"ΟΛΥΜΠΟΣ: ΙΣΤΟΡΙΑ - ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ - ΑΕΙΦΟΡΙΑ"

3o ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ

ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2004-05

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

Ακολουθήσαμε την μέθοδο project ενώ ταυτόχρονα φροντίσαμε να ενημερωθούμε:

* μέσω της βιβλιογραφίας και των ιστοσελίδων στο διαδίκτυο
* οργανώνοντας ενημερωτική ημερίδα
* οργανώνοντας δράσεις πεδίου στους χώρους ενδιαφέροντος

Έτσι:

* Συγκρoτήσαμε ομάδες με τακτές συναντήσεις.
* Επιλέξαμε το θέμα και τα υποθέματα.
* Αναζητήσαμε φορείς για συνεργασία.
* Επιλέξαμε τις δράσεις πεδίου και επιμόρφωσης.
* Γράψαμε κείμενα και αρθρογραφία.
* Οργανώσαμε τις δράσεις πεδίου και στη συνέχεια τις αξιολογήσαμε με τη βοήθεια ερωτηματολογίου.
* Tέλος, αξιολογήσαμε το πρόγραμμα με τη βοήθεια ερωτηματολογίου.

Συνεργαστήκαμε με τους φορείς:

* Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων
* Διεύθυνση Δασών Πιερίας
* Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Ολύμπου
* Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
* Αρχαιολογικό Μουσείο Δίου
* Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Μακρυνίτσας

Η σημαντικότερη δράση θεωρητικής επιμόρφωσης ήταν:

- Η ημερίδα με θέματα:

* Προστατευόμενες Περιοχές της Ελλάδας και ο ρόλος τους στην ανάπτυξη της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης
* Από την αχλή του μύθου στα σύγχρονα προγράμματα προστασίας και ανάδειξης του εθνικού δρυμού του Ολύμπου
* Ιστορικό και αρχαιολογικό υπόβαθρο της περιοχής

Στη διάρκεια της ημερίδας ο καθένας είχε τον φάκελό του με ενημερωτικό υλικό και μπλοκ σημειώσεων.

ΔΡΑΣΕΙΣ ΠΕΔΙΟΥ

* Πρώτη μας επίσκεψη ήταν στον αρχαιολογικό χώρο του Δίου, ώστε να αντιληφθούμε ζωντανά την ιστορία και τη μυθολογία του Ολύμπου.
* Η επίσκεψη αυτή ολοκληρώθηκε με την εξερεύνηση στον διατηρητέο οικισμό του Παλαιού Παντελεήμονα. Έτσι ζήσαμε έστω και νοερά την ιστορική εξέλιξη στον Όλυμπο.

Στον αρχαιολογικό χώρο του Δίου:

Στο αρχαιολογικό μουσείο του Δίου. Μελετάμε την αναπαράσταση των θερμών λουτρών.

Στο αρχαιολογικό μουσείο του Δίου παρατηρούμε τα ευρήματα του αρχαιολογικού χώρου.

Στον Παλαιό Παντελεήμονα παρατηρούμε τα παραδοσιακά σπίτια και την κοινωνική και οικονομική εξέλιξη της περιοχής.

Ένα από τα παραδοσιακά σπίτια στον Παλαιό Παντελεήμονα.

* Η δεύτερη εξόρμηση στον Όλυμπο έγινε στη διάρκεια της τριήμερης εκδρομής. Τότε κατεβήκαμε από το μονοπάτι του Ενιπέα.

Σε ένα από τα 7 γεφύρια στο μονοπάτι του Ενιπέα στον Όλυμπο.

Στη κρύπτη του Αγίου Διονυσίου στο μονοπάτι του Ενιπέα στον Όλυμπο.

Λίγη ξεκούραση στην κορυφή του μονοπατιού στον Ενιπέα στον Όλυμπο.

* Η τρίτη εξόρμηση στο πεδίο δράσης έγινε σε ένα άλλο μυθικό βουνό, το Πήλιο με στόχο να γίνει η σύγκριση ανάμεσα στα δύο βουνά στο επίπεδο της βλάστησης, της μυθολογίας, της κοινωνίας και της οικονομίας.

Στις Μηλιές Πηλίου επεξεργαζόμαστε τα καλντερίμια, τα πηλιορείτικα σπίτια
και...

... τις παραδοσιακές πηλιορείτικες βρύσες.

Περπατάμε στις ράγες του ιστορικού τραίνου στο Πήλιο από τις Μηλιές στην Άνω Γατζέα.

Περιμένοντας το τραίνο στη μέση της διαδρομής Μηλιές - Άνω Γατζέα. Μεγάλη ανακούφιση!!! Και η εμπειρία του ιστορικού μουτζούρη εκπληκτική!!!

ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

Η ομάδα μας αποτελούνταν από 35 μέλη. Οι υπο-ομάδες είχαν 4-6 μέλη.
Ερευνήσαμε και μελετήσαμε τα θέματα:

* Ιστορία και Μυθολογία του Ολύμπου
* Βιοποικιλότητα στον Όλυμπο
* Οικισμοί και δραστηριότητες στον Όλυμπο
* Ιστορία και Μυθολογία του Πηλίου
* Φύση - Βλάστηση και Αειφορία στο Πήλιο

Ιστορία και Μυθολογία του Ολύμπου

Μάθαμε ότι:
- Ο Όλυμπος άρχισε να σχηματίζεται πριν από 200.000.000 χρόνια.
- Ο προϊστορικός άνθρωπος κατοίκησε στους πρόποδές του.
- Ήταν το φυσικό οχυρό για τις επιδρομές των Περσών στη Νότια Ελλάδα
- Στα χρόνια της Βυζαντινής ιστορίας, οι Βούλγαροι και οι Σέρβοι κατέκτησαν τον Όλυμπο για να φτιάξουν οικισμούς και να εγκατασταθούν εκεί.
- Στη διάρκεια της Τουρκικής κατοχής, ο Όλυμπος αποτέλεσε το κρησφύγετο των αρματολών και των κλεφτών. Έγινε η "πρωτεύουσα των παλικαριών" και "το ιερό βουνό των κλεφτών".
- Το 1878 έγινε η μεγάλη Επανάσταση του Ολύμπου και στις 3 Μαρτίου υψώθηκε η ελληνική σημαία στο Λιτόχωρο.
- Στα νεότερα χρόνια και μετά το 1900 στον Όλυμπο έδρασαν οι ληστές.
- Στη διάρκεια της εισβολής των Γερμανών το 1941 δόθηκαν πολλές νικηφόρες μάχες. Αμέσως μετά φώλιασε η Εθνική Αντίσταση.
- Σήμερα, είναι σημαντικός προορισμός φυσιολατρών και ορειβατών με οικονομικά οφέλη για τους κατοίκους του.

Σώμα Μακεδονομάχων στον Όλυμπο:

- Η πόλη του Δίου αναφέρεται για πρώτη φορά στην περιγραφή του στρατηγού Βρασίδα από τη Θεσσαλία στη Μακεδονία.
- Ο Όλυμπος υπήρξε μεγάλο κέντρο λατρείας των θεών και ιδιαίτερα του Δία και των Μουσών. Ήταν ο τόπος κατοικίας των 12 Θεών. Ο Δίας κατοικούσε στην ψηλότερη κορυφή, έχοντας στο πλευρό του τη Θέμιδα (σύμβουλο), τον Γανυμήδη (οινοχόο), τον Ερμή (αγγελιοφόρο), την Ήρα και την Ίριδα.
- Οι ανασκαφές έφεραν στο φως τα ιερά της Δήμητρας και της Ίσιδας, την έπαυλη του Διόνυσου και το Ασλκηπείο, το νεκροταφείο, το τείχος της πόλης, το θέατρο, τις θέρμες.
- Τραγουδώντας ο Ησίοδος γύρω στο 700 π.Χ. τον θεϊκό έρωτα του Δία για τη Θυία, την κόρη του Δευκαλίωνα, λέει ότι έμεινε έγκυος και γέννησε δύο παιδιά. Τον Μάγνητα και τον Μακεδόνα, που έζησαν στην Πιερία γύρω από τον Όλυμπο.
- Ο Φίλιππος και ο Αλέξανδρος συνήθιζαν να πανηγυρίζουν τις νίκες τους με θυσίες για τον Δία και τις Μούσες.
- Κατά τον Διόδωρο, ο ίδιος ο βασιλιάς οργάνωνε αθλητικούς αγώνες και θεατρικές παραστάσεις προς τιμήν του Δία και των Μουσών.

Ο Δίας κάθεται στο θρόνο του με τη σύζυγό του Ήρα κρατώντας το σκήπτρο με τον αετό και τον κεραυνό (σύμβολα της εξουσίας του):

Το άγαλμα της Ίσιδας τύχης στη κόγχη
του ναού της (αρχαιολογικός χώρος Δίου):

 

 

 

 

Το άγαλμα της Δήμητρας στον αρχαιολογικό χώρο Δίου:

Η βιοποικιλότητα του Ολύμπου

Στον Όλυμπο έχουν παρατηρηθεί 1700 είδη φυτών δηλαδή περίπου το 25% της Ελληνικής χλωρίδας. Στη γυμνή από δένδρα αλπική ζώνη υπάρχουν πάνω από 150 είδη φυτών. Από αυτά τα μισά βρίσκονται στη Βαλκανική χερσόνησο και τα 23 είναι ενδημικά.

* Έχουν καταγραφεί 32 είδη θηλαστικών και 108 είδη πτηνών πολλά από τα οποία είναι αρπακτικά. Υπάρχουν τα συνηθισμένα ερπετά του ελληνικού χώρου και ορισμένα αμφίβια στα ρέματα και στις εποχιακές λίμνες. Στην αρχαιότητα υπήρχαν λιοντάρια ενώ μέχρι τον 16ο αιώνα υπήρχαν και αρκούδες. Στον Όλυμπο υπάρχουν τα δάση ορεινών πεύκων (μαύρη πεύκη και ρόμπολα), τα δάση φυλλοβόλων και τα λιβάδια.

* Οι δυτικές και νότιες πλαγιές του Ολύμπου σκεπάζονται από αραιούς θάμνους.

* Στους πρόποδες του βουνού βρίσκουμε θαμνώνες όπως το πουρνάρι και η γλυστροκουμαριά.

* Τα πιο πολλά από τα ενδημικά φυτά βρίσκονται στις σχισμές των βράχων.

Μαύρη πεύκη και λιβάδι στο Όλυμπο:

Ενδημικά φυτά φυτρωμένα στους βράχους:

Σαύρα στον Όλυμπο ανάμεσα σε ποικιλία φυτών:

Ο Eεθνικός Δρυμός του Ολύμπου

* Δημιουργήθηκε το 1938 με έκταση 40.600 στρέμματα.

* Το 1986 ο δρυμός διευρύνεται σε 174.000 στρέμματα και με πυρήνα 71.000 στρέμματα.

* Το 1996 διευρύνεται σε 238.411 στρέμματα.

Ο εθνικός δρυμός στο φαράγγι του Ενιπέα:

Ανακαλύπτοντας το φαράγγι του Ενιπέα:

Οι κίνδυνοι που απειλούν τον δρυμό είναι:

- Οι πυρκαγιές
* το 1977 καταστράφηκαν 2650 στρέμματα μαύρης πεύκης και ρόμπολου
* το 1987 κάηκαν 6000 στρέμματα
* το 1988 κάηκαν 4800 στρέμματα
- Οι λαθροϋλοτομίες
- Οι εκχερσώσεις

Τι μπορεί να γίνει

* Πρέπει να δημιουργηθούν περισσότερες ομάδες πυροσβεστών που θα φρουρούν σε 24/ωρη βάση τον δρυμό
* Σε περιόδους κυνηγιού να προστατευτούν τα σπάνια είδη ζώων που κατοικούν στον δρυμό
* Να φυλάσσεται ο δρυμός από τις παράνομες υλοτομίες
* Να δημιουργηθούν περισσότεροι χώροι αναψυχής
* Να τοποθετηθούν κάδοι σε όλη την πορεία των μονοπατιών

Οικισμοί και δραστηριότητες στον Όλυμπο

Στην περιοχή του Ολύμπου οι χρήσεις γης είναι ποικίλες:
* Το 23% της συνολικής έκτασης του νομού Πιερίας είναι καλλιεργήσιμες εκτάσεις
* Το 44% είναι δασοκάλυψη
* Το 27% είναι βοσκοτόπια

Υπάρχουν έντονες διαφορές όσον αφορά στις χρήσεις γης στους διάφορους οικισμούς. Οι διαφορές αυτές οφείλονται:
* στις τοπογραφικές και γεωγραφικές διαφορές
* στις δραστηριότητες που αναπτύχθηκαν σε κάθε περιοχή.
* η τουριστική ανάπτυξη παρουσιάστηκε στα παράλια
* η κτηνοτροφία και γεωργία περιορίστηκαν στους ορεινούς οικισμούς

Χαρακτηριστικοί ορεινοί οικισμοί στον Όλυμπο είναι:

- Η Παλαιά Λεπτοκαριά, η Άνω Σκοτίνα, οι Παλαιοί Πόροι και ο Παλαιός Παντελεήμονας τον οποίο επισκεφτήκαμε. Βρίσκονται στον όγκο του Ολύμπου
- Η παλαιά Βροντού, που κτίστηκε το 1700 βρίσκεται στους πρόποδες του Ολύμπου.
- Το Λιτόχωρο είναι το κεφαλοχώρι της περιοχής

Πήλιο - το βουνό των Κενταύρων

Μηλιές:

Ιστορία και Μυθολογία του Πηλίου

* Σύμφωνα με τους γεωλόγους, το Πήλιο άρχισε να διαμορφώνεται πριν από 140.000.000 χρόνια.

* Οι πρώτοι κάτοικοι ήταν οι Κένταυροι, οι Λάπιθες και οι Μαγνήτες.

* Το Σέσκλο, λίγα χιλιόμετρα δυτικά από το Βόλο, είναι ο αρχαιότερος οργανωμένος οικισμός στην Ευρώπη.

* Το 290 π.Χ., ο Βασιλιάς Δημήτριος της Μακεδονίας έκτισε την πόλη Δημητριάδα στο εσωτερικό του Παγασητικού κόλπου.

* Στους βυζαντινούς χρόνους δημιουργούνται και άλλες πόλεις όπως τα Λεχώνια, η Ζαγορά και ο Λαύκος.

* Από το 1423, όταν η περιοχή γνώρισε την τουρκική κατοχή, άρχισε η ίδρυση και η εξέλιξη των σημερινών 24 χωριών του Πηλίου που κτίζονταν κυρίως γύρω από μοναστήρια.

* Στην Επανάσταση του 1821 πρωτοστάτησε ο Άνθιμος Γαζής, ιερωμένος και λόγιος από τις Μηλιές.

* Το 1881 η περιοχή του Πηλίου ελευθερώθηκε από τους Τούρκους και προσαρτίστηκε στην Ελλάδα.

* Η επικοινωνία στο Πήλιο γινόταν μέσω των περίφημων μονοπατιών (καλντερίμια), ενώ αργότερα προστέθηκε το τραινάκι που συνέδεε το Βόλο με τις Μηλιές.

Οι Μηλιές στο Πήλιο:

Η Μακρυνίτσα με τα χαρακτηριστικά πηλιορείτικα σπίτια:

Το σημείο όπου το τραινάκι κάνει στροφή για να επιστρέψει στο Βόλο από τις Μηλιές:

* Η μυθολογία λέει ότι οι Κένταυροι ήταν πλάσματα μπλεγμένα ανάμεσα σε θρύλους και μύθους. Το κάτω μέρος του σώματός τους ανήκε σε άλογο, ενώ από τη μέση και πάνω είχαν τη μορφή ενός άνδρα. Κενταυρίνες δεν αναφέρονται ούτε απεικονίζονται πουθενά.

* Στη διάρκεια των γιγαντομαχιών, οι γίγαντες προσπάθησαν να αποσπάσουν το Πήλιο και να το τοποθετήσουν πάνω από την Όσσα για φτάσουν το ύψος του Ολύμπου και να εκθρονίσουν τους Ολύμπιους Θεούς.

* Ένας άλλος μύθος λέει ότι στην κορυφή του Πηλίου έγιναν οι γάμοι του Πηλέα με την Θέτιδα και με την ξυλεία του βουνού οι Αργοναύτες έφτιαξαν την περίφημη "Αργώ" που ταξίδεψε μέχρι την Κολχίδα για να φέρει το χρυσόμαλλο δέρας, σύμβολο του πλούτου και της ευημερίας.

Ο Κένταυρος δαμάζεται από τον έρωτα (γλυπτό στο μουσείο του Λούβρου - Παρίσι):

Βλάστηση και αειφορία στο Πήλιο

* Στο Πήλιο ευδοκιμούν σήμερα περισσότερα από 1000 είδη φυτών.

* Από την αρχαιότητα και μέχρι σήμερα εξακολουθούν να φυτρώνουν τα 3/5 των θεραπευτικών βοτάνων όλου του πλανήτη. Ίσως αυτό είναι μια ιδιαιτερότητα που οφείλεται στην αρχαιότητα του βουνού.

* Οι οξιές, οι βελανιδιές, οι λεύκες και τα έλατα κυριαρχούν στα μεγάλα υψόμετρα, ενώ τα πεύκα και τα πλατάνια σε χαμηλότερα υψόμετρα. Στη νότια πλευρά επικρατούν οι αιωνόβιες ελιές, ενώ στη βορειοδυτική περιοχή συναντάμε καστανιές και μηλιές αλλά και πολλά άλλα είδη καρποφόρων δένδρων.

* Τα αυτοφυή φυτά και βότανα θεραπευτικής αξίας είναι το πλέον χαρακτηριστικό γνώρισμα του Πηλίου.

Αυτοφυή φυτά στο Πήλιο:

Βλάστηση και γάργαρα νερά στη διαδρομή από τις Μηλιές στην Άνω Γατζέα στο Πήλιο:

* Στο Πήλιο ζουν πολλά είδη ήμερων και άγριων θηλαστικών. Πολλά είδη πτηνών και μεγάλη ποικιλία ερπετών.

* Στη θαλάσσια περιοχή ζουν ζωνοδέλφινα, δελφίνια, η φώκια μονάχους-μονάχους και η χελώνα καρέττα-καρέττα.

* Ο συνδυασμός του φυσικού με το τεχνητό περιβάλλον καθώς και οι παραδοσιακοί οικισμοί έχουν αλλάξει τις κοινωνικές και οικονομικές δομές.
Όμως, ενθαρρύνουν τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος ώστε να το απολαμβάνουν και οι επόμενες γενιές.

Αξιολογούμε μια από τις πορείες μας:

Το σύνολο του προγράμματος αλλά κυρίως η τριήμερη περιπέτειά μας ήταν μια αξέχαστη εμπειρία. Κουραστική αλλά απολαυστική. Στη διάρκειά της μάθαμε να προσαρμοζόμαστε σε ένα διαφορετικό τρόπο ζωής.Ενισχύσαμε τους μεταξύ μας δεσμούς φιλίας, αλληλοβοήθειας και αλληλεγγύης
Μάθαμε και ζήσαμε από κοντά αρκετά καινούρια πράγματα για τους ορεινούς όγκους. Γνωρίσαμε ένα μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς,
Είδαμε από κοντά της σχέση τουριστικής ανάπτυξης και παράδοσης καθώς και διαφορετικές κοινωνικές και οικονομικές δομές. Νοιώσαμε πραγματικά πολύ κοντά στη φύση.

Όλυμπος: Ιστορία - Μυθολογία - Αειφορία