το φρέσκο νερό, θα εμποδίσει τη βύθιση των επιφανειακών υδάτων του Ατλαντικού, διακόπτοντας τη λειτουργία του ιμάντα.

Πριν από 13.000 χρόνια η τελευταία εποχή των παγετώνων

Πριν από λίγα χρόνια, πολλοί αντιδρούσαν στο άκουσμα της αλλαγής του παγκόσμιου κλίματος. Σήμερα, ελάχιστοι απορρίπτουν τις θεωρίες που συνοδεύονται πλέον από αποδείξεις. Δεν είναι πάντως η πρώτη φορά που το κλίμα αλλάζει.

Σε περυσινή του έκθεση, ο Ρόμπερτ Γκαγκοσιάν αναφέρει καινούργια στοιχεία από δακτυλίους δέντρων και έρευνες σε πυρήνες των πάγων που αποδεικνύουν ότι το κλίμα της Γης έχει υποστεί δραστικές και ξαφνικές μεταβολές στο παρελθόν.

Για παράδειγμα, όταν ο κόσμος ζεστάθηκε στο τέλος της τελευταίας εποχής των παγετώνων πριν από 13.000 χρόνια, το λειώσιμο των πάγων σταμάτησε απότομα την κίνηση του ωκεάνιου ιμάντα. Έτσι, ξεκίνησε μία περίοδος τρομερού κρύου σε όλη τη Γη που κράτησε 1.300 χρόνια.

Είμαστε λοιπόν καταδικασμένοι να παγώσουμε πάλι; Οι ερευνητές έχουν πέσει με τα μούτρα στη δουλειά να μάθουν την απάντηση. Πριν από ένα μήνα, έφυγε μία αποστολή από τη Βρετανία για να τοποθετήσει αισθητήρες παρακολούθησης στον Ατλαντικό. Το ταξίδι είναι μέρος του κοινού αμερικανικού και αγγλικού προγράμματος με κωδικό «απότομη αλλαγή του κλίματος» που ξεκίνησε το 2001. Παράλληλα, άλλο ένα διεθνές ερευνητικό πρόγραμμα μελετά τις αλλαγές στο πάχος των αρκτικών πάγων.

Ένα από τα σημαντικότερα ερωτήματα είναι πόσο γρήγορα θα ζεσταθεί η Αρκτική. Τα μοντέλα των Τόμας Στόκερ και Αντρέας Σμίτνερ του Πανεπιστημίου της Βέρνης δείχνουν πως αν γίνει άμεσα, η ροή του μεγάλου ρεύματος του Ατλαντικού θα σταματήσει για πάντα. Αν γίνει με αργότερους ρυθμούς, θα διακοπεί για λίγους αιώνες.

Εφημερίδα "ΤΑ ΝΕΑ"
Επιμέλεια: Στέφανος Κρίκκης - Εύη Ελευθεριάδου
20 Μαρτίου 2003